آگاه: مشاهده جنبههای مختلف خشونت در جامعه، از یک درگیری کلامی ساده تا برخوردهای شدید که حتی گاهی با استفاده از سلاح سرد انجام میشود، کار سختی نیست و البته به محدوده جغرافیایی خاصی از شهر محدود نمیشود، اگرچه شاید در کوچه و محلهای این مورد بیشتر به چشم بیاید. اما سوال اینجاست که چرا خشونت در جامعه زیاد شده و بیشتر به چشم میآید؟ آیا مشکلات اقتصادی، فشار زندگی، گرما و سختی کار در محیطهای بیرونی، شلوغی و ترافیک خیابانها و مواردی از این دست میتوانند علل تامه خشونت و یک درگیری خسارتبار باشند؟
خشونت یکی از ویژگیهای نوع انسان است که در اشخاص با روحیات مختلف، متغیر است. از سوی دیگر، برخی تاکید میکنند که خشونت یکی از جنبههای فردی است که در زندگی شهری تشدید شده و حتی به «لازمه» بقا در زندگی شهری تبدیل میشود. اگرچه چنین نظریاتی، خود تا حدودی هراسانگیز هستند اما در اصل به واقعیاتی اشاره دارند که باید برای آنها به فکر راهکارهای جدی بود.
براساس یافتههای علمی، برای کنترل خشم در جامعه راههای مختلفی وجود دارد؛ از شناخت خود تا شناخت عللی که میتوانند منجر به بروز واکنش خشمناک از سوی افراد شوند. به خاطر دارم که حدود یک دهه قبل کارگاهها یا کلاسهای کنترل خشم از سوی برخی واحدهای مرتبط با شهرداری تهران در پایتخت اجرایی شدند که نتایج خوبی نیز داشتند. اینکه افراد یاد بگیرند در موقعیتهای دشوار و سختیهای بهوجودآمده چطور خشم خود را کنترل کنند آموزه بسیاری موثری است که حتی میتواند جلوی فجایع و جنایتهای انسانی را بگیرد. اگر کسی یاد بگیرد که در مقابل رفتار هیجانی یک راننده خسته یا موتورسوار جوان سرشار از انرژی، چطور خشم خود را کنترل کند تا نزاع و درگیری شکل نگیرد، امری بسیار پسندیده است. از سوی دیگر، افراد جامعه باید این مورد را آموزش دیده و با خود تمرین کنند که اگر در موقعیتی هیجانی و آمیخته به خشم قرار گرفتند چطور خود را از محیط دور کنند. این موارد نکاتی هستند که حتی باید از سوی رسانهها، شبکههای اجتماعی، اساتید دانشگاهی و نیز بیلبوردهای شهری به مردم آموزش داده شده و ترویج شوند.
اما نکته مهمتر اینکه دین اسلام درباره خشونت چه دیدگاهی دارد؟ زمانی که پیامبر اکرم(ص) بهعنوان پیامبر مهربانی و رحمت بر عالمیان شناخته میشود بهطور حتم میتواند منبع و سرچشمه خوبی برای یادگیری آموزههای مهر و عطوفت باشد.
در این باره نیز مصادیق بسیاری وجود دارد که با توجه به ایام ولادت حضرت رسول اکرم(ص) میتواند زینتبخش گوشه و کنار شهر باشد. پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «پروردگارم مرا به مدارا و نرمی با مردم دستور فرمود، همانگونه که به انجام واجبات امر فرمود.» این در حالی است که نبی مکرم اسلام در برابر برخوردهای خشونتآمیز دیگران نیز از قهر و عصبانیت استفاده نکرد و حتی زمانی که قریش با آزار و اذیت و شکنجه سعی در منصرف کردن پیامبر(ص) از مسیر خود داشتند، ایشان اینطور دعا میکردند: «اللهم اغفر لقومی بانهم لایعلمون... بار خدایا قوم مرا بیامرز چراکه آنان نمیدانند.»
چطور مهربانی جایگزین خشونت شود؟
رضا ظریفی ـ دبیر تحریریه
۲۴ شهریور ۱۴۰۳ - ۲۲:۳۶
در دو هفته اخیر شاهد چند دعوا و زد و خورد شدید بین افراد در گوشه و کنار شهر بودهام. اینکه این مسئله به شانس و اقبال من بازمیگردد یا به تشدید خشونت در جامعه و عیان شدن آن، موضوعی است که ذهنم را به خود مشغول کرده است.