آگاه: تا قبل از شروع دولت سیزدهم به‌منظور جبران این ناترازی، خاموشی‌های گسترده‌ای طبق جداول خاموشی دوساعته و چرخشی برای تمامی بخش‌ها تدارک و اجرا می‌شد که اجرای این برنامه‌ها در زمان دولت دوازدهم و در سال۱۴۰۰ آسیب‌ها و آثار منفی بسیاری برای مردم و مشترکان در پی داشت و به جهت متغیر بودن نیاز مصرف و ضرورت تدوین برنامه‌ها به‌صورت چرخشی در روزهای مختلف و متوالی سبب اعمال خاموشی‌های گسترده و بی‌برنامه می‌شد که خسارات فراوانی را موجب می‌شد.
رشد ۹ درصدی نسبت‌به روزهای مشابه سال قبل
به موجب اعلام وزارت نیرو و شرکت توانیر حداکثر نیاز مصرف شبکه برق کشور از ۷۷هزار مگاوات گذر کرده که در مقایسه با میزان مصرف ۷۱هزار مگاواتی در روزهای مشابه سال قبل، شاهد رشد ۹درصدی در مصرف هستیم که باتوجه‌به پیش‌بینی روزهای گرم‌تر در روزهای پیش رو در فصل تابستان ثبت رکوردهای جدید مصرف دور از انتظار نیست. شایان ذکر است براساس اعلام دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت برق افزایش هر یک درجه دما در فصل تابستان، هزار و ۸۰۰مگاوات به میزان مصرف برق در کشور اضافه می‌کند.
۱۸۰ برنامه برای گذر از پیک تابستان
دولت سیزدهم با تدوین ۱۸۰برنامه عملیاتی به‌منظور گذر از پیک بار تابستان سال۱۴۰۳ از مهرماه سال قبل تلاش کرده تا بتواند با افزایش ظرفیت تولید نیروگاهی، توسعه شبکه‌های انتقال و توزیع و همچنین تدوین برنامه‌های مدون مدیریت مصرف بهینه برق در بخش‌های مختلف مصرف ضمن حفظ پایداری و امنیت شبکه برق، تامین حداکثری نیاز مصرف را فراهم آورد. بر همین اساس و به‌منظور تامین برق در ساعات ناترازی برق در بخش خانگی با اعمال تعرفه و تعریف برنامه و پرداخت پاداش صرفه‌جویی در ادارات با تغییر ساعات کار اداری، در بخش کشاورزی با تدوین برنامه مدیریت توأمان آب و برق در ساعات ظهر و در بخش صنایع با تدوین برنامه تعطیلی تابستانی و همچنین جابه‌جایی شیفت کاری از روزهای عادی به روز تعطیل برنامه‌ریزی شده است.
نگرانی تولید از قطعی برق
بااین‌حال اما این اعمال جزئی محدودیت برای تعطیلی بخش صنعت و تولید با اعتراض واحدهای تولیدی و صاحبان و فعالان صنعتی روبه‌رو است و معتقد هستند که این محدودیت تولید را کاهش می‌دهد و آن‌طورکه به نظر می‌رسد دولت برای جبران ناترازی یا در کل کاهش این چالش که صنعت برق با آن روبه‌رو است باید سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید برق هدایت و با سرمایه‌گذاری در اجرای طرح‌های ساخت نیروگاه‌های برق بر این مشکل در سال‌های آتی فائق آید.
بااین‌حال مدیرعامل شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران(توانیر) روز گذشته از جلسه اضطراری درباره نحوه تامین برق در دوهفته سخت پیش رو با حضور وزیر نیرو خبر داد و گفت که باتوجه‌به استقرار موج جدید گرما در ایران و کشورهای همسایه ازجمله کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با اختلال در تامین برق روبه‌رو شدند و حتی کشور کویت جداول خاموشی منتشر کرده است.
