آگاه: شهید سید ابراهیم رئیسی برای اولین‌بار در مقام نماینده نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، در بیست‌وسومین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای گفت: بزرگ‌ترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت و صلح‌سازی را ظرفیت تمدنی این کشورهاست. اینک که این قاره کهن دوباره سربرآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز شود. سازمان همکاری‌های شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند، افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد.
ایران همچنین در این مدت، به عضویت بریکس درآمد. عضویت ایران در بریکس گروه کشورهای (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) رسما از اول ژانویه ۲۰۲۴ آغاز شد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در این‌باره گفت که، این گروه با افزوده شدن اعضای جدید وزن و اهمیت جدیدی در معادلات بین‌المللی به دست آورده و این سازوکار چندجانبه نیز فرصت‌های بیشتری در حوزه مناسبات چندجانبه بین‌المللی در اختیار ایران قرار می‌دهد.
دلایل موفقیت دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی
«علیرضا اسماعیلی مازگر» پژوهشگر مسائل سیاست خارجی درباره دلایل موفقت دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی، می‌گوید: از مهم‌ترین دلایل موفقیت سیاست خارجی دولت سیزدهم، توفیقات و دستاوردهای حاصل‌شده در حوزه دیپلماسی اقتصادی بود. باتوجه‌به آمار موجود، اغراق نیست، اگر بگوییم در کمتر از سه سال دولت سیزدهم بیش از هشت سال دولت‌های یازدهم و دوازدهم در حوزه دیپلماسی اقتصادی فعالیت صورت گرفته است. وی در تبیین دستاوردهای فعال شدن دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم به نکات ذیل اشاره کرد:
- برگزاری ۴۲اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی با کشورهای مختلف، افزایش تجارت خارجی و دستیابی به رکورد ۱۵۳میلیارد دلار (۸۶/۹میلیارد دلار صادرات و ۶۶/۳میلیارد دلار واردات)، امضای موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، افزایش ۴۰۰درصدی صادرات خدمات فنی و مهندسی، تکمیل و افتتاح مگاپروژه انتقال آب، سد و نیروگاه سریلانکا (به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرات خدمات فنی و مهندسی تاریخ کشورمان به میزان ۵۳۰میلیون دلار).
- افزایش ۲۰درصدی صادرات محصولات صنعتی، رشد مداوم ترانزیت خارجی از ایران (رشد ۶۸درصدی در نیمه دوم سال۱۴۰۰، رشد ۲۲درصدی در سال۱۴۰۱، رشد ۳۶/۵درصدی در سال۱۴۰۲ و رشد ۵۶/۵درصدی در دوماهه اول ۱۴۰۳)، راه‌اندازی کریدور شمال- جنوب از روسیه تا هند پس از ۲۲سال، ساخت و بهره‌برداری از راه‌آهن زاهدان- خاش به‌طول ۱۵۵کیلومتر به‌عنوان بخش مهمی از کریدور شمال- جنوب، امضای موافقتنامه احداث راه‌آهن رشت- آستارا بین ایران و روسیه، آغاز عملیات اجرایی راه‌آهن شلمچه- بصره با همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک با عراق، آزادسازی ۱۸/۴میلیارد دلار از منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در عراق، کره جنوبی، ژاپن و...، وصول طلب ۳۹۰میلیون پوندی (۵۳۰میلیون دلاری) ایران از انگلیس بعد از نیم قرن، تسویه بدهی ۱/۶میلیارد دلاری ترکمنستان، افزایش تولید نفت خام و بازپس‌گیری جایگاه سوم ایران در اوپک، جهش صادرات نفت خام و دستیابی به رکورد بالاترین میزان صادرات طی ۶سال اخیر (یک‌میلیون و ۵۶۰هزار بشکه در روز به‌طور متوسط در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴).
