آگاه: زندان قزل‌حصار از بزرگ‌ترین زندان‌های ایران است که سال۱۳۴۳ در کیان‌مهر کرج احداث شد. در این زندان، محکومانی اعم از حبس ابد، محکومان به اعدام و زندانیان موادمخدر روزگار می‌گذرانند. اما روی دیگر این زندان فراهم‌کردن بستر مناسب برای حرفه‌آموزی زندانیان است. چندی پیش کارگاه دوچرخه‌سازی زندان قزل‌حصار با ظرفیت ۵۰۰نیروی کار در محیطی به وسعت حدود هفت‌هزار مترمربع با حضور مددجویان که نیروی کار آنجا هستند، آغاز به کار کرد. در این کارخانه، زندانیان ساخت دوچرخه را از ابتدا تا انتها انجام می‌دهند تا ضمن کسب درآمد برای خانواده‌هایشان پس از آزادی از زندان، شغل و منبع درآمدی داشته باشند.
اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای زندانیان
علی حاج‌کاظم، مشاور ویژه استاندار کرج در امور زندان‌ها به آگاه می‌گوید: «هم‌وغم سازمان زندان‌ها همواره بحث اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای زندانیان است. درخواست نیروی کار از سوی شهرک‌های صنعتی، نقطه قوتی است تا زندانیان در شهرک‌های صنعتی به کار گرفته شوند. پیش‌ازاین نیز با عقد تفاهم‌نامه بین اداره کل زندان استان البرز و سازمان پارک‌ها، کمربند سبز به وسعت ۲۰۰هکتار از سوی زندانیان ایجاد شد.»
حسین فاضلی، رییس دادگستری استان البرز هم با تاکید بر این موضوع می‌گوید: «به دنبال این هستیم تا با اشتغال زندانیان در واحدهای تولیدی زمینه اصلاح آنان را برای بازگشت سالم به جامعه فراهم کنیم، چراکه بیکاری منشأ فساد است.»
همچنین غلامعلی محمدی، رییس سازمان زندان‌های کشور ایجاد اشتغال صنعت محور را رویکرد سازمان زندان‌ها دانسته و در گفت‌وگو با «آگاه» تاکید می‌کند: «افزایش درآمد و سرانه فرد شاغل در کنار ظرفیت بالای به‌کارگیری نیروی کار از مزیت‌های این مراکز اشتغال است. آموزش مددجویان و تجربه کاری در این دوران می‌تواند بعد از آزادی از زندان و دریافت تسهیلات راهی برای ایجاد کسب‌وکار و کارآفرینی شود.»
به گفته مدیرکل امور زندان‌های استان البرز این کارخانه با داشتن خط تولید، قابلیت اشتغال‌زایی برای ۵۰۰مددجو را دارد. نکته قابل‌توجه در افتتاح این کارخانه دوچرخه این است که خط تولید در این کارخانه فعال شده و نه خط مونتاژ. به گفته او، این کارخانه از ابتدا برای حضور مددجویان طراحی و احداث شد؛ ازاین‌رو محلی هم به‌عنوان خوابگاه برای مددجویان در نظر گرفته شده است. مددجویان تا زمانی که مشتاق کار باشند می‌توانند در محیط همین کارخانه حضور داشته باشند.
اکثر زندانیان قزل‌حصار همراه با امیدهایی که به زندگی داشتند، نگران‌ساز آزادی از زندان بودند؛ البته از دستمزد کم هم گلایه‌مند بودند که رحیم مطهرنژاد، مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان کشور قول مساعد داد که حقوق آنها را به حقوق وزارت کار برساند. طبق آیین‌نامه مراکز مراقبت بعد از خروج، فراهم‌کردن زمینه مساعد به‌منظور بازگشت مددجویان به یک زندگی سالم اجتماعی، اداره مراقبت بعد از خروج در مرکز هر استان و در صورت نیاز در شهرستان‌ها با تصویب ریاست سازمان تحت نظارت اداره کل زندان‌های استان مربوطه ایجاد شده است.
دور خلاف را خط می‌کشم
حسین، مددجوی زندان قزل‌حصار: به جرم حمل و فروش موادمخدر به چندین سال حبس محکوم شدم. گرچه درآمد کار در کارخانه دوچرخه‌سازی بسیار کم است ولی برای آزادی از زندان و احتمال دریافت عفو، هر کاری می‌کنم و امیدوارم بعد از آزادی از زندان هم با حرفه‌ای که آموختم منبع درآمدی داشته باشم. هر بار که از زندان آزاد می‌شوم به خود قول می‌دهم خلافی انجام ندهم تا دوباره به زندان بیفتم ولی بیکاری چنین بلایی به سرم می‌آورد. حالا امیدوارم با یادگرفتن این حرفه به کار آبرومندانه‌ای مشغول شوم و دور خلاف را برای همیشه خط بکشم.