سخنگوی صنعت برق خاطرنشان کرد که توانسته‌اند تاکنون با جانفشانی و زحمات شبانه‌روزی کارکنان صنعت برق که نمونه آن را در نیروگاه رامین مشاهده شد، برق را به‌صورت پایدار تامین کنند؛ البته مصطفی رجبی مشهدی این را هم گفت که ادامه این روند به همکاری مشترکان بستگی دارد، چراکه تنها در صورت همراهی و همکاری مشترکان می‌توان از این شرایط دشوار عبور کرد. بااین‌حال مدیرعامل توانیر در ادامه از قطع برق مشترکان بدمصرف در صورت عدم رعایت خبر داد و گفت: اکنون باید برای عبور پایدار از قله‌های جدید برنامه‌های مدیریت مصرف به‌طور کامل و دقیق اجرا شوند و مشترکان خانگی بدمصرف و بسیار پرمصرف خانگی باید مصرف خود را کاهش دهند.
بحران جهانی
باتوجه‌به ثبت رکوردهای جدید در مصرف برق باید گفت که گرمای هوا و به‌وجود آمدن چالش‌هایی در مسیر تولید برق تنها مختص کشور ما نیست و این مورد به چالشی برای بسیاری از نقاط جهان، حتی کشورهای پیشرفته تبدیل شده است. کشورهای مختلف دنیا با اختلاف سیاست‌های مختلف تشویقی، تنبیهی، فرهنگ‌سازی و... به‌دنبال اصلاح مصرف برق بوده و در کشورهایی که مردم با این سیاست‌ها همراهی کرده‌اند، نهایتا هدف مدنظر حاصل شده است.
تجربیات کشورها
بااین‌حال بسیاری از کشورها سیاست‌هایی را در کاهش مصرف برق و صرفه‌جویی در این بخش را مدنظر قرار دادند؛ به‌عنوان مثال، کشور برزیل یکی از کشورهایی است که با مشکل عدم همخوانی تولید و مصرف برق مواجه است. مقامات این کشور برای حل این مشکل متوسل به زور شده و برنامه کاهش ۲۰درصدی میزان مصرف برق را چه برای برق خانگی و چه در بخش صنایع و خدمات به اجرا درآوردند. بر این اساس اگر کسی بیش‌ازحد مجاز برق مصرف کند، برق خانه یا کارخانه وی قطع خواهد شد! در موردی دیگر کشور فرانسه سیاست‌های تشویقی را مدنظر قرار داده و بر این اساس به مردم برای تعویض لوازم برقی قدیمی و کهنه و تعویض آن با وسایل بهینه جدید، کوپن تعلق می‌گیرد.
همچنین کشورهای آمریکای جنوبی و آمریکای لاتین به‌دلیل عدم توسعه زیرساخت‌های همواره با مشکل تامین برق روبه‌رو بوده و این مشکل در تابستان به‌طور ویژه خود را نشان داده است. بر این اساس کشورهایی ازجمله کوبا و آرژانتین در مقاطعی سهمیه‌بندی برق مشترکان را در دستورکار قرار دادند. در مورد دیگر کشور یونان نیز که جزو گرم‌ترین کشورهای اروپایی محسوب می‌شود، همواره با چالش تولید برق روبه‌رو بوده است. یکی از سیاست‌هایی که این کشور برای تشویق مردم به صرفه‌جویی در مصرف انرژی اجرا کرده، پرداخت یارانه نقدی به مشترکین کم‌مصرف است.
با این‌حال علی‌اکبر محرابیان روز گذشته در جلسه مدیریت مصرف برق فصل گرم سال که در مرکز دیسپاچینگ ملی شرکت مدیریت شبکه برق ایران و با حضور مدیران ارشد صنعت برق کشور برگزار شد، گفت: همان‌طور که گزارش‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد، در دو هفته پیش رو شاهد افزایش بی‌سابقه دما در سراسر کشور خواهیم بود که به‌دلیل همزمانی این افزایش دما در نقاط مختلف کشور، تقاضای مصرف برق به‌شدت افزایش می‌یابد. وی همچنین این را هم گفت که استقرار گنبد حرارتی و افزایش شدید دما تنها محدود به ایران نیست و کل منطقه غرب آسیا با این شرایط روبه‌رو است و گزارش‌ها نشان می‌دهد برخی کشورهای منطقه خلیج‌فارس که از زیرساخت‌های مناسبی نیز در حوزه برق روبه‌رو هستند به‌ناچار نسبت به اعمال خاموشی اقدام کرده‌اند.
