آگاه: این لایحه متشکل از چهار زیربخش شامل احکام، سقف منابع بودجه عمومی دولت، ترازهای عملیاتی، سرمایه‌ای و مالی و فروض برآورد منابع و مصارف است. همچنین این بودجه از حیث منابع و مصارف ۱۱۸میلیون و ۹۶۶هزار میلیارد ریال بوده و بودجه عمومی کشور به حدود ۶۴۰۰هزار میلیارد تومان رسیده است. لایحه بودجه۱۴۰۴ دومین بودجه بعد از تصویب و اجرای قانون برنامه هفتم توسعه است؛ از این رو مسعود پزشکیان در جلسه علنی روز گذشته، سه‌شنبه ۱آبان ۱۴۰۳ مجلس شورای اسلامی، ضمن ارائه توضیحاتی به دفاع از لایحه بودجه ۱۴۰۴ کل کشور پرداخت و گفت: سعی کردیم تمام گروه‌ها و اقشار را در لایحه ببینیم و اعداد را واقعی بنویسیم. تمام مواردی را که در توان بوده و تعهد کردیم در نظر گرفتیم.
اما ارائه نخستین لایحه بودجه دولت چهاردهم به مجلس از بسیاری از جهات حائز اهمیت است؛ چراکه محقق ساختن بسیاری از شعارهای انتخاباتی رییس‌جمهوری در زمینه عدالت‌خواهی و عدالت‌طلبی بیرون از ردیف و احکام این بودجه نخواهد بود و می‌تواند در اجرای برنامه هفتم توسعه را که همواره و در بسیاری از محافل موردتاکید رییس‌جمهوری بوده است، محقق کند.
تمرکز بر عدالت‌محوری و اجرای برنامه هفتم توسعه
از این رو رییس‌جمهوری با تاکید بر این نکته که این بودجه نتیجه جلسات متعدد با کارشناسان خبره و مجلس بوده است، این را هم گفت که دقت در اجرای قانون برنامه هفتم توسعه در اولویت تدوین بودجه بوده و بر رعایت تکالیف برنامه هفتم تاکید شده است. همچنین پزشکیان درباره اصل عدالت‌محوری لایحه بودجه گفت که تلاش کردیم تبعیضات بودجه را رفع کنیم. رییس‌جمهوری با بیان اینکه به دنبال احکامی بودیم که موجب توزیع عادلانه منابع و حفظ منزلت مردم و مشارکت مردم در اقتصاد شود، ادامه داد: از نگاه دولت بسیاری از احکام در راستای عدالت‌محوری است. منابع یارانه نقدی و کمیته امداد به جداول بودجه منتقل شده است و کمک به محرومان را در بودجه افزایش می‌دهد. اما درحالی سند دخل و خرج دولت به مجلس ارائه شد که پزشکیان برای بهبود شرایط معیشتی و اقتصادی مردم نیز نسخه‌هایی را پیچیده و در این جلسه گفت که کاهش تورم نیز سرلوحه احکام لایحه بودجه بوده است.
تقویت بنیه دفاعی
بودجه سال۱۴۰۴ البته بی‌تاثیر از تحولات اخیر ایران و منطقه و همچنین تنش‌های روی‌داده نماند و رییس‌جمهوری گفت که باتوجه‌به شرایطی منطقه‌ای، در احکام بودجه اطمینان شده تقویت بنیه دفاعی مورد توجه قرار گیرد.
با وجود مشکلات در ناترازی بودجه در سالیان گذشته، اخیرا مشکلات کسری بودجه در تبصره هدفمندی یارانه‌ها به معضل حادی تبدیل شده و بسیاری از نمایندگان و مسئولان تاکید بر رفع ریشه‌ای آن دارند؛ از این رو رییس کل دیوان محاسبات کل کشور اخیرا پیشنهاد قرارگرفتن منابع مربوط به سازمان هدفمندی یارانه‌ها در بودجه عمومی کل کشور را مطرح کرده و گفته بود: درواقع ما معتقدیم برای اعمال شفافیت بیشتر، باید منابع و مصارف سازمان هدفمندی یارانه‌ها به بودجه عمومی کشور منتقل شود. بااین‌حال رییس‌جمهوری در تبیین سایر ویژگی‌های بودجه سال ۱۴۰۴ گفت که امسال برای اولین‌بار تمام موارد فرابودجه‌ای منابع و مصارف سازمان هدفمندی‌ها در درون سقف بودجه قرار گرفته است.رییس‌جمهوری در جریان این جلسه تاکید داشت که در این لایحه موضوعاتی از قبیل، دوبرابر شدن سقف معافیت مالیاتی حقوق‌بگیران و صاحبان مشاغل در راستای حمایت از گروه کم‌درآمد و آسیب‌پذیر، تقویت اعتبارات توسعه ریلی و مسکن محرومان، تقویت اعتبارات برای پرداخت پاداش بازنشستگان، منابع لازم برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان و پرداخت مطالبات گندمکاران دیده شده است.
