آگاه: جرقه این نوع برنامه‌سازی در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ با برنامه سلطان پاپ سیمون فولر زده شد. برنامه عصر جدید هم با الهام از این مدل ساخته شد؛ برنامه‌ای که سید بشیر حسینی در فصل اول و دوم یکی از داوران آن بود. محرم سال ۱۴۰۱ با الهام از عصر جدید، برنامه «حسینیه معلی» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید ستودگان ساخته شد. سید بشیر حسینی و افرادی از دانشگاه امام صادق(ع) ایده‌پردازان، اعضای اتاق‌فکر و عناصر پشت صحنه «حسینیه معلی» هستند.
برنامه «حسینیه معلی» در قالب رئالیتی‌شو توانست با جسارتی هرچه تمام ساختارهای قبل را تغییر دهد و به‌عنوان جدیدترین نوع برنامه‌سازی مذهبی و دینی بار دیگر مخاطبان را پای تلویزیون بکشاند تا بیننده برای اولین‌بار شاهد یک هیات تلویزیونی باشد. این برنامه که فصل نخست آن از محرم ۱۴۰۱ آغاز شد توانست به یک پدیده تلویزیونی تبدیل شود و بازتاب‌های رسانه‌ای متمایزی از دیگر برنامه‌های ویژه محرم صداوسیما ایجاد کرد. «حسینیه معلی» را نمی‌توان یک برنامه استعدادیابی با اسلوب‌های مرسوم در این نوع برنامه‌ها دانست تفاوت عمده آن با برنامه‌های استعدادیابی ازجمله «عصر جدید» این است که در این برنامه کسی برای شهرت دنیایی و جایزه مادی و منافع دیگر پا به برنامه نمی‌گذارد. در حسینیه معلی خلوص نیت و عرض ارادت قلبی شرکت‌کنندگان به سیدالشهدا (ع) باعث می‌شود ذکر یک ذاکر اهل‌بیت(ع) یا یک نوحه‌خوانی به دل بینندگان بنشیند. روح حاکم بر برنامه به‌صورتی است که افراد دور هم جمع شده تا حال معنوی از یکدیگر دریافت کنند.
رقابت معنا ندارد
کشف استعداد در حوزه مداحی اهل‌بیت(ع) اولین‌بار در شبکه‌های تلویزیونی مذهبی کشور عراق اجرا شد. مهم‌ترین برنامه در این زمینه «وجیهاً بالحسین» نام دارد که در شهر کربلا برگزار شد و در سال۱۴۰۱ برای اولین‌بار بخش مداحی فارسی و ترکی نیز به آن افزوده شد و به‌صورت بین‌المللی انجام شد، اما برنامه «وجی‌ها بالحسین» جنبه رقابتی دارد و با آنچه در «حسینیه معلی» وجود دارد، متفاوت است. از این‌رو می‌توان گفت که «حسینیه معلی» با وجود شباهت‌هایی که به برنامه‌های استعدادیابی دارد، در میان آنها جای نمی‌گیرد. این برنامه را می‌توان یک پدیده نوظهور در صداوسیما برای پرداختن به عزای سیدالشهدا(ع) دانست. در زمان ضبط فصل نخست این برنامه، زمانی که اخبار و تصاویری در فضای مجازی پیچید، صدای انتقاد بزرگ‌ترها و دلسوزان این عرصه بلند شد که مداحی جای مسابقه برای انتخاب بهترین نیست و نباید الگوی مسابقه «وجیهاً بالحسین» عراقی‌ها وارد ایران شود. جوانان علاقه‌مند مداحی در همین ابتدای امر نباید درگیر اول و دوم شدن‌ها و تلاش برای دیده شدن قرار گیرند. سعید ستودگان، کارگردان تلویزیونی برنامه همان ایام اعلام کرد: «ما مسابقه نیستیم و طرح برنامه را به ۵٠بزرگ‌تر و کارشناس ارائه دادیم و با تایید آنها شروع به ساخت کردیم که تعدادی از این بزرگ‌ترها به‌عنوان کارشناس یا مهمان در برنامه حاضر می‌شوند.»
