آگاه: فصل اول برنامه با تهیه‌کنندگی علی زارعان و اجرای محمدمهدی سیار روی آنتن شبکه چهار سیما رفت و علیرضا افتخاری نیز هرشب در این برنامه با صدای خود حال و هوای برنامه را ویژه‌تر می‌کرد. داوران فصل اول این برنامه علیرضا قزوه، علی‌محمد مؤدب، ناصر فیض و محمدکاظم کاظمی بودند.
با پایان یافتن فصل اول برنامه باتوجه‌به استقبال بینندگان و شاعران جوان از سراسر کشور، تصمیم بر آن شد که فصل دوم آن نیز ساخته شود و فصل دوم این برنامه با تغییراتی ازجمله تغییر مجری، زمان و شبکه کار خود را از شهریورماه سال۱۴۰۳ آغاز کرد.
تهیه‌کنندگی فصل دوم هم همانند فصل اول به‌عهده علی زارعان بود ولی اجرای این فصل را امیرحسین مدرس به عهده داشت و داوران این فصل هم ناصر فیض، علیرضا قزوه، محمدکاظم کاظمی، علی‌محمد مؤدب و محمدمهدی سیار بودند. در این فصل هم همانند فصل اول، آوازهای علیرضا افتخاری فضای برنامه را دلنشین می‌کرد. همچنین در هر قسمت از برنامه یکی از شاعران افغان حضور داشتند. اما یکی دیگر از تغییرات فصل دوم برنامه که به‌تازگی پخش آن به پایان رسیده است، حضور تماشاچی در استودیو بود؛ اتفاقی که در فصل اول شاهدش نبودیم و به درخواست مکرر علاقه‌مندان به شعر این تغییر حاصل شد.
دومین فصل رقابت «سرزمین شعر» به تهیه‌کنندگی علی زارعان و اجرای امیرحسین مدرس از ۱۷شهریور پخش خود را آغاز کرد و هر شب ساعت۲۱ از شبکه چهار سیما و ساعت ۲۳:۱۵ از شبکه دو سیما پخش می‌شد.
چرا «سرزمین شعر» پربیننده شد؟
با تمام شدن فصل دوم برنامه سرزمین شعر، علی زارعان، تهیه‌کننده این برنامه ادبی از پیش‌تولید فصل سوم این برنامه خبر داد و گفت: اولین قسمت از فصل سوم این برنامه همزمان با آغاز زمستان و یلدا روی آنتن خواهد رفت.
زارعان گفت: در فصل دوم، پخش شبکه دوی سیما همراه ما بود و این اتفاق خوبی است. در فصل اول و دوم توانستیم تجاربی در تنوع شاعران و پیدا کردن استعدادها داشته باشیم. در فصل سوم قرار است هم گستره جغرافیایی‌مان را وسعت دهیم و سعی می‌کنیم از کشورهای دیگر مهمان داشته باشیم، به‌خصوص از تاجیکستان و ازبکستان، تا حوزه‌های جدیدتری از زبان فارسی را داشته باشیم و همچنین در حوزه شعر قالب‌های متفاوت‌تری داشته باشیم. وی درباره آغاز تولید فصل سوم این برنامه توضیح داد: ضبط فصل سوم «سرزمین شعر» آبان‌ماه آغاز خواهد شد و پخش آن نیز همزمان با شب یلدا و زمستان خواهد بود که شعرای مرتبط با این مناسبت همراه ما خواهند بود.
برنامه «سرزمین شعر» از چند حیث اهمیت دارد؛ اول اینکه به قول استاد شفیعی کدکنی اگر آوازی نباشد، شوق پروازی نخواهد بود. آواز هم که از شعر می‌آید. در روزگار امروز، آنقدر درگیری و گرفتاری‌ها زیاد شده که دیگر کسی به شعر نمی‌اندیشد و دیدن برنامه تلویزیونی «سرزمین شعر» فرصت مغتنمی است برای کمی دور شدن از هیاهوی روزگار چون شعر، خیال آدم را به پرواز درمی‌آورد.
دومین موردی که این برنامه را حائز اهمیت می‌کند پخش آن از رسانه ملی است. تلویزیون که این روزها دیگر مثل قبل بیننده ندارد با ساخت چنین برنامه‌هایی می‌تواند دوباره مخاطب خود را بازیابد و با قشر نخبه و فرهیخته جامعه ارتباطی دوباره برقرار کند و او را پای تلویزیون بنشاند.
