آگاه: جناب سرهنگ! امکانات یگان حفاظت در چه وضعیتی قرار دارد؟
خوب است. با استاندارد فاصله داریم؛ ولی نسبت به سنوات گذشته بهتر است.
جزئی‌تر صحبت کنیم. الان چه خودروهایی در اختیار پاسگاه‌هاست؟
همان نیسان پیکاپ‌های قدیمی که ۲۰سال از عمرشان می‌گذرد. تعدادی هم خودروهای چینی مثل ریچ و فوتون خریداری شده که اصلا به درد کار ما نمی‌خورد. بیشتر مناطق محیط‌زیستی صعب‌العبور است و این خودروها به یک سال نرسیده از هم متلاشی می‌شوند. خودروی مناسب برای محیط‌بان‌ها نیسان پیکاپ و تویوتا هایلوکس است. ما درخواست دادیم تا این نیاز برطرف شود. بودجه‌ای برای خرید ۱۰۰دستگاه خودرو اختصاص یافت؛ اما به‌دلیل مشکلاتی فقط ۲۵خودرو تامین شد، آن هم از نوع چینی!
چند خودرو دارید؟
در کل محیط‌بانی کشور ۷۰۰خودرو داریم که خیلی‌ها به دلیل خرابی خوابیده‌اند و از رده خارج هستند. پیگیر خرید ۷۵خودروی خریداری‌نشده هستیم و قول دادند این‌بار تویوتا هایلوکس در اختیار یگان حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار گیرد.
چند خودرو نیاز دارید؟
۶۲۰پاسگاه داریم که برای برخی از این پاسگاه‌ها یک خودرو کافی است. هستند پاسگاه‌هایی که به پنج خودرو نیاز دارند. البته همه به خودرو نیاز ندارند و برخی پاسگاه‌ها با دو موتورسیکلت کارشان راه می‌افتد. به طور متوسط باید گفت به هزار دستگاه خودرو مناسب نیاز داریم.
درحال‌حاضر چند محیط‌بان فعالیت دارند و به چند نفر دیگر نیاز دارید؟
طبق ساختار سازمانی باید هشت‌هزار نیروی محیط‌بان داشته باشیم اما چهار هزار نیرو داریم و همین تعداد هم کسری است. کمبود تعداد نیروهای حفاظتی دردسرهای زیادی در پی دارد. کمبود نیرو خطراتی را نه‌تنها برای حیات‌وحش و محیط‌زیست بلکه برای خود محیط‌بان‌ها ایجاد می‌کند. شکارچی‌های متخلف اگر بدانند فلان منطقه به تعداد کافی محیط‌بان دارد از تخلف در آن منطقه منصرف می‌شوند. خیلی از درگیری‌های متخلفان با محیط‌بان‌ها به‌دلیل کمبود نیرو و تنها بودن همکاران ما رخ می‌دهد. در واقع تعداد نیروی انسانی نوعی پیشگیری محسوب می‌شود؛ بنابراین پیشنهاد دادیم طی سه سال متوالی هر سال هزار و ۵۰۰نفر جذب شوند تا مشکل کمبود نیروی انسانی ما برطرف شود.
با این حساب ۵۰۰ نفر از ساختار و نیاز سازمانی بیشتر می‌شود...
خب تا آن موقع عده‌ای هم بازنشسته می‌شوند. میانگین سنی محیط‌بان‌های ما ۴۱سال است و این عدد در گذشته کمتر بود و نیروهای حفاظتی جوان‌تر بودند.
محیط‌بان‌ها چقدر حقوق می‌گیرند و چند ساعت کار می‌کنند؟
به‌طور متوسط ۱۴میلیون و ۵۰۰هزار تومان حقوق آنهاست. شیفت کاری محیط‌بان‌ها هم ۲۴ - ۲۴ است؛ یعنی یک روز کار می‌کنند و یک روز استراحت. افرادی که قصد دارند وارد این شغل شده و لباس محیط‌بانی بر تن کنند، لازم است قبل از ورود اطلاعات کافی در مورد محیط‌بانی داشته باشند. باید توجه شود که محیط‌بانی کاری اداری نیست؛ بلکه شیفتی و شبه‌نظامی است و سختی‌های خود را دارد. تنها علاقه برای انتخاب این شغل کافی نیست و بی‌اطلاعی افراد تازه‌وارد باعث می‌شود تعدادی از آنها بعد از چند ماه کار خود را رها کنند. ایجاد جاذبه خدمتی محیط‌بانی موضوعی است که در دستورکار قرار دادیم تا افرادی که پای به این عرصه می‌گذارند باانگیزه در این شغل بمانند و ادامه خدمت دهند.
