آگاه: درست یک هفته پس از انتخابات ۱۵تیر و رییس‌جمهوری شدن مسعود پزشکیان، یار غار او در ایام انتخابات یعنی محمدجواد ظریف، در حکمی به ریاست شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم منصوب شد. ظریف در دوران تبلیغات انتخاباتی، مشاور پزشکیان بود و وی را در برنامه‌های تبلیغاتی تلویزیونی و در جمع هواداران همراهی می‌کرد و الحق برای رییس‌جمهوری شدن پزشکیان، سنگ تمام گذاشت و جهدها کرد و فریادها کشید.
به گزارش آگاه، ظریف پس از گرفتن حکم از پزشکیان، شروع به چیدن و طراحی ساختار شورای راهبری، با هدف انتخاب کابینه چهاردهم کرد. او در ۲۹تیر از تعیین اعضای شورای راهبری خبر داد و در صفحه مجازی‌اش نوشت: تعداد قابل‌توجهی از نخبگان از سوی نهادهای جامعه مدنی، احزاب و شخصیت‌ها برای مسئولیت در هیات دولت چهاردهم نامزد شده و مشخصات و برنامه آنها برای رسیدگی به کمیته‌ها ارسال شده و همچنین تدابیر گوناگونی برای پیشگیری از پنهانکاری، تبانی و تعارض منافع در روند بررسی و پیشنهاد نامزدها اندیشیده شده است. ظریف در همان مقطع زمانی، این را هم متذکر شد که تصمیم‌نهایی برای معرفی وزرا به مجلس شورای اسلامی منحصرا در اختیار رییس‌جمهوری منتخب (پزشکیان) است و سازوکار فوق با دستور پزشکیان و به منظور استفاده از ظرفیت کارشناسان مختلف برای مشورت به ایشان ایجاد شده است.
نهایتا در صبح روز یکشنبه (۲۱مرداد) فهرست وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم توسط معاون امور مجلس رییس‌جمهوری، تقدیم هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی شد. پس از آن، در تایید و ردّ وزرای پیشنهادی، مباحث مختلفی در محافل سیاسی و رسانه‌ای آغاز شد؛ عده‌ای ترکیب اعضای پیشنهادی برای تصدی وزارتخانه‌ها را معقول و متوازن دانستند و عده‌ای دیگر کلیت کابینه و وزرای پیشنهادی را به باد انتقاد گرفتند.
استعفانامه اینستاگرامی ظریف
در گرماگرم موافقت‌ها و مخالفت‌ها با وزرای پیشنهادی بود که پست اینستاگرامی محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رییس‌جمهوری منتشر شد؛ او در این پست غزل خداحافظی از دولت پزشکیان را سرود و تلویحا و تصریحا این استعفا و خداحافظی را به ترکیب وزرای پیشنهادی مرتبط دانست. ظریف در استعفانامه‌اش نوشت: «امروز جناب دکتر پزشکیان وزرای دولت چهاردهم را به مجلس معرفی فرمودند که برای همگی آرزوی موفقیت دارم. از ۱۹وزیری که امروز معرفی شدند، سه نفر نامزد نخست، ۶نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم کمیته‌ها یا شورای راهبری بودند. بارها گفته بودم که انتخاب اعضای دولت حق رییس‌جمهوری است و شورای راهبری و کمیته‌ها نهاد مشورتی هستند. از ایشان سپاسگزارم که این افتخار را به بنده دادند که در این تجربه جدید و ابتکار شجاعانه، مشارکتی داشته باشم. از دوستانم در کمیته‌ها و شورای راهبری نیز سپاسگزارم که چهار هفته شبانه روز کوشیدند و بیش از هزار نامزد را بررسی کردند، تا نتیجه را به رییس‌جمهوری محترم ارائه نماییم؛ البته از نتیجه کار خود رضایت ندارم و از اینکه نتوانستم به شکل شایسته‌ای نظر کارشناسی کمیته‌ها و حضور بانوان، جوانان و اقوام را آن‌گونه که که وعده داده بودم به نتیجه برسانم، شرمنده‌ام. البته هنوز برخی معاونت‌های رییس‌جمهوری باقی مانده که امید است این کاستی کمی جبران شود. به‌هرحال، این اولین تجربه و پر از کاستی بود و بی‌گمان در آینده بهبود خواهد یافت ولی در کنار مشکلات دیگر، برای بنده ادامه راه در دانشگاه را رقم زد. در پیشگاه مردم بزرگ ایران برای ناتوانی خود در پیگیری امور در دالان‌های سیاست داخلی پوزش می‌خواهم. برخی بنده را زودرنج دانسته‌اند. گمان می‌کنم در ۱۲سال گذشته در برابر هجمه‌های بی‌سابقه، بیش از بسیاری از مدعیان، صبر و مقاومت نشان داده باشم ولی نسبت‌به نگرش و نگرانی مردم حساسیت فراوان دارم.»