یک اتفاق خوب در قاب تلویزیون
در فصل اول و دوم این برنامه که همزمان با ایام محرم و صفر با اجرای حامد سلطانی و بزرگان عرصه مداحی به‌عنوان داور روی آنتن شبکه سه رفت. در پشت صحنه نیز اکبر شیخی، وظیفه منتوری یا همان راهنمایی شرکت‌کنندگان را برعهده داشت. آنچه از برآیند فصول این برنامه پیداست، مخاطب به‌واسطه مشاهده و شنیدن حرف‌های این بزرگان پای برنامه می‌نشست و برنامه با روضه‌خوانی‌ها و سخنان آنها جذابیت پیدا می‌کرد که خروجی‌های رسانه‌ای برنامه و آنچه سازندگان در فضای مجازی هم پمپاژ می‌کردند، مهر تاییدی بر این امر است. سه فصل نخست این برنامه با حضور سید مجید بنی‌فاطمه، مهدی رسولی، سعید حدادیان، حجت‌الاسلام مصطفی کرمی، احمد واعظی، مهدی سلحشور، محمد صمیمی، عبدالرضا هلالی در این برنامه به‌عنوان کارشناس و داور حضور داشتند. در فصل چهارم سید مجید بنی‌فاطمه، میثم مطیعی، مهدی رسولی و عبدالرضا هلالی به‌عنوان کارشناس و داور حضور داشتند و اجرای این فصل از معلی هم به عهده نجم‌الدین شریعتی سپرده شد.
معلی با نگاهی نو
فصل پنجم این برنامه با حضور سیدمجید بنی‌فاطمه، سیدرضا نریمانی، میثم مطیعی و نزار قطری با محوریت بازنمایی آیین‌های جشن و سرود اهل‌بیت(ع) در سراسر دنیا پخش شد. هم آیین‌های مختلف کشور در جشن‌ها و سرودها و همچنین آیین‌هایی از سراسر دنیا در این فصل به‌عنوان مهمان و شرکت‌کننده حضور پیدا کردند. ابتدا حسینیه معلی تنها در ایام محرم و صفر از شبکه سوم سیما پخش می‌شد و در اقدامی جدید ازسوی تولیدکننده این برنامه حسینیه معلی توانسته در اعیاد جشن و میلاد با مولودی‌خوانی محفلی گرم و صمیمی را ایجاد کند که باتوجه‌به بازخورد مخاطبان با استقبال بالایی روبه‌رو شد. در همان زمان ویدیو شوخی مداحان در پشت صحنه در صفحه اصلی برنامه و سیدبشیر حسینی (طراح این برنامه) منتشر شد و مداحان حاضر در آن برنامه هم آن را بازنشر کردند که بازخوردهای متفاوتی به همراه داشت. در این فصل از معلی شاهد مستثنا بودن این برنامه از سایر برنامه‌های مذهبی بودیم و نشان داد که برخلاف دیگر برنامه‌های مذهبی که فضایی خشک و دور از سرگرمی و نشاط داشته و دارند، این برنامه توانسته با استفاده از رویکردهای مختلف هم برای جذب مخاطبان و هم برای ایجاد شور بیشتر در تولید محتوا فضایی کاملا با نشاط را برای بینندگان فراهم کند.
