آگاه: به گفته فروزش؛ از کل مصدومان ناشی از حوادث محیط‌های کاری در سه ماه نخست امسال، ۶۵۹نفر مرد و ۷۰نفر نیز زن بودند. نگاهی به آمارهای سال قبل نشان می‌دهد که هیچ برنامه‌ای برای ایمنی کارگران در نظر گرفته نشده، این در حالی است که به‌تازگی با تصویب هیات وزیران، اجبار ارائه گواهینامه تایید صلاحیت ایمنی پیمانکاری نیز لغو شده است.
سال گذشته دوهزار و ۱۵۵نفر کارگر در حین کار جان خود را از دست داده‌اند که این آمار رشد ۱۱.۵درصدی نسبت به سال قبل یعنی ۱۴۰۱ داشته است. در طول سال۱۴۰۲ طبق آمار پزشکی قانونی هفت‌هزار و ۳۷۷نفر به‌دلیل مصدومیت در حین کار به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند که این آمار نیز نسبت‌به سال۱۴۰۱ در حدود پنج درصد افزایش داشته است و مراجعات به مراکز پزشکی قانونی در استان‌های خراسان رضوی، مازندران، تهران و البرز و خوزستان از سایر استان‌ها بیشتر بوده است.
بیشترین آسیب سقوط از بلندی
آمارها نشان می‌دهد که ۴۶درصد از این اتفاقات به‌دلیل سقوط از بلندی کارگران در حین کار رخ داده است؛ هشت درصد به‌دلیل سوختگی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند و ۲۲درصد به‌دلیل اصابت جسم سخت دچار مصدومیت یا قطع عضو شده و برای همیشه خانه‌نشین شده‌اند. اگرچه تفاوت فاحشی بین آمارهای رسمیِ منتشرشده از حوادث کار وجود دارد اما چه آمار دست پایین را ملاک قرار دهیم و چه آمار دست بالا را درهرحال آمار حوادث کار در ایران رقم بالایی را نشان می‌دهد. این موضوع زمانی بیش از پیش مشخص می‌شود که بدانیم این آمار در برخی از کشورها به صفر نزدیک شده است. به‌علاوه باید در نظر گرفت که آمار رسمی همیشه میزانی کمتر از آنچه در واقعیت اتفاق‌افتاده را نشان می‌دهد.
چرا ایمنی در کار رعایت نمی‌شود
کارشناسان بر این باورند که کارگران ساختمانی بیشترین تلفات نیروی کار هستند و بیشتر از ۵۰درصد از حوادث ناشی از کار در کارگاه‌های ساختمانی رخ می‌دهد و بیش از ۸۰درصد آن بی‌احتیاطی کارگر است اما نباید از نبود حفاظت و ایمنی در این بی‌احتیاطی‌ها به‌راحتی گذشت.
احمدرضا پرنده، مدیرکل بازرسی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چندی پیش اعلام کرده بود که در بررسی‌های انجام‌شده ازسوی بازرسان کار کشور، بیشترین علل حوادث منجر به فوت ناشی از کار در سال ۱۴۰۲ به علت سقوط کردن و لغزیدن بوده است و به استناد به ماده۹۵ قانون کار به این موضوع اشاره کرده که مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار برعهده کارفرمایان است و درصورت وقوع حادثه براثر عدم رعایت مقررات ایمنی و حفاظتی، کارفرما از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات‌های مندرج در قانون کار مسئول است.
در حالی مدیرکل بازرسی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تامین شرایط ایمن محیط کار، تامین ماشین‌آلات و جایگاه کار ایمن، ابزار کار ایمن، آموزش ایمنی کار، تهیه و تحویل وسایل حفاظت فردی و نظارت بر ایمنی کار را بر عهده کارفرمایان اعلام می‌کند که برطبق آمار غیررسمی، بیش از یک‌میلیون کارگر ساختمانی بیمه نیستند و بسیاری از آن‌ها آموزش ایمنی ندیده و وسایل حفاظت فردی در اختیار آن‌ها قرار ندارد.
در شرایط کنونی که کارگران در ضعف مطلق هستند و قوانین حمایتیِ قانون کار به‌درستی درمورد آن‌ها رعایت نمی‌شود، رییس موسسه کار و تامین اجتماعی بر این باور است که مشکل حادث در کار بخشی به فرهنگ و آگاهی و بخشی هم به ضعف حاکم بر قوانین و مقررات برمی‌گردد. ما باید ضعفِ حاکم بر قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌ها را مورد مطالعه قرار دهیم. به همین دلیل یکی از کارهای ما این است که با انجام کارهای مطالعاتی و پژوهشی درباره حوادث کار، مشکل را ریشه‌یابی کنیم و از این طریق به دولت و وزارت کار کمک کنیم تا کارگران را در گرفتنِ حق خود یاری برسانند. ریشه‌یابی بحران‌های حوادث ناشی از کار موضوع بسیار مهم و غیرقابل اغماض است اما نکته اینجاست که تنها با طرح صورت‌مسئله و بدون مسئله‌یابی نمی‌توان به نتیجه مطلوب رسید و نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.