از بیکاری معتاد شدم
مجید، مددجوی زندان قزل‌حصار: ماه‌های اول کار در این خط تولید برایم سخت بود. درحال ترک اعتیاد بودم توان کافی برای کارکردن نداشتم؛ ولی خدا کمک کرد و توانستم در این خط تولید بمانم. امیدوارم با راه‌اندازی کسب‌وکاری که می‌آموزم بعد از آزادی راه درست زندگی را طی کنم. اعتیاد همیشه مرا به خلاف واداشت و بیکاری هم عامل اعتیاد من بود. این روزها سختی‌های کار در زندان را تحمل می‌کنم تا بعد از آزادی کسب‌وکاری داشته باشم و دچار لغزش نشوم. اینجا یاد گرفتم بلایی که سر ما می‌آید از بیکاری است و نباید بیکار باشیم.
ایجاد اشتغال در زندان دستاورد ارزشمندی است که در چند سال گذشته به دست آمد. باتوجه‌به اینکه مسئولان تاکید دارند بسیاری را بیکاری به زندان کشیده است، بهتر نیست زمینه اشتغال جوانان طوری فراهم شود تا درگیر خلاف و زندان نشوند؟
بسیاری از مددکاران اعتقاد دارند جای شخصی که کار می‌کند، زندان نیست. هم‌اکنون شرایطی در حال فراهم‌شدن است تا افرادی که به هر دلیلی محبوس می‌شوند درصورتی‌که تمایل به کار و اشتغال داشته باشند، در زندان نمانند. احتمالا چنین افرادی که به دربسته اشتغال می‌خورند، درباز زندان را روبه‌رو خود می‌بینند. در چنین شرایطی صاحبان واحدهای تولیدی که این روزها سعی در ایجاد اشغال زندانیان دارند اگر قدم دیگر به پیش بگذارند تا جوانان را، نه زندانیان را مشغول به‌کار کنند، دستاورد شیرین‌تری همراه خواهد داشت.
زندانیان ماهر می‌شوند
با توافقنامه‌ای که به امضای مهرداد عظیمی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رییس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و غلامعلی محمدی، رییس سازمان زندان‌ها رسید، زندانیان، مددجویان کانون اصلاح و تربیت و متهمان بازداشتی از آموزش‌های مهارتی بهره‌مند می‌شود.
از اهداف تنظیم این تفاهم‌نامه، پرورش و هدایت استعداد فکری و فنی زندانیان، مددجویان کانون‌های اصلاح و تربیت متهمان بازداشتی، آموزش گروه هدف به‌منظور توانمندسازی برای اشتغال آنان پس از آزادی و بازدارندگی از ارتکاب مجدد جرم و اجرای سنجش و ارزشیابی مهارت و صلاحیت حرفه‌ای آنان است.
بر اساس این تفاهم‌نامه که قرار است به مدت سه سال اجرایی شود، بررسی نیازسنجی آموزشی و شناسایی شغل، تامین مربی و اساتید مجرب آموزشی، ارائه خدمات مشاوره شغلی، برگزاری دوره‌های آموزشی فنی و حرفه‌ای، ارزشیابی و سنجش مهارت حرفه‌ای، صدور گواهینامه مهارت توسط سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور انجام خواهد شد.
بر اساس این تفاهم‌نامه، زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی متعهد به تامین فضا، تجهیزات، مواد مصرفی و دیگر ملزومات آموزشی مطابق استانداردهای آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، نیازسنجی آموزشی و شناسایی شغل و شایستگی مورد نیاز گروه هدف، معرفی زندانیان و کارکنان دارای صلاحیت و توان حرفه‌ای به‌عنوان مربی، همکاری در برگزاری مسابقات ملی مهارت، سمینارها و همایش‌های مهارتی شده است.
مهرداد عظیمی، رییس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، توانمندسازی زندانیان را از سازوکارهای بازپروری و اصلاح زندانیان برشمرد و گفت: توانمندسازی مددجویان برنامه‌های مختلفی از قبیل آموزش، اشتغال و حرفه‌آموزی را شامل می‌شود و اشتغال و حرفه‌آموزی جدا از تاثیری که بر پیشگیری از تکرار جرم دارد، می‌تواند از منظر اقتصادی به بهبود وضعیت اقتصادی و معیشت خانواده زندانیان هم در دوره مجازات حبس و هم پس از آن کمک کند. عظیمی گفت: باتوجه‌به نقش توانمندسازی زندانیان در اشتغال آنان، لازم است بیش‌ازپیش به توانمندسازی در زندان‌ها توجه شود. اشتغال و حرفه‌آموزی زندانیان در بستر یک رویکرد اصلاح‌گرایانه و نگاه اقتصادی به مجازات و حبس تحقق‌پذیر است.
