آگاه: نگرانی‌ها درباره کسری بودجه دولت، در دولت‌های مختلف مطرح می‌شود، اما برخی از دولت‌ها، اعداد نگران‌کننده‌تری درخصوص کسری بودجه ثبت می‌کنند و برخی نیز عملکرد بهتری دارند. باوجوداین، برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند، حل مسئله کسری بودجه دولت یا حتی بهبود این وضعیت را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین آزمون اقتصادی دولت، در نظر گرفت؛ آزمونی که حل آن تا حد زیادی به تراز درست بین مخارج دولت و منابع مالی بازمی‌گردد. اما در حالی معاون اول رییس‌جمهوری از کسری ۱۰۰۰همتی در نیمه اول سال خبر داده است که بعد از دریافت مجوز دولت برای کاهش سهم صندوق توسعه ملی از ۴۰ به ۲۰درصد عملا ۳۵۰هزار میلیارد تومان به منابع درآمدی دولت اضافه شده است.
نکته جالب‌توجه اینکه این منابع جدید صرف پرداخت برخی مطالبات از دولت ازجمله پرداخت دیون گندم‌کاران، طرح دارویار و مستمری افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی شده است؛ البته باید به این نکته هم توجه داشت که این موارد مرتبط با حوزه هدفمندی یارانه‌ها یا بخش فرابودجه‌ای است.
گزارش دیوان محاسبات درباره منابع و مصارف دولت
با این حال بررسی‌های دیوان محاسبات درخصوص پایش برخط عملکرد بودجه نشان می‌دهد، منابع در اختیار دولت از ابتدای فروردین‌ماه تا پایان مردادماه سال۱۴۰۳ بالغ بر ۹۷۱/۵همت و کل مصارف عمومی نیز بالغ بر ۱۰۴۷همت و کسری آن به میزان ۷۵/۵همت بوده که این کسری با استفاده از ظرفیت‌های مدیریت منابع خزانه‌داری تامین شده است.
تحلیل مرکز پژوهش‌ها از لایحه بودجه سال ۱۴۰۳
همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود درباره لایحه بودجه سال۱۴۰۳ که در تاریخ ۲۱ آذر منتشر شد، تاکید داشت که در لایحه بودجه سال۱۴۰۳ مصارف هدفمندی یارانه‌ها با کم‌برآوردی همراه بوده و حتی در صورت تحقق صددرصدی منابع مربوطه، تراز هدفمندی کسری قابل‌توجهی خواهد داشت. مطابق با ارزیابی کارشناسی مقدار این کسری حدود ۲۷۰هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. بااین‌حال نمایندگان مجلس شورای اسلامی که تاکید بر عدم ناترازی بودجه سال ۱۴۰۳ داشته‌اند، اظهارات عارف را درست نداشتند.
زنگنه: عدد اعلامی درباره کسری بودجه درست نیست
محسن زنگنه در گفت‌وگو با «آگاه» در واکنش به اظهارات معاون اول رییس‌جمهوری مبنی بر اینکه دولت با هزار همت کسری بودجه مواجه است، گفت: درواقع ما باید بر مبنای مستندات و گزارش‌ها صحبت کنیم.
نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به گزارش اخیر بانک مرکزی از صندوق خزانه، بیان کرد: بر مبنای این گزارش، این مقدار کسری بودجه - هزار همت- مشاهده نشده است. این نماینده مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: ما اگر در برخی از حوزه‌ها منابعمان محقق نشده اما از سویی دیگر منابعی بیش از ۱۰۰درصد نسبت به چند ماه مورد محاسبه ابتدای سال، محقق شده است.
عضو کمیسیون برنامه بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اذعان به کسری ۱۰۰۰همتی درست نیست، گفت: درواقع کسری بودجه معنا و مفهوم خود را دارد؛ به عنوان مثال در موضوع گندم، نشان داد که پیش‌بینی‌های ما غلط بود؛ بنابراین منابع لازم برای خرید گندم در بودجه دیده شده بود اما به جهت اینکه برآورد دولت اشتباه بود، لذا ما برای خرید گندم منابع کم آوردیم. بنابراین یک نمونه از کسری‌ها همانند همین کسری است که به آن اشاره شد. البته بنده باید به این نکته اشاره کنم که این کسری، کسری نیست آن هم به جهت اینکه بودجه ناتراز بسته شده باشد، بلکه به‌خاطر هزینه‌هایی است که به‌درستی پیش‌بینی نشده است. وی تاکید کرد: همچنین گاهی اوقات مسائل غیرمترقبه‌ای شکل می‌گیرد و این‌ها مواردی است که رخ داده و هزینه‌های دولت را افزایش می‌دهد.
