آگاه: نگاه به پوشش رسمی و جامه تشریفات در تاریخ ایران باستان بهویژه دوره هخامنشیان، نشان از ماهیت فرهنگی و اجتماعی آن دوره و ریشه در پوشش معیار برای ایرانیان و گسترش این پوشش برای جهانیان داشت که در ابعاد تشریفاتی و دیپلماتیک حیثیتبخش این کهندیار دانایی و عظمت بود.
به بهانه حضور مسعود پزشکیان بهعنوان رییسجمهوری منتخب دوره چهاردهم با پوشش «کاپشن» این توضیح لازم است که چند صباحی است در میان مقامات جمهوری اسلامی ایران، خروج از دایره نُرم پروتکل رسمی و رفتار دیپلماتیک منوط به سلیقه و رفتار، شیوهای پرتکرار شده است؛ رفتاری که مقامات، برخورداری از قانونی نانوشته را حق شخصی دانسته و بر بهرهمندی از اهداف موردنظر ازجمله محبوبیت، سادهزیستی، جذب رسانه، برخوردی متفاوت با شیوه تاثیرگذاری، بر غیرمتعارف بودن خود در انظار اصرار دارند.
ایران از قدیمالایام خود الگوی رفتار رسمی و تشریفاتی بودند و مصداق بارز آن از پوشش فارغالتحصیلی دانشجویان جهان گرفته تا رفتارهای کلامی و غیرکلامی «سپاس» (گرفتن چشم، گوش و دهان) که امروزه در شرق دور نهادینه شده یا قانون حمورابی و... بسیار رفتاری دیگری که جزو میراث مذاکراتی ایرانیان کهن بوده است و امروز ضرورت دارد که ایرانیان خود بر منش گذشتگان و روش «تن گفتاری» تاکیدی موکد داشته باشند تا دوباره بهعنوان الگویی برای مردم جهان و مقامات دیگر کشورها بر مبنای اصول تشریفات و رفتار دیپلماتیک عرضاندام کنند.
امروزه پوشش، نقشی مهم در سیاست ایفا کرده و تاثیر قابلتوجهی در محبوبیت افراد دارد و در این میان، دنیای رسانه با پوشش خبری، رسالت و شیطنت خود را با زبان گویای خاموشی از تریبون سکوت از سوی مقامات اعلام کرده که این خود حائز تاثیر و اهمیت جایگاه رسمی، دیپلماتیک و تشریفاتی یک مقام در سطح گسترده و نمونهای از یک ملت است که دارای دامنه تاثیرگذاری موجه یا غیرموجه شمرده میشود.
اما آنچه مسلم است اینکه پذیرش آداب دیپلماتیک و رعایت پوشش در حین عدم خروج از هویت ملی، ایرانی و اسلامی برای همه کسانی که به عنوان مقام ایرانی معرفی میشوند، ضرورتی است که برخورداری از آن رسمالخط قانونمداری در هر سطح خواهد بود و اجرای رسوم تشریفاتی و دیپلماتیک برای مقامات ارشد در این نظام الزامی بر مبنای حیثیتبخشی داخلی و خارجی است. مقاماتی که در دو بخش داخلی و بینالمللی حضوری گسترده دارند و «تن گفتاریِ» پوشش آنان دارای دامنه تاریخی، اسلامی و پیشینه آداب، فرهنگ، اعتقادات و هویت ایرانی آنان محسوب میشود.
اکنون چهار دهه از انقلاب اسلامی در ایران میگذرد؛ انقلابی که پس از پهلوی، وارد دورهای جدید با متغیرهای رفتاری متفاوت بینالمللی و دیپلماتیک شد. در عرصه داخلی و خارجی برای خود بازتعریفهای رفتاری ارائه داد و در جایجای جهان با همین تعاریف، سفارتخانهها و کنسولگریها و مراکز فرهنگی خود را در قالب پوشش، برخورد، سرو نوشیدنی و خوراک به جهان معرفی کرد. هرچند گاهی نیز در این رفتارها صدمات و آسیبهای دامنهداری متوجه جمهوری اسلامی ایران شد، اما مقیمان سفارتخانهها، دیپلماتها و سیاسیون و رایزنهایی بودند که کمکم با پوششی متحدالشکل، کتوشلوار سرمهای و تیره با یقههای آخوندی، دیپلماتیک و ولایتی به جهان معرفی شده، بهنحویکه امروز جهان دیپلماتیک، مقامات ایرانی را با پوشش خاص خود که ریشه در گذشتهای تاریخی (پیرهنی بدون یقه) آنان دارد، میشناسند.