نوآوری در فرم و محتوا
با آغاز نخستین فصل حسینیه معلی و باتوجه‌به سابقه‌ای که از برنامه‌های در این ژانر سراغ داشتیم احتمالا کسی فکر نمی‌کرد یک برنامه مذهبی تا این حد متفاوت باشد و البته مخاطبان را با هم همراه کند. این تازگی و استقبالی که از برنامه صورت گرفت لزوم بازنگری در ساختار برنامه‌سازی در اینگونه را یادآوری کرد و پس از آن هم شاهد نمونه‌های تازه در تولید برنامه‌ها بودیم. ازجمله رموز مهم موفقیت این برنامه جدای از بحث معنویت و اخلاص عوامل و دست‌اندرکاران می‌توان به نوآوری در فرم اشاره کرد چرا حسینیه معلی برنامه‌ای است که در آن کلیشه‌شکنی شده و مخاطب با طرح نویی از یک برنامه دینی و عاشورایی مواجه است.
علاوه‌بر این، حضور مداحان، پیشکسوتان و پیرغلامان هیئات در این برنامه ازجمله نقاط‌قوت آن است، ضمن آنکه فضای احساسی و معنوی حاکم بر این حسینیه باعث شده که در حال و هوای محرم، مخاطب ارتباط حسی و دلی با آن برقرار نماید. در واقع می‌توان گفت حسینیه معلی پدیده تلویزیونی محرم به شمار می‌رود. یکی از آفت‌هایی که در سال‌های اخیر در حوزه مداحی اهل‌بیت(ع) شکل گرفته، استفاده برخی مداحان از ملودی آهنگ‌های پاپ فارسی برای مداحی است. آفتی که باعث وهن مراسم عزاداری نیز می‌شود و این مراسم سنتی مذهبی را از مسیر اصلی خود خارج می‌کند و از این رو برنامه‌هایی چون حسینیه معلی می‌تواند به الگوسازی صحیح از یک برنامه مداحی و مرثیه‌سرایی نیز تبدیل شود. معلی نه‌تنها به‌خوبی توانسته نسل جدید رسانه‌زده را به خود جذب کند، بلکه مشغول به هویت‌سازی دینی برای این نسل است. از زنده کردن برخی مفاهیم فراموش شده مانند مباهله تا برندسازی در حوزه اطعام روز غدیر، شفاف کردن فضای فکری و ذهنی و رویکرد مداحان در کنار یادآوری تکریم بزرگ‌ترها و پیرغلامان هم مواردی هستند که به لطف جذابیت‌های معلی به‌دست آمده‌اند.
آماری میلیونی
در سال۱۴۰۲ تنها پس از پخش هفت قسمت از ویژه‌برنامه حسینیه معلی شبکه سه سیما، تعداد بازدید این برنامه در سایت تلوبیون از مرز یک میلیون نفر عبور کرد و مسلمانان از ایران و سراسر جهان از این برنامه استقبال کردند. براساس نظرسنجی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما برنامه «حسینیه معلی» با ۳۰.۶درصد بیننده در صدر برنامه‌های مناسبتی محرم قرار گرفت.
بازخوردها
محسن عراقی، مداح اهل‌بیت(ع) «حسینیه معلی اتفاق خوبی است.»
سجاد محمدی، نوحه‌سرا درخصوص آن نوشت: «این اتفاق همیشه در پشت صحنه مجالس هیات مرسوم است و مداحان شوخ‌طبعی دارند.»
محمود کریمی نیز واکنشی تند نسبت به این موضوع نشان داد و در شب میلاد امام سجاد(ع) در چیذر گفت: «(بشیر حسینی، سردبیر برنامه) باید برنامه جُنگ بسازد. هیات و روضه تخصص می‌خواهد.» پس از آن کریمی با انتشار پستی در صفحه مجازی خود به نوعی از این برنامه حمایت کرد. حاج محمود کریمی کلیپی از حسینیه معلی پست کردند و در کپشن نوشت: «کار زیبا زیباست.»