متن استعفای ظریف بیانگر آن بود که اصلی‌ترین عامل جدایی‌اش از دولت پزشکیان، آن است که آنطور که باید و شاید به گزینه‌های پیشنهادی شورای تحتِ زعامتش در چینش کابینه توجه نشده است. وقتی ظریف می‌گوید: «از ۱۹وزیری که امروز معرفی شدند، سه نفر نامزد نخست، ۶نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم کمیته‌ها یا شورای راهبری بودند»، بدین معناست که ۱۰تن از وزیران پیشنهادی پزشکیان در فهرست شورای راهبری نبودند.
اما پس از انتشار این استعفانامه توسط ظریف و طرح مباحث و گمانه‌زنی‌های مختلف در باب آن، مینو خالقی از چهره‌های اصلاح‌طلب در پستی، دلخوری ظریف از چیدمان کابینه را تایید کرد و نوشت: «دکتر ظریف دیشب برای گزینه پیشنهادی وزارت کشور جنگید و توفیقی نیافت. امشب اعلام عدم حضور در کابینه کرد تا مسئولیت انتخاب‌هایی که به او و کمیته‌ها ارتباطی نداشت بر دوشش نباشد. نمی‌دانم رییس‌جمهوری بر حضورش اصرار می‌ورزد یا نه؟ اما پاسخ این میزان تلاش و میهن‌دوستی این نبود!»
ظریف و قانون مشاغل حساس
اما ماجرای استعفای ظریف به همین‌جا ختم نشد؛ ساعاتی پس از انتشار استعفانامه معاون راهبردی دولت پزشکیان، عده‌ای از کنشگران رسانه‌ای و مجازی با پیش کشیدن قانون «نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس»، ظریف را فاقد صلاحیت قانونی برای تصدی پست در دولت دانستند. وفقِ ماده۲ قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس، فردی که خودش یا همسرش یا فرزندانش تابعیت مضاعف دارند، نمی‌تواند عهده‌دار مناصب حساس شود؛ بنابراین ظریف نیز نمی‌تواند در سمت معاونت راهبردی رییس‌جمهوری باشد، چراکه فرزند یا فرزندانش به سبب متولد شدن در خارج از ایران، تابعیت قهری مضاعف دارند؛ فلذا مبتنی بر ماده۲ قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس، ظریف استعفا داد.
برخی کاربران نیز مدعی شدند که ظریف برای اخذ مجوز فراقانونی برای ماندن در معاونت راهبردی، توقع داشت که رییس‌جمهور پزشکیان از رهبر انقلاب اذن بگیرد که تعللی در این امر صورت گرفت؛ حتی گفته می‌شود درباره این موضوع نامه‌نگاری‌ای هم میان ظریف و پزشکیان صورت گرفته است. پس از این تعلل در اذن‌گیری از رهبری، جمع‌بندی بر استعفای ظریف شد و توصیه هم به وی توسط یکی از مجموعه‌ها همین بوده که عزل جالب نیست و استعفا صورتِ خوش‌تری دارد. همچنین این ادعا نیز در فضای مجازی چرخید و دست‌به‌دست شد که حلقه‌ای بسیار قوی که شاید الان نتوان به‌صورت دقیق گفت که «حلقه خانوادگی» است یا «حلقه دوستان قدیمی پزشکیان»، چندان از رفتن ظریف ناراحت نیستند!
