آگاه: در نگاه اول ممکن است موضوع «هوش مصنوعی» یک موضوع مرتبط با حوزه فناوری و IT به نظر برسد اما در واقعیت از هوش مصنوعی در همه حوزه‌ها می‌توان استفاده کرد، حتی حوزه کتاب و صنعت نشر. طبق آمارهای موجود، استفاده از هوش مصنوعی در چهار سال گذشته تقریبا ۲۷۰ درصد رشد کرده است و این رشد چشمگیر در یک مدت زمان کوتاه به این معنی است که باید منتظر انقلاب هوش مصنوعی باشیم.

هوش مصنوعی به مثابه دستیار
اولین و دم‌دستی‌ترین امکانی که هوش مصنوعی در صنعت نشر فراهم می‌کند، تولید محتوا و متن برای تهیه یک کتاب است که با اینکه خلاقانه نیست اما امری شدنی است. نویسندگان به خصوص نویسندگان حوزه‌های تخصصی می‌توانند از این ابزار دنیای هوشمند به‌عنوان دستیار استفاده کنند و برخی کارهای زمان‌بر را به مدد این دستیار هوشمند انجام دهند. کتابی که ازسوی هوش مصنوعی نوشته شود چون دارای عنصر خیال‌پردازی و روایت که مربوط به ذهن انسان نیست، ممکن است خواندنی نباشد اما از لحاظ امکان‌پذیری یک امر محقق‌شدنی است.
اما اگر از مرحله نویسندگی و تولید محتوا عبور کنیم، هوش مصنوعی در مرحله چاپ، طراحی و گرافیک بسیار کارآمد و قابل استفاده است. یکی از سخت‌ترین و زمان‌برترین مراحل تهیه یک کتاب، مرحله طراحی و گرافیک یک اثر است که امروزه به مدد هوش مصنوعی این سختی، آسان شده است به‌طوری‌که درحال‌حاضر یکی از دسترس‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی استفاده از آن در نرم‌افزارهای طراحی گرافیکی و نرم‌افزارهای طراحی است که ازجمله پرکاربردترین‌های این نرم‌افزارها می‌توان به برنامه‌هایی نظیر فتوشاپ، فری‌هند، کورل دراو، ایلستراتور و... اشاره کرد یا نرم‌افزارهای طراحی سه‌بعدی D۳ مانند تری‌دی‌مکس، مایا، بلندر، اتوکد، رویت، راینو و... نیز در نسخه‌های جدید خود از هوش مصنوعی بهره می‌برند.
به‌طور مثال هوش مصنوعی می‌تواند در نرم‌افزارهای طراحی سه‌بعدی، محاسباتی نظیر ادامه حرکت یک سوژه یا تغییرات نوری روی اشیا یا اتفاقات فیزیکی را بازسازی و طراحی کند؛ مثلا شبیه‌سازی تصادف یک خودرو با تمامی شکل ظاهری آن و آسیب‌های وارده و شکل نهایی خودرو بعد از تصادف را با قوانین نوری و فیزیک انجام دهد یا در نرم‌افزاری مثل فتوشاپ هنگام بزرگ‌سازی یک تصویر، ادامه آیتم‌ها و سوژه را بازسازی کند و در وقت طراح صرفه‌جویی زیادی انجام دهد و در بسیاری از مواقع تصویر بزرگ‌شده با هوش مصنوعی Ai ظرف چند ثانیه به مراتب از تصویری که یک طراح حرفه‌ای با صرف حدود یک ساعت وقت طبیعی‌تر و جذاب‌تر می‌شود. استفاده از چنین ابزاری در کتاب‌های حوزه کودک یا کتاب‌های تخصصی مبتنی بر تصویر بسیار مفید و قابل‌استفاده است.