خواب بنزینی
در ادامه رییس‌جمهوری در تشریح ویژگی‌های بودجه به موضوعاتی نظیر نرخ ارز و همچنین بنزین که از جمله شاه‌بیت‌های این سند محسوب می‌شوند، اشاره کرد و گفت: اکثریت اقتصاددان‌ها تاکید بر اصلاح تدریجی دارند و متفق‌القول هستند اصلاح در نظام ارزی و یارانه سوخت الزامی است. حرکت در تک‌نرخی کردن ارز مهم‌ترین راهکار برای کاهش رانت در اقتصاد است. این برنامه ازسوی بانک مرکزی درحال دنبال شدن است. بااین‌حال پزشکیان این را هم گفت که برای تامین کالاهای اساسی حفظ سیاست نرخ ارز ترجیحی را لازم است داشته باشیم.رییس‌جمهوری با بیان اینکه یکی دیگر از چالش‌های موجود اصلاح یارانه انرژی است، گفت: مصرف بنزین در سال جاری ۴۰درصد بالاتر از سال۹۸ است. امروز هزینه تمام‌شده تولید بنزین بدون لحاظ قیمت نفت حدود هشت‌هزار تومان است. امسال حدود ۹۰هزار میلیارد تومان و در صورت ادامه روند سال آینده باید ۱۳۰هزار میلیارد واردات بنزین انجام شود و هر لیتر بنزین وارداتی بین ۳۰ و ۴۰هزار تومان هزینه دارد. اصلاح روند این مشارکت همه بخش‌های جامعه را می‌طلبد تا بتوانیم این ناترازی را به نفع محرومان اصلاح کنیم.
پورمحمدی و تشریح بودجه
روز بودجه‌ای دولت اما به همین‌جا ختم نشد و در ادامه، رییس سازمان برنامه و بودجه در یک نشست خبری یکی از ویژگی‌های بودجه سال آینده را اجرای اصلاحات ساختاری آن دانست و گفت: یکی از موضوعات مهم در بحث بودجه‌ریزی موضوع اصلاحات ساختاری بودجه بود که از سال۱۳۹۷ جزو مطالبات بود. ما بایستی بخشی از آن را امسال اجرا می‌کردیم. مهم‌ترین مطالبه بحث یکپارچگی بود. قبلا منابع هدفمندی در بودجه لحاظ نمی‌شد. همچنین بحث تهاتر نفت در بودجه دیده نمی‌شد که جامعیت و شفافیت را از بودجه می‌گرفت. به لطف الهی بودجه شرکت‌های دولتی یکپارچه شد و اگر ارقام را متفاوت از سال‌های قبل می‌بینید دلیلش همین یکپارچگی و شفافیت است.
انطباق حداکثری بودجه با برنامه
پورمحمدی در ادامه از انطباق حداکثری لایحه بودجه با قانون برنامه گفت و تاکید کرد نظام بودجه‌ریزی ما برای اینکه بتواند گزارش‌های شفاف و جامعی داشته باشد دچار چالش بود؛ بنابراین براساس مبانی و سیاست‌های کلی به سمت شناسه‌ای که قابل رصد باشد رفتیم. رییس سازمان برنامه و بودجه همچنین افزایش ۴۰درصدی بودجه عمرانی، معافیت ۱۰۰درصدی حقوق، حفظ تعرفه ترجیحی برای کالاهای اساسی، جلوگیری از عدم شوک به بازار سرمایه و پول، افزایش سرمایه بانک‌ها و تسویه بدهی آنها را از جمله ویژگی‌های لایحه بودجه سال۱۴۰۴ دانست و گفت که سقف ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی و دارو ۱۲میلیارد دلار پیش‌بینی شده است.