هنوز ساعاتی از فراگیر شدن این مباحث و اقوال در فضای مجازی و رسانه‌ای نگذشته بود که ظریف مجددا در پستی مجازی به آنها پاسخ داد و اینکه منصوب شدن او به مشاغل حساس به موجب قانون، ممنوع است، زیر سؤال برد. ظریف در متن نامه دومش نوشت: پیام دیشب بنده به‌معنای پشیمانی یا ناامیدی از دکتر پزشکیان عزیز یا مخالفت با واقع‌گرایی نیست، بلکه به معنای تردید در مفید بودن خودم در معاونت راهبردی است؛ البته برخی مردودین از جانب مردم، با تفسیر عجیبی از قانون مصوب ۱۴۰۱، اشتغال بنده در مشاغل حساس را به بهانه‌ای برای فشار بر دولت چهاردهم تبدیل کرده بودند. بنده نیز برای جلوگیری از هرگونه شائبه یا بهانه برای کارشکنی در کار دولت دکتر پزشکیان عزیز، هفته گذشته طی نامه‌ای از معاونت راهبردی رییس‌جمهوری انصراف داده بودم. باتوجه‌به برخی فضاسازی‌ها لازم است یادآوری کنم که به‌رغم تولد فرزندانم حدود ۴۰سال قبل و در دوران تحصیل (و نه مأموریت) در آمریکا و قوانین خاک محور آمریکا برای تابعیت قهری، به لطف خدا، بنده، همسر و فرزندانم ساکن ایران عزیز هستیم و یک متر مسکن در خارج از ایران در تملک یا حتی اجاره خود نداریم. خودم هم تحت دو تحریم آمریکا (ذیل تحریم رهبری) و یک تحریم کانادا قرار دارم و خود و همسرم حتی امکان سفر توریستی به ایالات‌متحده، کانادا و برخی کشورهای دیگر را نداریم. هیچ نهاد نظارتی مخالفتی با معاونت بنده اعلام نکرده است؛ دکتر پزشکیان بزرگوار با شجاعت و صراحت اصرار بر ادامه کار بنده داشته‌اند؛ این بهانه برای دیگران که فرزندانشان تابعیت مضاعف اکتسابی (و نه قهری) همراه با اقامت در خارج از کشور دارند، بیش از بنده قابل بهره‌برداری است. آنچه باعث گزارش دیشب شد، تردید در مفید بودنم در معاونت راهبردی بود و آن بهانه سیاسی، دلیل بازگشت به دانشگاه نبود و تنها مزیدبرعلت بود. هنوز به تمام آنچه درمورد ایشان در دوران انتخابات گفتم، باور دارم. با تمام توان از دانشگاه برای ایران در خدمت شما و ایشان خواهم بود و از همه ایرانیان میهن‌پرست و توسعه‌خواه تقاضا دارم که بر پشتیبانی خود از ایشان بیفزایند و ایشان و دولتشان را تنها نگذارند.
ماجرای ۷ اسفند ۹۷
اما استعفای اخیر ظریف از معاونت راهبردی رییس‌جمهوری، نخستین استعفای او در کارنامه سیاسی و دولتی‌اش نیست؛ عده بسیاری از کنشگران سیاسی و رسانه‌ای با مشاهده پست اینستاگرامی یکشنبه‌شب ظریف یاد ماجراهای هفتم اسفند۱۳۹۷ افتادند. یکی از اقدامات جنجالی ظریف در دوران وزارت امور خارجه‌اش در دولت روحانی، استعفای او چند ساعت پس از سفر بشار اسد به تهران در تاریخ هفتم اسفند۹۷ بود. درحالی‌که رسانه‌های جهان با تیتر سفر اسد به تهران و تصاویر رییس‌جمهوری سوریه در آغوش رهبر انقلاب و تحلیل این سفر، شوک خبری حاصله را هضم می‌کردند، ظریف در صفحه اینستاگرام خود به‌دلیل بی‌خبری از سفر اسد به تهران استعفا داد. آن زمان موجی از انتقاد و تخریب هواداران ظریف، نیروی قدس و حاج قاسم سلیمانی را هدف قرار داد؛ منتقدان و تخریبگران البته به این سوال واضح جواب ندادند که آیا وظیفه حاج‌قاسم سلیمانی به‌عنوان فرمانده نیروی قدس بود که ظریف را در جریان سفر بشار اسد به ایران قرار دهد یا وظیفه رییس‌جمهوری و رییس‌دفتر او یعنی محمود واعظی؟! چند سال بعد از این اتفاق، در دی‌ماه ۱۴۰۲، حسین جابری انصاری، معاون اسبق وزارت خارجه که در زمان سفر بشار اسد به تهران در سال۹۷، دستیار وزیر خارجه بود، درباره دلخوری و استعفای ظریف در آن مقطع زمانی، به سایت جماران گفت که سردار سلیمانی موضوع سفر اسد به تهران را به ریاست‌جمهوری گفته بود و تصورش این بوده که آنها به ظریف اطلاع می‌دهند.