آگاه: خودروهای فرسوده مشکل امروز و دیروز پایتخت نیست و تیتر روزنامه اطلاعات درباره ممنوعیت تردد خودروهای فرسوده در کشور این حرف را تایید می‌کند: «جلوی حرکت هزاران خودرو قراضه گرفته شود.» باوجوداین، این قراضه‌ها چنان جای خود را در خیابان‌ها و حتی زندگی مردم باز کرده‌اند که تا همین چند ماه پیش فقط ۷۲هزار دستگاهشان گرفتار اسقاط شدند. حالا خبر می‌رسد که در چهارماه گذشته ۹۸هزار خودرو اسقاط شده است؛ خودروهایی که صاحبانشان با ابلاغ آیین‌نامه جدید، آنها را زیر پرس فرستادند تا خاطرات آینده خود را با اتومبیل صفرکیلومتر بسازند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ایران به‌ازای هر نفر روزانه حدود ۰.۹۵لیتر بنزین و حدود ۰.۸۸لیتر گازوئیل مصرف می‌شود؛ این گزاره به معنای این است که مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در ایران به‌ازای هر نفر تقریبا دوبرابر متوسط جهانی است که در ۳۰سال گذشته ۲۶۵درصد رشد کرده است. نکته مهم در مورد این موضوع که مورد غفلت اغلب متولیان دولتی قرار گرفته، علت بالابودن مصرف سوخت است؛ علت نخست که باید به آن اشاره کرد پرمصرف بودن خودروهای تولید ایران است؛ متاسفانه اگرچه دولت‌های مختلف بر ایجاد تحول در صنعت خودروسازی و بهبود فرآیند تولید تاکید کرده‌اند؛ اما این وعده‌ها روی کاغذ ماند و با تشدید تحریم‌ها و دسترسی سخت‌تر به تکنولوژی روز دنیا، مشکلات در مصرف سوخت چالشی‌تر از قبل شد.
خودروهای نو داخلی در هر ۱۰۰کیلومتر ۱۰ تا ۱۲لیتر بنزین مصرف می‌کنند که این عدد در دنیا چهار لیتر در هر ۱۰۰کیلومتر است؛ بنابراین اگر گفته می‌شود که مصرف بنزین در کشورهای خارجی همچون ترکیه، آلمان و فرانسه رشد منفی داشته است، ناشی از این است که خودروهای خارجی مصرف بنزین پایینی دارند درحالی‌که مصرف بنزین خودروهای داخلی تقریبا سه‌برابر مصرف استاندارد جهانی است. علت دوم بالابودن مصرف بنزین که متاسفانه در سال‌های اخیر به حاشیه رانده شده، اسقاط نشدن خودروهای فرسوده است؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد که هر یک از خودروهای فرسوده نسبت به یک خودروی غیرفرسوده ۱۴.۳درصد مصرف بنزین بیشتری دارد؛ بنابراین اسقاط هر خودروی فرسوده در شرایط فعلی سبب کاهش مصرف ۲۰۰۰لیتر بنزین در سال می‌شود. کارشناسان یکی از عمده دلایل عقب‌ماندگی اسقاط فرسوده‌ها را نداشتن نقشه راهی دقیق عنوان می‌کردند؛ بر همین مبنا نیز آیین‌نامه اسقاط خودروهای فرسوده اوایل سال گذشته تدوین شد؛ اما ابلاغ این آیین‌نامه بیش از یک سال به طول انجامید و درنهایت فروردین‌ماه امسال برای اجرا ابلاغ شد. تاثیر ابلاغ این آیین‌نامه خود را در افزایش تعداد اسقاط خودروهای فرسوده به‌خوبی نشان داد؛ به‌گونه‌ای که از ابتدای امسال میزان اسقاط فرسوده‌ها طی چهارماهه امسال به ۹۸هزار دستگاه خودرو رسیده است درحالی‌که در طول ۱۲ماهه پارسال تنها ۷۲هزار دستگاه خودرو اسقاط شده بود.
مهران سالاریه، رییس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده دراین‌باره گفت: از ابتدای سال تا پایان تیرماه ۹۸هزار دستگاه خودرو اسقاط شده است که شامل ۸۹درصد خودروی سواری هشت درصد وانت و دو درصد شامل اتوبوس و کامیون و… بوده است. وی افزود: در کل سال گذشته ۷۲هزار دستگاه اسقاط شد که رشد خوبی در این زمینه شاهد هستیم. یکی از دلایل آن نیز آیین‌نامه اجرایی است که انگیزه کافی را ایجاد کرده است و مالکان خودروهای فرسوده انگیزه لازم برای اسقاط را دارند. سالاریه گفت: طرح‌های ما به دو گروه تقسیم می‌شود که شامل بدون جایگزین (نقدی) و جایگزین است. طرح جایگزین ایستایی بیشتری دارد؛ زیرا با شرایط خاصی جایگزینی انجام می‌شود.