محمدامین حسام، دانشجوی دکترای مدیریت رسانه درخصوص این برنامه در صفحه مجازی خود نوشت: معلی یک برنامه «موضع‌دار» است. یعنی به‌صورت خام پیام‌ها و آیین‌های مذهبی را به مخاطب ارائه نمی‌دهد و رویکردهای محتوایی ویژه‌ای را عرصه‌های مختلف دینداری دنبال می‌کند. جبار آذین، منتقد سینما و تلویزیون: «ایجاد تحولات محتوایی که مدت‌هاست در دستورکار برنامه‌سازان، تولیدکنندگان و تهیه‌کنندگان رسانه‌ملی قرار گرفته است، سبب شده تا نگاه‌ها به مسائل زندگی، باورها، فرهنگ و اعتقادهای دینی و ملی مردم جای دقیق‌تر، عمیق‌تر، ظریف‌تر و هنرمندانه‌تر در تولیدات متنوع فرهنگی صداوسیما نمود داشته باشد.»
محمد عشایری منفرد، کارشناس مذهبی: «من از چند جهت به برنامه «حسینیه معلی» توجه کردم و به نظرم برنامه‌ای خوب و موثر آمد. یکی فضای غیررسمی که در برنامه وجود داشت. چون این فضای غیررسمی باعث ایجاد ارتباط با واقعیت شخصیت مداح‌ها و ذاکران اهل‌بیت(ع) می‌شد. چیزی که شاید در کمتر برنامه‌ای اتفاق افتاده و این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این برنامه است که به لایه‌های پنهانی مداحی و مداحان پرداخته بود.»
فصلی جدید
باردیگر «حسینیه معلی» برپا شد تا دل عشاق حسین(ع) را در این ایام ویژه در عزای او همراه کند و یادآور راه و رسمی باشد که ایشان برای زندگی باعزت برگزید. معلی بعد از تجربه متفاوت در ماه شعبان به سراغ فصل جدیدی با فضای محرم می‌رود. در این سری همچنان نجم‌الدین شریعتی اجرای برنامه را برعهده دارد. به گفته سعید ستودگان، میز ذاکران تغییر کرده است و محمدرضا طاهری برای نخستین بار در سری جدید حاضر خواهد شد. همچنین سیدرضا نریمانی و نزار قطری از فصل گذشته در «حسینیه معلی» ماندگار شدند و حاج مهدی رسولی بعد از یک فصل غیبت دوباره به این برنامه برگشته است. حجت‌الاسلام مصطفی کرمی هم بعد از یک تجربه حضور در «حسینیه معلی» بار دیگر در ایام محرم کنار دیگر مداحان کارشناس در میز ذاکران حضور پیدا می‌کند. فصل جدید محرمی این برنامه مهمانان بین‌المللی گسترده‌تری نسبت به فصل شعبانیه خواهد داشت که به‌عنوان تجربه متفاوتی برای برنامه‌های مذهبی تلویزیون به شمار می‌رود. همچنین گروه‌های شرکت‌کننده برنامه هم از اقصی‌نقاط دنیا حضور پیدا می‌کنند که در نوع خودش جالب خواهد بود. شیخ زکزاکی یکی از شگفتانه‌های فصل شعبانیه «حسینیه معلی» بود و بنا بر شنیده‌ها از این دست مهمانان و شگفتانه‌ها در فصل محرمی هم تدارک دیده شده است. فصل جدید که با فضای محرم و متفاوت از گذشته در حال آماده‌سازی است با حسینیه‌ای وسیع‌تر و بزرگ‌تر آماده حضور روی آنتن شبکه سه سیما می‌شود. این فصل ۱۳قسمتی خواهد بود و در همان دکور فصل شعبانیه فیلمبرداری انجام خواهد شد. با اعلام رسمی شروع تولید برنامه، گروه «حسینیه معلی» فراخوانی نیز اعلام کرده‌اند و مستمعان علاقه‌مند برنامه می‌توانند با ثبت‌نام در این برنامه شرکت کنند. (این افراد می‌توانند از طریق سامانه پیامکی یا سایت اقدام به ثبت‌نام کنند. ارسال عدد۱ به ۱۰۰۰۵۱۴۴ از طریق سامانه پیامکی و سایت Moallatv۳.com ثبت‌نام کنند.)