اصل شعر، کشف‌کردن زبان جهان است
اسماعیل امینی، استاد دانشگاه و شاعر، از سرگروه‌های برنامه «سرزمین شعر» درباره شاعران زمانه امروز گفت: ما دو دسته شاعر داریم؛ یک دسته شاعر که پسند مخاطب را بر خلاقیت ترجیح می‌دهند، به همین خاطر شعر ساده، زودفهم و دم‌دستی ارائه می‌دهند که خیلی هم زود به شهرت می‌رسند؛ اما خلاقیت ندارند و شعرگفتن برایشان کاری تفننی است. اما یک دسته شاعر هم داریم که خلاق هستند، ولی تعداد مخاطبان این شاعران خاص و محدود است. این شاعران کار جدی در حوزه شعر انجام می‌دهند و به نظرم خدمت اصلی به شعر را این دسته از شاعران می‌کنند.
وی افزود: شعر فقط ذوق نیست و در شعر و شاعری «ذوق» شاید فقط پنج درصد نقش داشته باشد؛ برای شاعرشدن باید بسیار مطالعه و تلاش کرد؛ مثل بقیه حرفه‌ها. آیا به فوتبالیست یا تنیس‌بازی که خوب بازی می‌کند، می‌توانیم بگوییم از سر ذوق موفق شده است؟! مسلما نه. او تمرین بسیار کرده است. شاید بتوان گفت که ذوق، انگیزه اولیه است؛ اما حتما نیازمند تمرین است. شعر از آن دسته هنرهایی است که به‌شدت وابسته به مطالعه است و کسی که شعر زیاد نخوانده باشد، حالا چه شعر شاعران خودمان، چه شعر شاعران کشورهای دیگر، شعر خوب نمی‌تواند بگوید و درنهایت بتواند به حرف‌های معمولی وزن و قافیه‌ای دهد و روی آن، اسم شعر بگذارد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: خوشبختانه ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که دعوای قدیمی میان قالب‌ها و موضوعات از بین رفته است و روزگار اینکه فقط باید شعر سیاسی- اجتماعی بگوییم یا شعر عاشقانه یا اینکه مثلا باید فقط غزل بگوییم یا شعر نو تمام شده است. به نظر من روزگار حاضر، روزگار آشتی همه قابلیت‌های شعر است. یکی شعر سپید می‌گوید، یکی غزل و یکی هم قصیده. درباره موضوعات هم مثلا ما شاعری داریم که درعین‌حال که شعر اجتماعی عمیق می‌سراید، شعر عاشقانه و مذهبی هم می‌گوید؛ بنابراین دعوایی که در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ وجود داشت و در آن دوره شاعران یکدیگر را انکار می‌کردند، تمام شده است. وی افزود: دوره‌ای که سهراب سپهری را به‌خاطر شعرهایش مسخره می‌کردند و معتقد بودند که حرف‌های اشرافی می‌زند، به پایان رسیده است. در همان دوره‌ها بسیاری از استادان دانشگاهی، به شاعران نو و سپید اتهام می‌زدند که چون نمی‌توانند شعر موزون بگویند، شعر نو و سپید می‌گویند؛ درحالی‌که وزن و قافیه اصلا چیز خاصی نیست. اصل شعر، کشف‌کردن زبان جهان است، حالا چه به‌صورت موزون، چه به‌صورت آزاد.
غزل، همچنان ستاره آسمان شعر ایران است
مصطفی محدثی خراسانی، از شاعران نامدار و باسابقه کشورمان که در فصل اول برنامه سرزمین شعر به‌عنوان سرگروه حضور داشت، گفت: معمولا وقتی نام شاعر می‌آید، اغلب، افرادی سن‌وسال‌دار و باتجربه را تصور می‌کنند و دلیلش هم این است که تعبیر «شعر جوان» تا قبل از انقلاب اسلامی وجود نداشته است و انجمن‌های ادبی هم که در آن دوران وجود داشته، افراد را خیلی دیر به‌عنوان یک شاعر به رسمیت می‌شناختند. بعد از انقلاب اسلامی، شعر بین نسل جوان خیلی رواج پیدا کرد، چه در بین شاعران جوان، چه در بین مخاطبان جوان. وی افزود: من شاعران نسل اکنون و امروز را که در بازه سنی ۳۰ تا ۳۵ساله هستند، خیلی خوب ارزیابی می‌کنم و وقتی آنها را با جوانی خودمان مقایسه می‌کنم، می‌بینم که خیلی از ما جلوتر هستند و دلیلش هم این است که در این سال‌ها، این شاعران از تجارب دیگران آموختند و خیلی از آزمون و خطاها را انجام دادند و خیلی از اشتباهاتی را که ما کردیم، انجام نمی‌دهند. ما امروز شاعران جوانی داریم که درباره دفاع مقدس شعرهای خوبی می‌گویند، درحالی‌که اصلا در آن سال‌ها حضور نداشتند؛ اما انگار به‌نوعی به سرچشمه‌های آن دوران وصل هستند. از طرفی این موضوع نشان‌دهنده قدرت و انرژی مفاهیمی مثل شهادت، ایثار و ازخودگذشتگی است که با گذشت این همه سال، هنوز توانسته در بین نسل جوان زنده بماند.