زنگنه با تاکید مجدد بر گزارش بانک مرکزی اخیر بانک مرکزی، بیان کرد: در این گزارش و در نسبت منابع و مصارف، تنها در حوزه عمرانی یک کسری را مشاهده کردیم، که با اهداف بودجه سال ۱۴۰۳ فاصله داشت و محقق نشده بود. وی تصریح کرد: درحال‌حاضر ۶ماه از سال ۱۴۰۳ سپری شده و اگر ما هزار همت کسری داشته باشیم یعنی ۷۰ تا ۸۰درصد کسری بودجه داریم. البته باید به این نکته اشاره کنم که شاید پیش‌بینی معاون اول رییس‌جمهوری تا پایان سال بوده است که باید بگویم این پیش‌بینی هم، پیش‌بینی درستی نیست.
از سویی دیگر، مهرداد لاهوتی، نایب‌رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در همین زمینه و در گفت‌وگویی تاکید دارد: عدد اعلام‌شده ازسوی آقای عارف درست نیست و امکان ندارد میزان کسری بودجه‌ها به این حد و درصد برسد. وی همچنین ادامه می‌دهد: بیان این عدد از افراد باتجربه‌ای مانند آقای عارف بعید بود. البته باید توجه داشت طبیعتا هر دولتی که بر سر کار می‌آید مدعی می‌شود که دولت قبل بدهی و ناترازی‌هایی به جا گذاشته است.
بودجه ۱۴۰۴؛ این گوی و این میدان!
اما بررسی روی بودجه سال ۱۴۰۴ این روزها مدنظر قرار گرفته و بسیاری از مسئولان دولت فوق تاکید داشتند که این بودجه را با رعایت اصل جامعیت تدوین خواهند کرد.
محمد قاسمی، سرپرست معاونت اقتصادی سازمان برنامه و بودجه کشور اخیرا تاکید داشته که بزرگ‌ترین ضعف بودجه ایران، نبود جامعیت در آن است که نیاز به اصلاح دارد. وی همچنین اذعان دارد؛ با برنامه‌ریزی صورت‌گرفته در سازمان برنامه و بودجه کشور، اولین راهبرد بودجه سال ۱۴۰۴ این بوده که تا حدود زیادی جامعیت به بودجه برگردانده شود. از سویی دیگر عبدالناصر همتی در زمینه کسری بودجه اذعان داشته که بخشی از کسری بودجه ناشی از عدم فروش نفت و بخشی هم به دلیل اینکه در خصوصی‌سازی عقب هستیم. وزیر اقتصاد دولت پزشکیان همچنین می‌گوید: از روزی که آمده‌ایم تمرکز خود را بر کاهش کسری بودجه گذاشته‌ایم. بودجه سال آینده را با دقت و تراز بیشتر هزینه و درآمد تدوین خواهیم کرد و کاهش کسری بودجه به کاهش تورم می‌انجامد. بااین‌حال محمدرضا عارف اخیرا پیرامون تدوین بودجه سال۱۴۰۴ تاکید داشته که ضرب‌الاجل قانونی مجلس را برای تقدیم بودجه رعایت می‌کنیم و اطمینان داریم که لایحه بودجه قابل دفاعی را به مجلس شورای اسلامی تقدیم خواهیم کرد. درواقع اهم مسائل کشور، از تورم تا بحث‌های زیربنایی را باید ذیل بودجه پیگیری کرد. اگر بودجه کسری نداشته باشد، تورم هم وجود نخواهد داشت چرا که تورم ماحصل کسری بودجه کشور است.
از سوی دیگر، کسری بودجه فقط حاصل عدم تطابق مخارج و بودجه نیست، چراکه دولت بودجه را می‌بندد و مجلس این بودجه را تراز می‌کند. درواقع مصارف بودجه و درآمدها را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد. اما این نکته هم حائزاهیمت است که بخشی از کسری‌های کشور حاصل بیش‌برآوردی درآمدهاست. با همه این تفاسیر، اقتصاد ایران سال‌هاست که با موضوعی به نام کسری بودجه دست به گریبان است و کارشناسان هم همواره راه‌حل‌هایی برای جبران آن ارائه می‌کنند. اما پیش از هر چیز، ادعایی است که هر ساله موقع ارائه لایحه بودجه تکرار می‌شود و آن هم تراز بودن دخل و خرج آن است. خب در این شرایط تکلیف کسری بودجه که مدام از آن صحبت می‌شود چیست؟