-رشد ۸۶درصدی صادرات گاز مایع و دستیابی به ۶/۸میلیارد دلار صادرات، افزایش ۱۲۵درصدی صادرات گاز طبیعی به کشورهای همسایه، آغاز ساخت خط لوله انتقال گاز ایران ازسوی پاکستان پس از ۱۰سال وقفه، آغاز امضای تفاهم‌نامه ۴۰میلیارد دلاری با شرکت گازپروم روسیه، انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با کشور عمان برای صادرات گاز، سوآپ گازی ترکمنستان، ایران و آذربایجان پس از پنج سال توقف.
- سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی آمریکای لاتین، ثبت رکورد حمل نفت خام و فرآورده با حجم ۹۴میلیون تن توسط ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران به‌عنوان یکی از پنج ناوگان بزرگ جهان، تقویت ناوگان هوایی کشور با خرید و به‌کارگیری ۶۰فروند هواپیمای مسافربری، اتصال شبکه برق ایران به پاکستان و توافق برای صادرات ۲۰۰مگاوات برق در گام نخست، ساخت و تحویل دو نفتکش عظیم به ونزوئلا و امضای قرارداد ساخت دو نفتکش دیگر، برقراری خط کشتیرانی با قاره آفریقا و آمریکای لاتین، افزایش امنیت غذایی و تامین پایدار ذخایر راهبردی کشور، کاهش وابستگی تجارت خارجی کشور به دلار از ۳۰درصد سال۱۴۰۰ به ۱۰درصد در سال۱۴۰۲، جذب سرمایه خارجی ۱۱/۹میلیارد دلاری در کمتر از سه سال و ثبت رکورد بالاترین میزان جذب سرمایه خارجی در ۱۶سال گذشته (در دو دولت یازدهم و دوازدهم مجموع سرمایه خارجی جذب شده ۹/۷میلیارد دلار بود)، خروج نام ایران از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و ...
اکنون که دولت چهاردهم فعالیت خود را آغاز کرده است و تا آخر هفته جاری نیز وزیر امور خارجه در خیابان ۳۰تیر مستقر خواهد شد، دستگاه دیپلماسی چه اولویت‌هایی را باید در دستورکار قرار دهد؟
اولویت تقویت روابط با همسایگان
محسن پاک‌آیین، کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال، با بیان اینکه اولویت تقویت روابط با همسایگان، باید در دستورکار دولت‌چهاردهم قرار گیرد، گفت: در بین همسایگان ما کشوری مانند روسیه، قدرتمند و عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل است و در میان همسایگان دور نیز چین این وضعیت را دارد و هر دو در منطقه اوراسیا قرار دارند. وی تصریح کرد: تقویت روابط با کشورهای اوراسیا به‌ویژه در بُعد اقتصادی باید در دستورکار قرار گیرد. همکاری با کشورهای خلیج فارس، اهمیت ویژه‌ای به‌خصوص برای تامین امنیت این آبراهه و توسعه همکاری‌های اقتصادی دارد. با کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز، پاکستان و ترکیه می‌توان ارتباطات نزدیکی را داشته باشیم. درباره کشورهای فرامنطقه‌ای نیز باید توسعه روابط با کشورهای همسو با جمهوری اسلامی ایران چون آفریقا و آمریکای لاتین می‌تواند در اولویت قرار گیرد.
کارشناس مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: «نمی‌توانیم سیاست تک‌گزینه‌ای با قدرت‌ها و سایر کشورها داشته باشیم، محدودیتی در سیاست خارجی برای داشتن روابط با کشورهای جهان نداریم. تعامل و همکاری با برخی از کشورها به دلیل روابط دوستانه‌ای که با جمهوری اسلامی ایران داشته‌اند از جمله همسایگان و کشورهایی در آفریقا، آسیا و اوراسیا حائز اولویت است.»
همانطور که دولت سیزدهم در پایان فعالیت خود کارنامه قابل‌قبولی در حوزه سیاست خارجی ارائه کرد، امید می‌رود دولت چهاردهم هم بتواند ضمن حفظ تقویت روابط با همسایگان به‌ویژه قاره آفریقا، دستاوردهای مهمی را برای خود به ارمغان آورد.