محدثی خراسانی تصریح کرد: امروزه جوان‌ها خیلی به‌شدت و کثرت وارد حوزه شعر شدند و اغلب هم دنبال دیده‌شدن هستند و با وجود اینکه در همه قالب‌های شعری، شعر سروده می‌شود، به نظر من کماکان ستاره غزل، ستاره درخشان آسمان شعر ایران است و اغلب جوانان همچنان تمایل به سرودن غزل دارند؛ البته سلیقه مخاطبان هم موثر است؛ چون مخاطبان هم اغلب تمایل به شنیدن غزل دارند تا سایر قالب‌های شعری.
این شاعر پیشکسوت کشورمان بیان کرد: تجربه شاعران موفق ثابت کرده که بدون جوشش محال است کسی بتواند شعر خوب بگوید؛ کمااینکه همین الان هم ما افرادی را داریم که پروفسور ادبیات هستند، اما دریغ از یک بیت شعر خوب. از طرف دیگر هم جوشش تنها هم کافی نیست. ما شاعران بسیاری داریم که ذوق سرشار دارند؛ اما چون نرفتند دنبال پرورش طبع شعری خود، یک شعر خوب نتوانستند بسرایند. وی در پایان گفت: ارتباط‌داشتن با شاعران دیگر، حضور در محافل و انجمن‌های ادبی، حضور در جلسات نقد و خواندن آثار شعر، به‌خصوص شعر گذشتگان تا حد زیادی می‌تواند در بهترشدن سرودن شعر کمک کند؛ البته آشنایی با شاعران معاصر و دغدغه‌های آنها هم ضروری است و نباید از این موضوع غافل شد؛ چون شاعر باید با اتفاقات زمانه خودش آشنایی داشته باشد.
شعر جوان در دهه‌های آینده پیشرفت می‌کند
علی داوودی، از شاعران و طنزپردازان معاصر کشورمان با اشاره به اینکه صاحبان ذوق بسیاری در حوزه شعر و شاعری داریم گفت: در بحث محتوایی و کیفی به کار بیشتر نیاز داریم. برنامه سرزمین شعر، مصداق مثل «مٌشت نمونه خروار است» و نشان می‌دهد که چقدر علاقه‌مندان بااستعداد در حوزه شعر و شاعری داریم. به بیان دیگر، این برنامه معدل و میانگینی از اوضاع شعر و شاعری در کشور است. وی افزود: متاسفانه این عارضه در حیطه شعرسرایی ما وجود دارد که به گونه‌های متنوع ادبی خیلی پرداخته نمی‌شود؛ مثلا کمتر کسی سراغ مثنوی، قصیده، شعر سپید و امثال اینها می‌رود و این نوع نگاه حاصل تربیت و پرورش خود ماست. چراکه ما مخاطب را طوری عادت دادیم که فقط غزل گوش کن و قالب شعر رسمی، غزل است.
این شاعر کشورمان ادامه داد: به نظر می‌آید شاعران برنامه «سرزمین شعر» به لحاظ رسانه‌ای‌بودن برنامه بیشتر سراغ سرودن اشعاری رفتند که به‌نوعی اجتماعی باشد و بتواند با مخاطب ارتباط برقرار کند. منظورم از اجتماعی‌بودن شعر مربوط به جامعه نیست، بلکه شعری است که قابل‌پسند مردم باشد، مثل شعرهایی که برای پدر و مادر سروده می‌شود؛ چون انگار این اشعار بیشتر می‌تواند نظر مخاطب را جلب کند.
محمود حبیبی کسبی، از دیگر سرگروه‌های این برنامه گفت: وضعیت امروزی شعر و شاعری با گذشته قابل‌مقایسه نیست، چه از لحاظ کمی، چه از لحاظ کیفی. از لحاظ کمی، تعداد شاعرانی که ما در این دو سه دهه اخیر داشتیم، با قرون گذشته متفاوت است. از لحاظ کیفی هم شعر روزگار ما مثل همه ادوار بالا- پایین دارد؛ اما به‌طورکلی تعداد شاعران خوب زیاد است؛ چه شاعران جوان، چه شاعران پیشکسوت. گمان من این است که شعر جوان ما در دهه‌های آینده از این هم بیشتر پیشرفت خواهد کرد؛ چون انجمن‌های ادبی رونق دارد و این انجمن‌ها به‌نوعی شعر شاعران جوان را صیقل می‌دهند.