با نگاهی گذرا بر رسوم تنفیذ پس از انقلاب اسلامی و ورای روحانیون رییسجمهوری که دارای پوشش متحدالشکل بودند، ابوالحسن بنیصدر با کتوشلواری غیرمتعارف و روشن، شهید محمدعلی رجایی با پیراهن سپید مبنی بر سادهزیستی و انقلابیگری، محمود احمدینژاد با کتوشلواری قهوهای و پیرهنی با یقهباز در مراسم تنفیذ حضور یافتند و اگر از حق نگذریم تنها مرحوم بازرگان بود که جدای از کروات با پوشش رسمی و دیپلماتیک در مراسم حضور یافت و دانسته و با علم رفتاری دیپلماتیک و برخوردار از پروتکل خود را به ایران و جهانیان بهعنوان رییس دولت موقت معرفی کرد.
بر اساس اصول فن بیان و زبان بدن این اصل پذیرفته شده است که پیش از ورود ما به هر نشستی، این پوشش ماست که بیصدا ما را به حاضران معرفی میکند، دیگران بر اساس پوشش ما را مورد پیشداوری قرار داده و تا زمانی که سخنی نگفته باشیم، قضاوتهای ضمنی و ذهنی بر اساس نوع پوشش و فرم منحصربهفرد ما معرف ما به آن مجموعه خواهد بود.
هرچه ایرانیان دیرینه در ابعاد تشریفاتی و رسوم دیپلماتیک برای خود ملاحظات حائزاهمیت داشته و برخورد با نزاکت رفتاری، پوششی و گفتاری را شرط اصلی در حضور در نشستها دانستهاند، اما امروزه شاهدیم برعکس دیگر نقاط جهان که آموزش فن بیان و زبان بدن، طرز پوشش، نحوه رفتار و حفظ حریم شخصی برای شرکت در همایشها و نشستها در جهت حیثیتبخشی به مقامات آموزش داده میشود. این مهم در کشور ما مورد کملطفی قرار گرفته بهحدی که برخی از مقامات این قانون همهگیر و جامع را به سخره گرفته و چه بسا آن را ضرورتی برای خود در دیدارها و نشستها ندانسته یا کمتر نسبتبه تناسب پوششی، رفتار دیپلماتیک و دیپلماسی اطلاعات کافی داشته یا آموزش مناسب دیدهاند.
بر این مبنا؛ هستند مقاماتی که با پوششهای متفاوتی «میرسلیمی»، «کاپشنی» و طیف رنگهای غیراصولی با لباس اتونخورده در نشستهای رسمی و در دایره شکار دوربینها ظاهر شده که موید دور شدن از اصل رفتار دیپلماتیک است؛ پوششی که اگر با کت و شلوار سرمهای و یقه ولایتی باشد، نشان از باهوشی، صداقت و قابلاعتماد بودن و اگر رنگهای تیره باشد، نشانه اقتدار شخص در آن نشست محسوب میشود و چقدر در شرایط کنونی ضرورت آموزش مسئولان برای حضور در نشستهای بینالمللی حائز اهمیت است؛ چراکه پوشش در روابط بینالملل همواره پیامهای رفتاری مخابره میکند و برخوردار از زبان بدن افراد بهعلاوه پوشش معیار و رسمی در سطح بینالملل نشان از پذیرش، همراهی و اعتماد به آنان در جهت احراز منافع ملی و برخورداری از احترام منطقی تلقی میشود.