آغاز چکش‌کاری بودجه ازسوی مجلس؛ ۸ آبان
اما بودجه ۱۴۰۴ در موعد مقرر قانونی به مجلس ارائه شد و حالا نوبت به چکش‌کاری این سند مهم ازسوی نمایندگان مجلس است؛ از این رو محمدباقر قالیباف روز گذشته پس از تحویل گرفتن لایحه بودجه از دست رییس‌جمهوری گفت که این بودجه مقارن با سال دوم برنامه هفتم است که ان‌شاءالله بتوان رویکردهای برنامه را در بودجه۱۴۰۴ محقق و اجرایی کرد. رییس مجلس شورای اسلامی همچنین این را هم گفت که طبق آیین‌نامه پنج روز کاری برای بررسی کلیات لایحه بودجه فرصت داریم؛ لذا مجددا سه‌شنبه هفته آینده ۸آبان خدمت رییس‌جمهوری در مجلس هستیم تا کلیات لایحه بودجه در صحن مطرح شود.
نقد نخست!
سند دخل و خرج دولت که در مدت زمانی کوتاهی پس از استقرار دولت، تهیه و تدوین شد اما بی‌کم‌وکاست نبوده و نمایندگان با نگاهی حداقلی به این بودجه، انتقاداتی را به آن مطرح کردند. به‌طوری‌که حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی روز گذشته در تذکری در صحن مجلس گفت: بخش اول لایحه بودجه باید دارای چهار بخش احکام موردنیاز، سقف منابع، ترازهای عملیاتی و فروض برآورد مصارف باشد. اما فروض برآورد در این موارد مطرح نشد. معمولا در جلسه‌ای که رییس‌جمهوری به مجلس تشریف می‌آورند، این موارد بیان می‌شود. ترازهای عملیاتی بودجه را نیز ایشان ارائه نکردند. نکته بعدی این است که لایحه بودجه باید یک‌پنجم احکام برنامه هفتم را در خود داشته باشد اما در توضیحات آقای رییس‌جمهور این موارد مغفول مانده است. سلیمی این را هم که بحث رشد هشت درصدی در لایحه بودجه نیز در بخش اول نیامده و قرار است مقداری نیز از صندوق توسعه قرض گرفته شود. برنامه‌های بودجه‌های قبلی در ابتدا تراز بود اما این بودجه از ابتدا ناتراز است.
روند بررسی بودجه در مجلس
دیروز بخش اول لایحه بودجه تقدیم مجلس شد؛ روند بررسی لایحه بودجه در مجلس بدین صورت است که ابتدا کمیسیون تلفیق لایحه بودجه با عضویت ۴۵نماینده تشکیل می‌شود. طبق ماده۴۱ آیین‌نامه داخلی، کمیسیون تلفیق مرکب از ۹نفر از اعضای کمیسیون برنامه‌وبودجه و محاسبات و سه نفر از هر کمیسیون تخصصی است؛ از این رو عصر روز گذشته اولین جلسه کمیسیون تلفیق برای تعیین اعضای هیات‌رییسه تشکیل شد.همچنین کمیسیون تلفیق موظف است ظرف پنج روز گزارش خود را درباره رد یا تایید کلیات به هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی ارسال کند و سپس گزارش در صحن مجلس بررسی شود، درصورتی‌که مجلس کلیات لایحه بودجه را تصویب نکند لایحه به دولت ارجاع می‌شود و دولت باید ظرف هفت روز لایحه را با اصلاحات به مجلس تقدیم کند.
اگر مجلس شورای اسلامی کلیات را به تصویب برساند، لایحه به کمیسیون‌های تخصصی و کمیسیون تلفیق برای بررسی جزییات بخش اول آن ارجاع می‌شود. مهلت مجلس برای رسیدگی به بخش اول لایحه بودجه از زمان وصول حداکثر دو ماه است. بعد از اتمام رسیدگی به بخش اول لایحه بودجه، مصوبات مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان ارسال می‌شود و بعد از تایید شورا به دولت ابلاغ خواهد شد، سپس دولت موظف است حداکثر ۱۰روز از زمان ابلاغ بخش اول قانون بودجه، جداول تفصیلی بودجه (بخش دوم) را به مجلس برای بررسی و تصویب تقدیم کند.