تاکید بر راه‌حل‌های کم‌زحمت نمی‌تواند کارساز باشد. تا زمانی که مفاد حمایتیِ قانون کار ضمانت اجرایی لازم را نداشته باشد، نمی‌توان امیدی به حل ریشه‌ای مسئله داشت. در واقع باید توجه داشته باشیم که کاهش آمار حوادث کار در ایران به تغییر رویکردی اساسی نیاز دارد. تا زمانی که کارگران به‌واسطه قراردادهای موقت از امنیت شغلی لازم برخوردار نیستند و تا زمانی که تشکل‌های مستقل کارگری هیچ جایگاهی در روابط کار ندارند نمی‌توان امید چندانی به کاهش چشمگیر آمار حوادث کار داشت.
آموزش حلقه مفقوده برای کارگران
پرفسور ایرج محبی ـ آگاه طب کار
آمار پزشکی قانونی نمی‌تواند نشان‌دهنده همه حوادثی باشد که در محل کار رخ می‌دهد، چراکه در برخی از موارد حادثه با درمان‌های سرپایی یا بستری چندروزه بهبود پیدا می‌کند و به پزشکی قانونی ارجاع داده نمی‌شود.
این موضوع را پرفسور ایرج محبی، آگاه طب کار در گفت‌وگو با «آگاه» توضیح داده و بر این باور است که متاسفانه علت بیشتر حوادث در محل کار خطای انسانی است، اما این خطا تنها متوجه کارگر نیست و حتی در خطای کارگر باز هم کارفرما دخیل است. آموزش مهم‌ترین فاکتور برای کار یک کارگر است. این موضوع را محبی تاکید می‌کند و معتقد است که بیشتر کارفرمایان کارگران بدون تخصص را استخدام می‌کنند برای آنکه حقوق کمتری بپردازند؛ از سوی دیگر، آموزشی هم برای آن‌ها در نظر گرفته نمی‌شود و این علت اصلی وقوع حوادث شغلی است. او توضیح می‌دهد که نمی‌توان به آمار پزشکی قانونی در خصوص حوادث منجر به کار اکتفا کرد؛ چراکه بسیاری از حوادث اصلا به پزشکی قانونی نمی‌رسد و کارفرما کارگر را مجاب می‌کند که شکایت نکند. اما به آمار وزارت کار می‌توان بیشتر استناد کرد به این علت که اصولا شرح حال حادثه در گزارش‌های وزارت کار ذکر می‌شود.
او به بیمارهای شغلی هم در کنار حوادث ناشی از کار اشاره کرده و می‌گوید: ما بیماری به نام ﺳﯿﻠﯿکوﺯﯾﺲ داریم که این بیماری بر اثر استنشاق گرد و خاک ایجاد می‌شود. این بیماری‌ها با آنکه شیوع زیادی ندارد اما هیچگاه در آمارهای پزشکی قانونی ثبت نمی‌شوند و کارگران ساختمانی یا کارگران معدن بسیار در معرض این بیماری هستند. او نبود قانون‌هایی که از کارگر حمایت کنند، نبود آموزش، نداشتن امکانات ایمنی کارگران را بیشتر علت بروز حوادث در زمان کار می‌داند و امیدوار است که قوانین جامع‌تری برای حمایت از کارگران تصویب و اجرا شود.
پایین‌تر از میانگین جهانی
براساس گزارش‌ها حدود دومیلیون و ۷۰۰هزار نفر در جهان در اثر حوادث ناشی از کار فوت می‌کنند و در ایران سالانه از حدود ۱۰هزار مورد حوادث ناشی از کار ۸۰۰مورد به فوت منجر می‌شود. خوشبختانه آمار حوادث ناشی از کار در ایران کمتر از میانگین جهانی است. در سراسر جهان نزدیک به دومیلیون و ۷۰۰هزار نفر در اثر حوادث ناشی از کار فوت می‌کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیشترین اعداد و ارقام حوادث ناشی از کار مربوط به فعالیت ساختمانی است به نحوی که نزدیک به ۴۰درصد حوادث کار در کشور در بین کارگران ساختمانی رخ می‌دهد.بنابر اعلام معاونت روابط کار وزارت کار ۳۸درصد حوادث ناشی از کار در صنعت ساختمان و ۳۶درصد در صنایع دیده می‌شود و در برخی صنایع مثل معدن خطرپذیری بالاتر است ولی به لحاظ رعایت نکات ایمنی در آنجا تنها دو درصد از حوادث ناشی از کار وجود دارد که نشان می‌دهد هرجا استانداردها و ایمنی حین کار رعایت شده صیانت از نیروی کار نیز حفظ شده است.