پایداری شبکه برق
وی با تاکید بر این نکته که باوجود افزایش بسیار زیاد دمای هوا شاهد پایداری شبکه سراسری برق در ایران هستیم، افزود: باتوجه‌به شرایط ویژه‌ای که در آن قرار داریم، تمامی بخش‌های صنعت برق کشور اعم از نیروگاه‌ها، بخش انتقال و بخش توزیع در آماده‌باش کامل هستند و نهایت تلاش خود را برای تولید و توزیع حداکثری برق در بخش‌های مختلف مصرفی انجام می‌دهند.
مشترکانی با ۲ تا ۳ برابر مصرف برق
وزیر نیرو مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف را رمز عبور موفق از اوج بار سال جاری دانست و در این‌باره گفت: در دو سال گذشته باوجود ناترازی موجود میان مصرف و تولید از طریق مدیریت مصرف توانستیم اوج بار مصرف برق را به نحو مطلوبی مدیریت کنیم و در سال جاری نیز از این طریق می‌توانیم از اوج بار با موفقیت عبور کنیم. وی همچنین این را هم گفت که بخش عمده‌ای از مشترکان بخش خانگی در هفته‌های گذشته با برنامه‌های مدیریت مصرف همکاری داشتند که جا دارد از آنها تشکر کنیم اما تعداد اندکی از مشترکان بخش خانگی نیز مصارف بالای دو تا سه برابر الگو دارند که در دو هفته پیش رو ناگزیر هستیم به‌دلیل جلوگیری از تضییع حقوق دیگر مشترکان ابتدا نسبت‌به محدودسازی برق آنها در صورت لزوم نسبت‌به قطع برق آنها اقدام کنیم.
جلیل مختار با تاکید براینکه مشارکت مردم در مدیریت مصرف برق در حفظ پایداری شبکه و تامین برق بخش تولید و حفظ اشتغال کشور اثرگذار است به خبرنگار آگاه گفت: افزایش سه‌درجه‌ای گرمای هوا مصرف برق کشور را به‌شدت افزایش داده است، پیش‌بینی رشد تقاضای پنج‌درصدی سالانه اکنون به ۱۵درصد در بخش خانگی و در زمان اوج مصرف رسیده و بنابراین استفاده از لوازم سرمایشی بیش از هر زمانی اجتناب‌ناپذیر است.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در این شرایط مسئولان صنعت برق باید برای پاسخگویی به این رشد تقاضا مهیا شده و از طریق توسعه زیرساخت و ظرفیت‌های تولید برق و مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف صنعت، ادارات و غیره پایداری شبکه برق را حفظ کنند. مختار با اشاره به راهکاری که بتوان با حفظ سرمایش مصرف برق را بهینه کرد، توضیح داد: «مشارکت همگانی» در مصرف بهینه برق بسیار موثر است؛ به‌عنوان‌مثال، وقتی استفاده از لوازم سرمایشی مانند کولر ضروری است، در طول روز و زمان فعالیت این سیستم‌ها می‌توان استفاده از سایر لوازم برقی را به حداقل رساند؛ به‌عنوان‌مثال، از روشنایی طبیعی روز استفاده کرد، استفاده از لوازم برقی را به ابتدای صبح یا اواخر شب موکول کرد.