* زندانیان مالک حقوق خود بوده و می‌توانند بخشی از آن را به خانواده‌هایشان بدهند
* صنایع پوشاک قوی‌ترین صنعت با حدود هفت‌هزار نفر شاغل است
*۲۰۰ رشته فنی و حرفه‌ای به زندانیان به‌صورت استادشاگردی کار یاد داده می‌شود
انواع محصولات زندان
۱. با سفارش تولید می‌شود
۲. بر اساس نیاز بازار
انواع شغل در زندان
۱- اشتغال نشسته: این مشاغل به‌گونه‌ای است که نیاز به کارگاه و کارخانه ندارد.
۲- اشتغال در محیط بسته: خارج از آسایشگاه‌ها، کارخانه‌ها و کارگاه‌هایی ایجاد می‌شود که در آنجا فعالیت می‌کنند.
۳- اشتغال در محیط نیمه‌باز: زندانیان در این شرایط از زندان خارج می‌شوند و فعالیت می‌کنند و ادامه محکومیت خود را به این شیوه می‌گذرانند و دیگر به زندان بازنمی‌گردند.
۴- کار، دور از زندان: براساس قوانین و مقررات شورای طبقه‌بندی، مددجویان هر زندان به شهرک‌های صنعتی و جنگل‌ها و مراتع منتقل می‌شوند تا در آنجا فعالیت کنند.
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان:
۵۰هزار زندانی شغل دارند
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان کشور درباره اهمیت شغل برای مددجویان به آگاه می‌گوید: «بر اساس آمار سازمان زندان‌ها، بازگشت زندانیان شاغل به زندان کمتر از ۲درصد است. زندانیان پس از آموزش و حرفه‌آموزی مدرک فنی و حرفه‌ای دریافت می‌کنند که پس از آزادی به کارشان می‌آید. در این مدرک درج نمی‌شود آموزش در زندان صورت گرفته است؛ ازاین‌رو با مراجعه به مراکز مراقبت پس از خروج، می‌توانند حرفه آموخته‌شده را ادامه دهند و نگران اشتغال پس از آزادی نباشند.» رحیم مطهرنژاد با ارائه آمار سعی می‌کند نقش اشتغال در کاهش جرم را نشان دهد. او تأکید می‌کند «اشتغال تحمل روزهای محکومیت را آسان می‌کند و روزهای زندانیان شاغل راحت‌تر سپری می‌شود. این مهم‌ترین مزیت اشتغال در زندان است.»
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان کشور درباره میزان حقوق دریافتی زندانی‌ها نیز می‌گوید: «زندانیان براساس توانمندی در سه دسته ماهر، نیمه‌ماهر و ساده قرار می‌گیرند و براساس مهارت‌های فنی به‌صورت میانگین ۲ تا ۶میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند.»
مطهرنژاد به کارت‌هایی اشاره می‌کند که حقوق شاغلان زندانی به آن واریز می‌شود تا با استفاده از آن بتوانند مایحتاج روزانه خود را از طریق فروشگاه‌ها یا تهیه غذا موجود در زندان تهیه کنند. او می‌گوید: چنانچه زندانی تمایل به پرداخت بخشی از درآمد به خانواده خود داشته باشد این امر با همین کارت‌ها صورت می‌گیرد. به گفته او، هم‌اکنون ۴۰هزار زندانی در زندان شاغل هستند و ۱۰هزار محکوم هم با پابند الکترونیکی به کار اشتغال دارند. او در ادامه تاکید می‌کند: اشتغال زندانیان کاملا به‌صورت اختیاری است و هیچ‌گونه اجباری برای به‌کارگیری فرد زندانی تحمیل نمی‌شود.
هم‌اکنون هزار واحد تولیدی پنج‌هزار محصول را در زندان تولید می‌کند. مطهرنژاد معتقد است باید بر این آمار افزود. مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان کشور دراین‌باره می‌افزاید: «کارآفرینان محترم در سراسر کشور می‌توانند با مراجعه به نمایندگی‌های بنیاد تعاون زندانیان در سراسر کشور درخواست نیروی کار موردنیاز را اعلام و پس از عقد قرارداد با این بنیاد از نیروی کار زندانیان بهره‌مند شوند.»