وی اظهار کرد: دو گروه خودروهای پرتردد در کشور وجود دارند که یکی از آنها تاکسی‌ها هستند که نوسازی آنها در حال انجام است. دومین گروه، خودروهای دولتی است که امیدواریم با ایرادات آیین‌نامه‌ای مشکلات ما برای خودروهای دولتی کم شود.
قراضه‌های ۲ میلیونی
تعداد خودروهای سواری درحال تردد در کشور ۲۱میلیون دستگاه است که از این تعداد یک‌میلیون و ۳۰۰هزار دستگاه که ۶درصد این خودروها را تشکیل می‌دهد، فرسوده هستند؛ البته اگر سن فرسودگی را ۱۵سال در نظر بگیریم، تعداد این خودروها به ۲.۵میلیون دستگاه می‌رسد. ۱۲میلیون و ۵۰۰هزار دستگاه موتورسیکلت نیز در کشور تردد می‌کند که از این تعداد ۹۰درصد و به عبارتی ۱۱میلیون و ۲۰۰هزار دستگاه موتورسیکلت فرسوده است.
از یک‌میلیون و ۱۰۰هزار دستگاه کامیون، کامیونت و کشنده نیز ۲۵۰هزار دستگاه (۲۳درصد) فرسوده است. تعداد اتوبوس‌های درون‌شهری درحال تردد در سطح کشور ۲۲هزار دستگاه است که از این تعداد ۱۸هزار دستگاه و به‌عبارتی ۸۲درصد فرسوده است. ۱۳هزار دستگاه از ۲۳هزار دستگاه اتوبوس برون‌شهری درحال تردد در کشور، فرسوده است که این تعداد ۵۷درصد کل اتوبوس‌های برون‌شهری را تشکیل می‌دهد. همچنین از ۴۰۰هزار تاکسی درحال تردد در کشور ۱۹۰هزار دستگاه فرسوده است که ۴۸درصد این ناوگان را تشکیل می‌دهد. ۳۴هزار خودرو دولتی در سطح کشور تردد می‌کند که ۳۲درصد از این خودروها یعنی ۱۱هزار خودروی دولتی، فرسوده است.
براین‌اساس مصرف بالای بنزین توسط خودروهای فرسوده نه‌تنها یکی از عوامل ایجاد ناترازی بنزین در کشور شده، بلکه هوا را نیز به‌شدت آلوده کرده است؛ به‌گونه‌ای که در طول سال به‌ویژه در نیمه دوم سال، اغلب روزها هوا آلوده است. به‌عنوان نمونه، اگر شهر تهران را در نظر بگیریم، درمجموع سالانه حدود ۷۰۱هزار تن آلودگی در تهران منتشر می‌شود که حدود ۵۷۸هزار تن از آن مربوط به «منابع متحرک آلاینده» است. منابع متحرک بیش از ۶۰درصد ذرات معلق و ۸۲درصد گازهای آلاینده را تولید می‌کنند. به‌این‌ترتیب سهم منابع آلاینده متحرک خودروهای سواری ۱۴درصد، تاکسی‌ها حدود ۲.۵درصد، موتورسیکلت‌های کاربراتوری بنزینی ۱۰درصد، وانت‌ها دودرصد، مینی‌بوس‌های گازوئیلی چهار درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد نزدیک به ۶درصد، سرویس‌های ادارات و اتوبوس‌های سرویس ۷.۵درصد و کامیون‌ها هم نزدیک به ۱۶درصد و جمعا حدود ۶۰درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی از ذرات معلق منتشرشده از خودروهاست. آلاینده‌های گازی همین خودروها هم ۸۲درصد است که سهم خودروهای سواری نزدیک به ۳۸درصد، تاکسی‌ها ۹.۵درصد، موتورسیکلت ۲۱درصد، وانت نزدیک به ۱۰درصد، مینی‌بوس ۰.۸درصد، اتوبوس ۰.۵درصد، اتوبوس سرویس ۰.۴درصد و کامیون‌ها ۳.۵درصد برآورد می‌شود.
حالا باید امیدوار بود تا اگر دولت آینده روند نوسازی خودروهای را پی گیرد، نه‌تنها ناترازی بنزین که آلودگی هوای کلان‌شهرها برطرف شود.
