آگاه: یکی از اتفاقات خوشایندی که در چندسال اخیر در حوزه کودک رخ داده ورود نظام آموزشی فلسفه برای کودک به ایران است که پس از گذراندن فراز و نشیب‌های بسیار، امروز کارگاه‌های آن در برخی از مدارس غیرانتفاعی و موسسات در حال برگزاری است. برخلاف ممانعت‌ها و تعصباتی که در ابتدا علیه این شیوه آموزشی وجود داشت امروز بسیاری از خانوادهها به‌دنبال پیدا کردن مرکز مناسبی برای ثبت‌نام فرزندانشان در این دوره‌های آموزشی هستند چون فرق است بین بچه‌ای که دوره آموزشی فبک را گذرانده و آنکه نگذرانده است.
به بهانه هفته ملی کودک و شعار روز هجدهم مهرماه که «برای برابری کودکان، برای آینده‌ای عادلانه‌تر» است با فاطمه ابوترابیان، مدرس دوره آموزشی فبک و تحصیلکرده رشته فلسفه گفت‌وگو کردیم و او از شیوه آموزشی این نظام آموزشی و اهمیت فلسفه برای کودکان برایمان گفت. ابوترابیان در ابتدا درخصوص شیوه برگزاری کلاس‌ها توضیح داد: هر مربی و هر موسسه شیوه آموزشی خود را دارد اما شیوه‌ای که من سر کلاس‌های فبک با شاگردانم پیاده میکنم به این صورت است که بچه‌ها به‌شکل دایره‌وار دور هم می‌نشینند و راجع به یک موضوعی صحبت میکنند و همین شیوه نشستن خود اولین قدم در جهت برابری بچه‌هاست. در نظام آموزشی سنتی معمولا معلم بالای یک سکو به‌عنوان دانای کل قرار دارد و بعد بچه‌ها در سطحی پایین‌تر سرکلاس می‌نشینند و سر همان نشستن بچه‌ها هم حرف است که چه کسی جلو بنشیند و چه کسی ته کلاس.
این مدرس دوره فبک افزود: البته در شیوه قدیم آموزشی ما که نظام مکتبخانهای وجود داشته هم چنین شیوه نشستنی رایج بوده و کارکرد داشته اما با روی‌کارآمدن کلیسا و شیوه نشستن در مقابل کسی که دانای کل جهان و حقیقت واقعی جهان است شیوه نشستن سر کلاس درس هم تابع این مدل نشستن شد. در دوره فبک ما به‌نوعی به نظام آموزشی کلاسیک کتابخانه‌ای برگشتیم، در این شیوه، معلم هم یک فرد خالی‌الذهن از هر داده‌ای است و قرار است در گفت‌وگو با بچه‌ها او هم یاد بگیرد. وی افزود: در این کلاس‌ها، بچه‌ها علاوه بر اینکه با مفهوم برابری آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند با بقیه فرق ندارند، یاد می‌گیرند که حق دیگری را به رسمیت بشناسند؛ مثلا برای آغاز گفت‌وگو ما یک کلاف بافتنی دست نفر اول می‌دهیم و این کلاف در جریان بحث دست به دست می‌شود و گاه در میان برخی از بچه‌ها چندبار در رفت‌وآمد است و در پایان باتوجه‌به میزانی از کلاف که در دست هرکسی است میزان مشارکت او ارزیابی می‌شود و به بچه‌ای که بیشتر صحبت کرده و کلاف بیشتری دور دستش است می‌گوییم که باید روی مهارت شنیدن هم تمرکز کند و یاد بگیرد غیر از حرف‌زدن حرف بقیه را هم بشنود. ضمن اینکه با این شیوه آموزشی بچه‌ها یاد می‌گیرند که هرکدامشان به یک اندازه در نتیجه دادن یک بحث نقش و اهمیت دارند. درواقع اصلی‌ترین هدف ما در این کلاس‌ها این است که به بچه‌ها بگوییم هیچ تفاوتی با هم ندارند و هرکدام به‌تنهایی مهم هستند.
ابوترابیان ادامه داد: چیزی که توضیح دادم بیشتر مربوط به‌شکل ظاهری کلاس‌ها بود. در حوزه محتوایی هم ما سعی می‌کنیم به بچه‌ها مهارت فکر کردن یاد دهیم. اولین چیزی که بچه‌ها باید در این کلاس‌ها یاد بگیرند تفکر نقادانه به معنای حل مسئله، قضاوت، سبک و سنگین کردن و درنهایت تصمیم‌گیری است و این یادگیری هم با حضور مربی و تسهیلگر به‌صورت قدم به قدم و کم‌کم صورت می‌گیرد به این شکل که بچه‌ها را به توانمندی‌ای برسانیم که خودشان بتوانند مسئله را از زوایای مختلف آن را بررسی کنند. علاوه‌براین به بچه‌ها یاد می‌دهیم که تلاش کنند حس برتری و غرورشان تبدیل به تواضع فکری شود. درواقع آنها سر این کلاس‌ها یاد می‌گیرند که روی فکر و حرف خود تعصب نداشته و در مقابل نظرات و افکار دیگران گشوده باشند.
این تحصیلکرده رشته فلسفه در خصوص بازه سنی شرکت‌کنندگان فبک توضیح داد: در معادل انگلیسی Philosophy for Children گفته می‌شود فلسفه برای کودکان که نوجوان هم در همان دسته کودک قرار می‌گیرد اما در زبان فارسی کودک با نوجوان فرق دارد، به همین خاطر ما یکسری دوره برای بچه‌های تا سن ۱۲سال داریم و یکسری دوره دیگر برای بازه سنی ۱۲ تا ۱۸سال. به‌طورکلی در شیوه آموزشی فلسفه برای کودکان سه نوع تفکر وجود دارد؛ تفکر انتقادی، تفکر مراقبتی و تفکر خلاقانه. در کلاس‌های کودکان که زیر ۱۲سال هستند ما بیشتر روی تفکر مراقبتی متمرکز هستیم در کلاس‌های نوجوانان بیشتر روی تفکر نقادانه.
وی در پایان درخصوص سوالات و دغدغه‌های بچه‌ها سرکلاس فبک گفت: اینکه بچه‌ها چه سوالی سرکلاس می‌پرسند به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ ازجمله بستر خانوادگی‌شان، شهر محل زندگی‌شان و... ولی بچه‌ها بیشتر سوالاتشان در حوزه مسائل اخلاقی، درست و غلط‌ها و باید و نبایدهاست و نوجوانان بیشتر سوالاتشان در حوزه فهم دنیا و واقعیت‌های دنیاست و گاهی سوالات و مباحث شرکت‌کنندگان دوره فبک آنچنان جدی است که از مسائل مورد بحث کلاس‌های دانشگاهی رشته فلسفه تامل‌برانگیزتر است.
۱۷ مهر ۱۴۰۳ - ۲۳:۰۸
سارا فرجی-خبرنگار گروه فرهنگ: نزدیک به ۳۰سال است که مناسبت «هفته ملی کودک» به تقویم کشورمان اضافه شده است و کودکان این سرزمین، صاحب یک روز در تقویم ملی شدند. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان متولی برگزاری برنامه‌های هفته ملی کودک برای هرروز این هفته که از ۱۴مهرماه آغاز شده و تا بیستم هم ادامه دارد یک شعار طراحی کرده است. شعار پنجمین روز از هفته ملی کودک، «برای برابری کودکان، برای آینده‌ای عادلانه‌تر» است.