آگاه: بسیاری از کارشناسان، گسترش اشتغال پایدار با ایجاد مشاغل خانگی را یکی از راه‌های رونق اقتصادی می‌دانند و مشاغل خرد و خانگی را بستر مناسبی برای اشتغالزایی اعضای خانواده به شمار می‌آورند. بیش از ۳۵ درصد اشتغال ایجادی در سامانه رصد اشتغال و ۸۰ درصد اشتغال ایجادی حوزه مشاغل خانگی توسط زنان صورت گرفته است. اما سئوال اینجاست مشاغل خانگی چقدر فرصت شغلی ایجاد کرده است و چه تاثیری در روند توسعه اقتصادی دارد؟
مشاغل خانگی هر نوع فعالیت اقتصادی است که در فضای منزل و با سرمایه اندک قابل راه اندازی است. این شغل‌ها به دلیل ماهیت خود به فضای زیادی نسبت به سایر کسب و کارها نیاز ندارند و عمده گروه‌های هدف مشاغل خانگی را زنان سرپرست خانوار، کارآفرینان، معلولان، بازنشستگان و روستاییان تشکیل می‌دهند. اینجا این سئوال مطرح می‌شود که کسب و کارهای خانگی به تاثیر بر توسعه اقتصادی دارد و با چه چالش‌هایی مواجه است؟ انجام کسب و کارهای خرد و کوچک خانگی با کمترین هزینه و مواد اولیه در کنار خانواده ضمن ایجاد اشتغال پایدار و درآمدزایی برای خانواده در رشد و پویایی اقتصاد و فعالیت‌های اجتماعی مؤثر است. مطابق آمارها ۱۵ تا ۲۳ درصد اشتغال در کشورهای توسعه یافته متعلق به مشاغل خانگی است و در ایران نیز طی چند سال گذشته برای ارتقای سهم مشاغل خانگی در اقتصاد تلاش‌های بسیاری صورت گرفته به نحوی که در دولت سیزدهم با هدف تقویت و توسعه هرچه بیشتر مشاغل خانگی مدت زمان صدور مجوزهای فعالیت این دسته مشاغل به سه روز کاهش یافت و بیش از ۹۵ درصد مجوزها به شکل ثبت‌محور صادر شد تا ضمن رفع موانع تولید در بخش اشتغال خانگی، متقاضیان کسب و کارهای خانگی با انگیزه بیشتر به این حوزه ورود کنند.
۱۴۰ هزار فرست شغلی
طبق اعلام رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی وزارت کار، بیش از ۹۳ درصد هدفگذاری ایجاد اشتغال در حوزه مشاغل خانگی طی دولت سیزدهم محقق شده و بیش از ۱۴۰ هزار فرصت شغلی از ابتدای سال تاکنون در حوزه اشتغال خانگی ایجاد شده است.
به گفته محمود کریمی بیرانوند، هدفگذاری وزارت کار برای سال جاری ایجاد ۱۵۰هزار شغل خانگی است که ۱۵ درصد از کل بازار ایجاد یک میلیون فرصت شغلی تا پایان سال را شامل می‌شود. این رقم در سال گذشته ۱۰۳هزار شغل خانگی بود و معادل ۱۰درصد یک میلیون فرصت شغلی محقق شد.
زنان در بحث توسعه مشاغل خانگی سهم بسزایی داشته‌اند به نحوی که یکی از عوامل موثر در رونق مشاغل خانگی و افزایش مشارکت اقتصادی حضور زنان بوده و بیش از ۸۰ درصد تسهیلات پرداختی، صدور مجوز و ایجاد اشتغال در حوزه مشاغل خانگی به زنان اختصاص دارد.
محمود کریمی بیرانوند، معاون اشتغال وزارت کار با تایید مشارکت زنان در حوزه مشاغل خانگی و اشتغال ایجادی گفته است: بیش از ۳۵ درصد اشتغال ایجادی در سامانه رصد اشتغال و ۸۰ درصد اشتغال ایجادی حوزه مشاغل خانگی متعلق به حوزه زنان است.
وی گفت: طبق آمار درگاه مرکز آمار ایران نرخ مشارکت زنان از ۱۳.۱ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۱۴.۴ درصد رسیده و نرخ بیکاری کل زنان از ۱۵.۷ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۱۴.۲ درصد کاهش پیدا کرده است.
طبق آمارها، نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان زن از ۲۲.۶ درصد به ۱۹.۴ درصد و نرخ بیکاری زنان جوان ۱۵ تا ۲۴ سال از ۳۷.۹ درصد به ۲۸.۹ درصد رسیده که نشان از رونق بازار کار زنان دارد.
کریمی بیرانوند با بیان اینکه نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان زنان از ۲۲.۶ درصد به ۱۹.۴ درصد رسیده است،اظهار کرد: نرخ بیکاری زنان جوان ۱۵ تا ۲۴ سال از ۳۷.۹ درصد به ۲۸.۹ درصد رسیده است و این نتایج نشان از رونق بازار کار زنان دارد.
توسعه مشاغل خرد و توسعه اقتصادی
آمارها نشان می‌دهد بیش از ۳۴۰ شغل خانگی در کشور شناسایی شده است. «میثم منصوری» کارشناس اقتصادی خصوص اهمیت مشاغل خانگی به جام‌جم می‌گوید: «رغبت زنان به انجام مشاغل خانگی از دیرباز وجود داشته و علاوه بر ایفای نقش در توسعه اقتصادی کشور، چرخ اقتصاد خانواده را نیز می‌تواند بچرخاند. بحث درآمدزایی از مشاغل خانگی در روستاهای کشور پررنگ‌تر است و در واقع بانوان هنرمند ما در این مناطق با هنر دست خود هم بسیاری از لوازم مورد نیاز خانه را درست می‌کنند هم با فروش این محصولات درآمد خانواده را افزایش می‌دهند.»
این کارشناس اقتصادی بر این باور است که مشاغل خانگی از چند جنبه برای خانواده اهمیت داشته و به صرفه‌تر است. او توضیح می‌دهد: «ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی زنان و اشتغال آنان، حذف هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه و ایاب و ذهاب، استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد شاگردی بین اعضای خانواده از مهم‌ترین مزایای مشاغل خانگی است که می‌تواند به عنوان مزیت‌های شغل خانگی به شمار برود.»
او به نوع دیگری از مشاغل نیز اشاره کرده و می‌گوید: «در سال‌های اخیر بحث مزون‌های خانگی زیاد باب شده است به این طریق که این فروشندگان از افراد کارت شناسایی گرفته و مبلغی از آنها دریافت می‌کنند و در عوض به آنها لباس می‌دهند و فروشندگان در منزل می‌توانند به هر مبلغی که می‌خواهند آنها را بفروشند. گاه نیز این البسه در محیط‌های زنانه نظیر آرایشگاه‌ها فروخته می‌شود.» این کارشناس اقتصادی به بحث تدریس خصوصی نیز گریزی می‌زند و تاکید می‌کند که «تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف که به هر دلیل وارد بازار کار نشده‌اند، فعالیت خود را در حوزه آموزش ادامه می‌دهند و به تدریس خصوصی می‌پردازند. این اتفاق سبب می‌شود هم فرد ساعت زیادی را در خارج از خانه نباشد هم با استفاده از تجربه و تحصیلات خود درآمدی را به خانه وارد می‌کند.»