سال‌هاست گفته می‌شود مناطق محیط‌زیستی باید هوشمند و الکترونیکی حفاظت شوند. این برنامه چقدر جدی است؟
بله. از پنج سال پیش هوشمندسازی و گشت‌های هوایی و نصب دوربین در دستورکار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت. ما با این شیوه موافق هستیم چون درگیری تن‌به‌تن شکارچی متخلف با محیط‌بان‌ها را کاهش می‌دهد. پهپادها دید خیلی خوبی به محیط‌بان‌ها می‌دهد و اشراف به منطقه جرم را افزایش می‌دهد. ما به این روش می‌گوییم پیشگیری وضعی. یعنی شرایط ارتکاب جرم را برای مجرم سخت می‌کنیم. درست مثل دزدگیر خودرو که کار سارق را سخت‌تر و در نهایت او را از ارتکاب جرم منصرف می‌کند. با نصب دوربین در مناطق حفاظت‌شده تعداد شکارچی‌های متخلف کمتر می‌شود و ضمن اینکه شاهد درگیری‌های کمتری با محیط‌بان‌ها خواهیم بود، از حیات‌وحش هم بهتر محافظت می‌شود.
سلاح دست محیط‌بان‌ها می‌ماند؟
البته! همه این امکانات به این معنی نیست که سلاح را از محیط‌بان‌ها بگیریم. همچنین قصد حذف محیط‌بان را هم نداریم. دوربین‌های نظارتی نیاز به حفاظت دارند و اگر در منطقه‌ای فقط دوربین باشد و محیط‌بان حضور نداشته باشد، شکارچی متخلف در چشم به‌هم‌زدنی دوربین‌ها را هدف می‌گیرد و با شلیک گلوله همه را از کار می‌اندازد. تجهیزات حفاظتی در صورتی اثربخشی دارد که در کنار نیروی انسانی استفاده شود. متخلف‌هایی که ما با آنها سروکار داریم، همه تا دندان مسلح هستند و بهترین سلاح‌ها و تجهیزات را در اختیار دارند. در چنین شرایطی، اگر سلاح را از محیط‌بان بگیریم، متخلف‌ها، حیات‌وحش را در مناطق حفاظت‌شده آنی نابود می‌کنند. سلاح که نقش دفاعی برای محیط‌بان هم دارد، در شرایطی که از طرف حیوانات وحشی مانند گرگ جانش به خطر بیفتد می‌تواند با سلاح خود جانش را نجات دهد. برخی این روزها در مورد گرفتن سلاح از محیط‌بان و جایگزین‌شدن با پهپادها و دوربین‌های نظارتی صحبت می‌کنند که نظری غیرکارشناسی است. در هیچ کشوری رنجرها بدون سلاح فعالیت نمی‌کنند و محیط‌بان اگر مسلح نباشد، نقشی در حفاظت از مناطق چهارگانه محیط زیستی ندارد. در صورتی می‌توان سلاح را از محیط‌بان گرفت که هیچ شکارچی مسلحی هم نداشته باشیم. محیط‌بان بدون سلاح محیط‌بان نیست! و نمی‌توان وظیفه‌ای بر عهده او گذاشت.
قرار بود کوچک گشت‌زنی در مناطق حفاظت‌شده با نوعی هلی‌کوپتر انجام شود. سال‌ها پیش این پرنده خریداری شد؛ ولی در اولین پروازش سقوط کرد و خلبانش هم جان سپرد...
برای همین این روشی از دستورکار خارج شد. برنامه‌های ما استفاده از پرنده‌های بدون سرنشین است. پهپادهایی که بتوانند در ردیابی متخلفان به محیط‌بان‌ها کمک کنند. تصور کنید شکارچی متخلف محیط‌بانی را با تیر زده و در حال فرار است. در این شرایط با کوادکوپتر یا پهپاد می‌توانیم او را ردیابی کنیم. این تجهیزات برای سرشماری حیات‌وحش در مناطق چهارگانه حفاظت‌شده هم بسیار ارزشمند است. برای سرشماری هر ساله حیوانات در خطر انقراض و حفاظت‌شده باید از تعداد زیادی نیروی انسانی بهره می‌گرفتیم که الان با پهپاد به‌راحتی این کار انجام می‌شود.
همه پاسگاه‌ها پهپاد دارند؟
نه! ۳۰درصد پاسگاه‌ها پهپاد و دوربین مداربسته در اختیار دارند. سعی داریم به‌سرعت پاسگاه‌های دیگر هم از این امکانات بهره‌مند شوند. اگر بتوانیم در کنار رفع کمبود نیروی انسانی، تجهیزات آنها را هم افزایش دهیم، بدون شک شرایط بسیار بهتری را در محیط‌زیست کشور خواهیم داشت.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست کشور در گفت‌وگو با «آگاه»:
محیط‌بان بدون سلاح محیط‌بان نیست!
۳۰ درصد از پاسگاه‌ها پهپاد و دوربین مداربسته در اختیار دارند
۲۷ شهریور ۱۴۰۳ - ۱۱:۳۲
امیر گودرزی-خبرنگار گروه جامعه: هرازگاهی امکانات محیط‌بان‌ها مطرح می‌شود. از یک‌سو از مجهز شدن محیط‌بان‌ها خبر می‌رسد و از سوی دیگر سازمان حفاظت از محیط‌زیست از نبود امکانات می‌نالند. در این میان، برخی به حذف سلاح و جایگزین‌شدن امکانات الکترونیکی اعتقاد دارند. برای روشن‌شدن چنین مواردی با سرهنگ «جمشید محبت‌خانی»، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست کشور گفت‌وگو می‌کنیم.