آگاه: در گفت‌وگویی که در کنار همین ستون مشاهده می‌کنید معاون پژوهشی مرکز نظرسینجی دانشجویان توضیحات کافی را درباره وضعیت قمردرعقرب نظرسنجی‌ها داده است. ابراهیم شیرعلی رییس مرکز هم دو روز قبل از انتخابات گفت‌وگویی با ایرنا داشته که به جزئیات دیگری از فرآیند نظرسنجی‌ها اشاره داشته است. مهم‌ترین محورهای این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
اول: همکاری مردم کمتر شده
در سال‌های گذشته، میزان همکاری مردم با پرسشگران در تکمیل پرسشنامه بهتر از زمان حال بوده است؛ برای مثال، در دهه۹۰ نرخ همکاری بیش از ۶۰درصد بود. در نظرسنجی‌های انتخاباتی ایسپا در سال۱۴۰۰ نرخ همکاری شهروندان با پرسشگران بین ۵۰ تا ۵۵درصد بود. درحالی‌که نرخ همکاری مردم با پرسشگران در طرح‌های انتخاباتی ۱۴۰۳ ایسپا که به شیوه مصاحبه حضوری اجرا می‌شوند حدود ۴۵درصد است. نرخ همکاری مردم با پرسشگران از این جهت اهمیت دارد که فرض این است افرادی که با پرسشگران در پاسخدهی به پرسشنامه همکاری نمی‌کنند، افرادی هستند که نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی نسبت‌به گروه مشارکت‌کننده دارند؛ بنابراین در ارائه نتایج نظرسنجی‌ها باید به این موارد توجه کرد و اثر عدم همکاری شهروندان با پرسشگران را در ارائه نتایج و تحلیل‌ها تشریح کرد. کوتاه کردن پرسشنامه، استفاده از جملات و سوالات روان و ساده و نیز آموزش پرسشگران در جهت جلب بیشتر مشارکت شهروندان و برقراری ارتباطات موثر ازجمله راه‌حل‌ها برای کاستن از اثرات بالای نرخ عدم همکاری است.
دوم: از خطا مصون نیستیم
هیچ نظرسنجی مصون از خطا اجرا نمی‌شود. در فرآیند اجرای یک طرح نظرسنجی ده‌ها عامل می‌تواند نتایج را مخدوش کند. مراکز افکارسنجی معتبر سعی می‌کنند تا آنجا که ممکن است از خطاها بکاهند اما گاه شناسایی همه عواملی که در یک نظرسنجی خاص مانع دستیابی به یافته‌های عینی می‌شوند، دشوار است. نکته بعدی این است که نتایج نظرسنجی‌ها با بازه اطمینان گزارش می‌شوند. بازه اطمینان یعنی نتایج یک نظرسنجی با چند درصد خطا یا در چه بازه قابل قبولی به کل جامعه آماری قابل تعمیم است؟ معمولا در علوم اجتماعی و در علم آمار، سقف خطا پنج درصد و سطح اطمینان حداقل ۹۵درصد است. این حاشیه خطا، بسیار به اندازه نمونه، شیوه نمونه‌گیری و نوع انتخاب افراد نمونه، سطح تعمیم آن و نرخ مشارکت افراد با پرسشگران بستگی دارد؛ بنابراین با این ویژگی و مختصاتی که توضیح دادم، باید از نظرسنجی‌ها انتظار مشخص و محدودی درخصوص پیش‌بینی وقایع و اتفاقات را داشت.
سوم: تفاوت نظرسنجی‌ها معنادار نیست
به نظرم تفاوت معناداری بین نتایج نظرسنجی‌های انتخاباتی مراکز معتبر در این دوره وجود ندارد. باید اشاره کرد از کدام مراکز افکارسنجی و نظرسنجی درحال صحبت هستیم. به نظرم مشکل این دوره اختلاف بین نتایج مراکز افکارسنجی نیست، بلکه ریشه این مشکل را باید در سیاست‌های نادرست عدم انتشار این مراکز جستجو کرد. تا جایی که بنده مطلع هستم، نتایج نظرسنجی‌های مراکز معتبر همدیگر را تایید می‌کنند و اعداد و آمار تفاوت و اختلاف معناداری از این حیث ندارند. عدم انتشار یا انتشار گزینشی نتایج ازجمله عواملی است که به این فضای متکثر و مه‌آلود فعلی دامن زده و امکان شکل‌گیری فضای گفت‌وگو را براساس عدد و رقم کمرنگ کرده است.
چهار: نهادهای بالادست اجازه انتشار نمی‌دادند
انتشار عمومی نتایج نظرسنجی‌ها در کشور در دولت‌های مختلف با مشکلات و موانعی همراه بوده و هست و رویکرد دولت‌ها و نوع نگاه حاکم، بر انتشار نظام‌مند نتایج تاثیر داشته است. نکته بعدی همان‌طورکه اشاره داشتم این است، در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری فضای رقابتی بسیار تنگاتنگ و شرایط کمتر پیش‌بینی‌پذیر است. این شرایط خاص، از چند جهت انتشار نتایج نظرسنجی‌های اجراشده در کشور را با حساسیت مواجه کرده است. انتشار نتایج نظرسنجی‌ها در این شرایط نزدیک رقابتی با واکنش‌ها و رفتارهای متفاوت ازسوی طرفداران و ستادهای نامزدهای ریاست‌جمهوری همراه است و بسیاری از مراکز موجود افکارسنجی ترجیح می‌دهند از این فضای سیاسی دور بمانند. دوم، بسیاری از مراکز معتبر نظرسنجی و افکارسنجی در کشور وابستگی حاکمیتی و دولتی دارند. عدم انتشار یا انتشار قطره‌چکانی نتایج نظرسنجی‌ها نیز گاهی ناشی از تصمیم‌های نهادهای بالادست این مراکز است. در این میان مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) وابسته به جهاد دانشگاهی تنها مرکز افکارسنجی است که به‌صورت عمومی نتایج چهار موج نظرسنجی ملی را در این دوره از انتخابات تاکنون به صورت منظم و روندی منتشر کرده است.