مطالبات نیروگاه‌های بخش خصوصی و تضعیف تمایل برای سرمایه‌گذاری در بخش برق
همچنین رمضان رحیمی با اشاره به انتظارات از دولت برای رفع ناترازی برق به خبرنگار آگاه گفت: بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد اقتصاد معیوب صنعت برق یکی از مهم‌ترین ریشه‌های وضعیت فعلی است. عدم تناسب میان درآمدهای صنعت برق با هزینه‌های آن، باعث انباشت بدهی‌های این صنعت شده و باعث شده بدهی‌های انباشته شرکت‌های تابعه وزارت نیرو در بخش برق، به بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان برسد. همچنین به‌علت نپرداختن مطالبات نیروگاه‌های بخش خصوصی، تمایل برای سرمایه‌گذاری در این بخش کاهش یافته و این مسئله افزایش ظرفیت‌های نیروگاهی و حتی حفظ ظرفیت‌های موجود را با چالش مواجه کرده است.
تنوع‌بخشی سبد سوختی
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ریشه دیگر ناترازی برق، عدم تنوع‌بخشی به سبد تولید برق است، اظهار کرد: درحال‌حاضر بخش عمده برق کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و سهم منابع غیرفسیلی، مانند برقابی، تجدیدپذیر و هسته‌ای از تولید برق کشور، تنها حدود ۵/۷درصد است. باتوجه‌به ناترازی رو به گسترش میان تولید و مصرف گاز طبیعی، به‌خصوص در ماه‌های سرد سال، حتی درصورتی‌که سرمایه موردنیاز برای احداث نیروگاه‌های حرارتی تامین شود، تامین سوخت نیروگاه‌های حرارتی جدید با چالش جدی مواجه خواهد بود.
توسعه صنایع انرژی‌بر بدون استراتژی!
وی با بیان اینکه در سال۱۴۰۲ حدود ۱۹درصد از سوخت نیروگاه‌های حرارتی کشور را گازوئیل و نفت کوره تشکیل دادند، بیان کرد: این در حالی است که مصرف آنها برای تولید برق با زیان‌های اقتصادی و زیست‌محیطی زیادی همراه است. بنابراین توجه به هرگونه افزایش ظرفیتی، باید با اولویت تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای باشد. مسئله مهم دیگری که مستلزم توجه ویژه دولت است، بحث بهینه‌سازی مصرف انرژی و به‌طور خاص برق است. رشد سریع مصرف برق در کشور نشان‌دهنده لزوم اولویت دادن به سیاست‌های بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی برای مدیریت ناترازی برق است. همچنین توسعه صنایع انرژی‌بر، بدون وجود استراتژی توسعه صنعتی مشخص، میزان تقاضای برق در سال‌های آتی را افزایش خواهد داد که باید به نحو درستی مدیریت شود.
این نماینده مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: برای رفع چالش‌های ذکرشده، قوانین مختلفی تصویب شده است که قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق مصوب سال۱۴۰۱ و احکام بخش برق قانون برنامه هفتم پیشرفت از مهم‌ترین آنهاست. اجرای احکام قانون مانع‌زدایی تا حد خوبی شرایط اقتصادی صنعت برق را بهبود خواهد داد. رویکرد دیگر قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق در ماده۱۰ آن، اصلاح روابط مالی صنعت برق از طریق حذف تدریجی قیمت‌گذاری انرژی در طول زنجیره تولید، انتقال و توزیع برق و انتقال تمام یارانه‌ها به انتهای زنجیره است که در صورت اجرا، نقش موثری در کاهش قاچاق سوخت نیروگاهی، افزایش راندمان نیروگاه‌ها و کاهش تلفات برق خواهد داشت. وی این را هم گفت که یک راهکار دیگر برای رفع مشکلات صنعت برق، استفاده از ظرفیت‌های مردمی در این صنعت و به‌خصوص در بخش صرفه‌جویی مصرف انرژی است. مهم‌ترین ابزاری که برای این مسئله پیش‌بینی شده، ایجاد بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی برای معامله گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی است. بازار بهینه‌سازی انرژی این امکان را فراهم می‌کند تا عموم مردم و بخش خصوصی در صرفه‌جویی انرژی ذینفع شده و مشوق‌های صرفه‌جویی برق به نحو ساختارمند و در قالب بازار به سرمایه‌گذاران ارائه شوند. همچنین این امر موجب اقتصادی شدن طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور خواهد شد.