آگاه: وقتی پرسش‌نامه‌هایی که برای یافتن این پاسخ تهیه شده بود مقابل افراد بیکار قرار گرفت دلایل مختلفی را برای این که جویای کار نیستند اعلام کردند. مواردی مانند دلسردی از یافتن شغل دلیل آنهایی است که سال‌ها در تکاپوی یافتن شغل بودند و چنان سرخورده می‌شوند که امروز حتی تلاشی هم برای به‌دست‌آوردن کار در آنها دیده نمی‌شود. در میان پاسخ‌دهنده‌ها به موردی هم مانند مسئولیت‌های شخصی و خانوادگی اشاره شد ولی «بی‌نیازی از کار» اصلی‌ترین دلیل مردان غیرشاغل برای کارنکردن است.
طبق اعلام مرکز آمار، مردان و زنان جمعیت بیکارو غیر فعال در سال گذشته ۴۰میلیون و ۶۱هزار و ۶۲۲نفر بوده است. بیش از ۱۱میلیون این آمار مرد هستند و بیش از ۲۸میلیون نفر را زنان تشکیل می‌دهند. زنان بیکار که تعدادشان ۲.۵برابر مردان بیکار است دلیل اصلی نداشتن شغل را «وظایف شخصی و خانوادگی» اعلام می‌کنند. آمارها می‌گوید حدود ۸۰درصد از زنان بیکار به همین دلیل شغلی ندارند. با نگاهی به آمار به نظر می‌رسد در میان زنان، بی‌نیازی از شغل جایی ندارد؛ اما خانه‌داری سدی است که مانع ورود آنها به بازار کار می‌شود.
افرادی که در سن فعالیت قرار ندارند یا با تعریف جمعیت فعال بالفعل منطبق نیستند، جمعیت غیرفعال نامیده می‌شود. جمعیت غیرفعال را نباید با جمعیت بیکار اشتباه گرفت چون بیکار کسی است که در سن کار قرار دارد و با داشتن توان، دنبال کار می‌گردد ولی پیدا نمی‌کند درحالی‌که غیرفعال بنا به‌دلایل مختلف در جستجوی کار و فعالیت نیست.
بیکاری در مردان و زنان در سنین مختلف تغییرات قابل‌توجهی دارد طوری که بر خلاف تصور عموم، با افزایش سن، بیکاری کم می‌شود و بعد از ۶۵سالگی در مردان و ۵۵سالگی در زنان حتی به صفر می‌رسد. بر اساس آمار در سال ۱۴۰۲ بیشترین سهم بیکاری مردان و زنان از کل جمعیت بیکار در سنین ۲۵ تا ۲۹سال است. به باور کارشناسان، تقاضای زیاد متقاضیان کار و تجربه کم میان این افراد آمار بیکاران جوان را بالا می‌برد؛ موضوعی که در سنین بالاتر تغییر چشمگیری می‌کند طوری که مردان از ۶۵سال و زنان از ۵۵سال دیگر نگران بیکاری نیستند؛ چون افزایش تجربه کاری سهم بیکاری را میان این گروه سنی به صفر رسانده است. کارشناسان باور دارند این روند نزولی در مردان و زنان بخشی به دلیل افزایش تجربه با افزایش سن ایجاد شده است. زمانی که سن افراد بالا می‌رود تجربه کاری آنها بیشتر می‌شود و در نهایت نرخ بیکاری نیز کاهش می‌یابد.
گفته می‌شود بخشی از این بیکاری که در زنان آشکارا قابل‌مشاهده است، کاهش در جمعیت فعال و کارکردن تنها در صورت قطعیت است. افراد یک سنی به بعد وارد بازار کار نمی‌شوند، مگر اینکه بتوانند به طور قطعی در آن شاغل شوند؛ بنابراین در این گروه سنی تقریبا افراد جویای کار نداریم به همین دلیل نیز نرخ بیکاری در این سنین نزدیک به صفر است.
درآمدهای بدون شغل
جمشید پژویان، استاد دانشگاه درباره افزایش قابل‌توجه «جمعیت دارای درآمد بدون شغل» در کشور گفت: این افراد کسانی هستند که با تلفن همراه در منزل خود کالایی را خریداری کرده و بعد از اندکی آن را به فروش می‌رسانند. این افراد عموما خود را بدون شغل اعلام می‌کنند، درنتیجه بدون اینکه نقشی در تولید داشته باشد صاحب درآمدهای هنگفتی می‌شوند و این در حالی است که باید این درآمدها در راستای تجارت و جابه‌جایی کالا به دست آید.
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: برخی دیگر نیز در بانک‌ها حساب سپرده دارند و این پول‌ها به‌قدری است که از سود آن ارتزاق می‌کنند، طوری که نیاز به اشتغال برای کسب درآمد ندارند. پژویان افزود: در چنین شرایطی، افراد بدون نقش داشتن در ارائه خدمات و تولید می‌توانند از طریق انحصاری و نفوذی که دارند به درآمدی مشروع برسند. برعکس کسانی که کالایی را وارد و آن را به بازار عرضه یا در داخل کشور تولید می‌کنند نقش مثبتی در اقتصاد کشور دارند.
مهدی طغیانی، استاد دانشگاه هم معتقد است درآمد بدون اشتغال لزوما به معنی بیکار بودن افراد نیست و اینکه آنها با یارانه و کمک دولتی زندگی می‌کنند، البته در سراسر جهان افرادی هستند که با کمک‌های دولت به زندگی خود ادامه می‌دهند. اما در ایران درآمدهای بدون شغل می‌توانند به دلایلی ازجمله اجاره دادن ملک، سود بانکی، سرمایه‌گذاری در بورس باشد. وی در پاسخ به این سوال که آیا این پدیده به لحاظ اقتصادی و رفاهی برای جامعه‌ای پسندیده است یا خیر؟ توضیح داد: به‌زعم بنده به نوع کار بستگی دارد، چون اگر درآمد از محل مستمری‌بگیری و بیمه بیکاری و ازکارافتادگی یا از محل سرمایه‌گذاری‌های غیرمولد باشد، طبیعتا از لحاظ اقتصادی امر مثبتی تلقی نمی‌شود، لکن همه مصادیق منفی نبوده و درآمدهای بالا و غیرمولد را تمام کشورهای جهان با اتخاذ پایه‌های مالیاتی جدید همچون مالیات بر عایدی سرمایه تعدیل می‌کنند.