گواهی اسقاط برای واردات خودروهای کارکرده
رییس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده ضمن تاکید بر اینکه برای واردات خودروهای کارکرده نیاز به خرید خودروی فرسوده و اسقاط آن نیست، تشریح کرد که متقاضیان واردات خودروهای کارکرده می‌توانند پس از ترخیص خودروی واردشده، از طریق سامانه نوسازی ناوگان، برای خرید «گواهی اسقاط» اقدام کرده و مجوز شماره‌گذاری خودروی وارد کرده خود را دریافت کنند. در پی ابلاغ آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده، یکی از موضوعات مربوط به نحوه اسقاط خودروها و ارائه گواهی اسقاط برای واردات این خودروهاست. مهران سالاریه، رییس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده در این مورد گفت: متقاضیان واردات خودروهای کارکرده، حتما نیازی نیست که خودروی فرسوده‌ای را خریداری و خودروی فرسوده را به نام خود کنند تا در هنگام شماره‌گذاری خودروی کارکرده، آن را اسقاط و عوارض (گواهی) اسقاط آن را به ستاد نوسازی ناوگان ارائه دهند.
وی تاکید کرد: در حقیقت متقاضیان می‌توانند پس از آنکه برای واردات خودرو اقدام و مراحل آن را طی کردند، پس از ترخیص خودرو که نوبت به شماره‌گذاری است، می‌توانند در این مرحله به ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده مراجعه کرده و با تشکیل پروفایلی برای خود، برای خرید گواهی اسقاط به مبلغ ۳۵میلیون تومان (قیمت تعیین‌شده توسط سازمان حمایت) اقدام کنند. متقاضی به تعداد موردنیاز، گواهی اسقاط را خریداری و سپس مجوز شماره‌گذاری را دریافت می‌کند.
سالاریه خاطرنشان کرد: همان‌طور که پیش‌تر نیز برای واردات خودروی نو شایعات الزام خرید خودروی فرسوده مطرح بود، مجدد برای واردات خودروهای کارکرده نیز این موضوع مطرح شده است؛ بنابراین خواهشمندیم مردم فریب این شایعات را و اینکه حتما باید خودروی فرسوده به نام خود داشته باشند تا بتوانند خودرو وارد کنند، نخورند.
رییس ستاد نوسازی ناوگان و اسقاط خودروهای فرسوده مجدد تاکید کرد: پس از آنکه متقاضیان برای واردات خودروها اقدام کرده و مراحل اجرایی اعم از ترخیص و پرداخت عوارض مربوطه را طی کنند، می‌توانند برای ارائه مدارک اسقاط، با خرید گواهی‌های اسقاط موجود در سامانه (که پیش‌تر، خودروهای فرسوده اسقاط‌شده و گواهی آن در سامانه بارگذاری شده است) مجوز شماره‌گذاری را هم اخذ کنند. سالاریه در رابطه با تعداد گواهی اسقاط لازم برای واردات خودروهای کارکرده، گفت: برای شماره‌گذاری خودروهای کارکرده وارداتی، ارائه دو تا هفت گواهی اسقاط، بسته به نوع خودرو، قیمت آن و رتبه انرژی که به‌صورت کامل در آیین‌نامه اجرایی ماده۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، عنوان شده، لازم است و متقاضیان می‌توانند بر اساس آن گواهی اسقاط خریداری و سپس خودروی واردکرده خود را پلاک‌گذاری کنند.
افزایش قیمت خودروهای فرسوده
آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد همگام با اعلام برنامه جدید برای جایگزینی خودروهای فرسوده در هفته گذشته قیمت انواع خودروهای اسقاطی یا کارکرده افزایش یافته است، چراکه صاحبان این خودرو می‌توانند براساس یک برنامه زمان‌بندی‌شده و با دریافت تسهیلات، خودروی صفرکیلومتر دریافت کنند. درواقع وجود امتیازهایی برای جایگزینی خودروهای فرسوده منجر به رشد تقاضا برای این خودروها شده و این افزایش تقاضا زمینه‌ای برای رشد قیمت خودروهای فرسوده بوده است. تازه‌ترین آمارها نشان می‌دهد درحال‌حاضر قیمت خودرو پیکان اسقاطی بین ۵۰ تا ۷۵میلیون تومان و پرایداسقاطی نیز بین ۱۲۰ تا ۱۴۵میلیون تومان دادوستد می‌شود. در آگهی‌های فروش همچنین پراید صندوق‌دار بنزینی تصادفی مدل۱۳۸۳ به قیمت ۱۴۶میلیون تومان یا سمند ای ال که در تصادف از بین رفته ۱۵۰میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است. در یک آگهی فروش دیگر قیمت یک سمند اسقاطی تصادفی که دچار آسیب‌های جدی شده و دیگر قابل استفاده نیست ۲۶۰میلیون تومان تعیین شده است.