نمی‌توانیم با استفاده از هوش مصنوعی مخالفت کنیم
احمد رفیع‌زاده، مدیر شهر کتاب آنلاین درباره تاثیر فناوری هوش مصنوعی بر صنعت نشر می‌گوید: هوش مصنوعی یک ابزار فناورانه محسوب می‌شود که بر حوزه‌های مختلف ازجمله صنعت نشر، تاثیرگذار است. شاید بتوانیم برخی حوزه‌ها را از هوش مصنوعی جدا و حفظ کنیم اما نمی‌توانیم با فناوری هوش مصنوعی مخالفت کنیم. به‌هرحال هوش مصنوعی کار خودش را خواهد کرد و در همه عرصه‌ها تاثیرات خود را خواهد گذاشت. وی با اشاره به آینده کتاب چاپی با توسعه فناوری هوش مصنوعی افزود: شاید در آینده، واژه ارگانیک در حوزه کتاب هم رایج شود؛ یعنی بگوییم کتاب‌هایی به‌شیوه ارگانیک -تولید بدون استفاده از فناوری‌های نوین- و به روش سنتی تولید می‌شود و به شکل فیزیکی در اختیار همه قرار می‌گیرد. این شیوه می‌تواند حفظ شود و تجربه نشان داده علاقه مردم به کتاب فیزیکی همچنان حفظ شده است و از آن با عنوان قالبی نوستالژیک از رسانه کتاب استفاده می‌کنند.
مدیر فروشگاه شهر کتاب آنلاین در تشریح تاثیرات هوش مصنوعی بر حوزه نشر توضیح داد: به‌نظر می‌رسد هوش مصنوعی دارای دو اثر بر حوزه نشر است؛ نخست، تاثیر بر تولید محتوا؛ مثلا با استفاده از ابزار چت‌جی‌پی‌تی. می‌دانیم بسیاری از افراد در گفت‌وگو با این بات مکالمه، پرسش‌های خود را می‌پرسند و این فناوری طبق داده‌هایی که پردازش کرده پاسخ می‌دهد. این ابزار، تولید محتوا انجام می‌دهد و بعید نیست در آینده نزدیک به کمک این ابزار، کتابی تالیف کنیم که تاریخچه نشر را جمع‌آوری کند؛ بنابراین یکی از نقاطی که هوش مصنوعی می‌تواند در نشر اثر بگذارد، محتوا خواهد بود.
رفیع‌زاده درباره دیگر اثر هوش مصنوعی بر صنعت نشر، گفت: می‌توان انتظار داشت که هوش مصنوعی بر ابزارهایی که مربوط به حوزه کتاب است، تاثیرگذار باشد. امروزه اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، نرم‌افزارها و برنامه‌ها رشد کرده‌اند؛ ممکن است بسیاری از افراد، کتاب الکترونیک را به کتاب فیزیکی ترجیح دهند و با کامپیوتر و تلفن همراه مطالعه کنند. این‌گونه مطالعه نیز فناوری خودش را دارد؛ ابزارهای کتابخوان، نحوه نمایش فونت و فناوری مجزا دارد تا به چشم آسیب نزند. به‌هرحال از فاز نرم‌افزار و شبکه‌های اجتماعی و کتاب الکترونیکی عبور کرده‌ایم و اکنون به هوش مصنوعی رسیده‌ایم. قطعا هوش مصنوعی در ابزارهایی که در هر حوزه تولید خواهد شد، اثر خواهد داشت.
این فعال حوزه نشر در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از تاثیرات هوش مصنوعی در حوزه کتاب ممکن است ارائه تصویر متفاوت، جدید یا ابداع آن باشد؛ به این معنی که کتاب داستانی که از آن هیچ تصوری ندارید، به فیلم تبدیل شده و آن محتوا در VR به مخاطب منتقل شود. در مجموع هوش مصنوعی در دو حوزه محتوا و شکلِ انتقال آن، موثر است و باید دید که چه نقشی می‌توانیم در تولید آن محتوا داشته باشیم.

هوش مصنوعی نمی‌تواند تولید دانش و علم کند
احسان شاه‌قاسمی، استاد دانشگاه تهران در خصوص استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نشر معتقد است که در بخش‌هایی از کار محتوا، می‌توان از هوش مصنوعی استفاده کرد. اصول اخلاق پژوهش تغییر نکرده است. درهرحال هوش مصنوعی به پژوهشگر کمک می‌کند و در مواردی در وقت او صرفه‌جویی می‌کند و می‌توان با رعایت اخلاق در بخش‌هایی از کارهای پژوهشی از هوش مصنوعی کمک گرفت. هر چند که هوش مصنوعی درحال‌حاضر در بورس زبان انگلیسی بیشترین فعالیت را دارد و فضای کار برای زبان‌های بومی هم در آن وجود دارد. اتفاق‌های مهمی دارد می‌افتد که در حوزه زبان فارسی کمتر و در زبان انگلیسی بیشتر است. الان پدیدآورنده مسئله است، اما خب در ایران موضوعیت ندارد. ما سال‌ها به دلیل اینکه مشکل زبان داشتیم، پشت سر دانشمند چینی و هندی بودیم، باتوجه به اینکه پرداخت بین‌المللی نمی‌توانیم داشته باشیم، نمی‌توانستیم ویراستاری مقالات را به ویراستار خارجی بسپاریم؛ مشکلی که هوش مصنوعی آن را حل کرده است.
این استاد رسانه با اشاره به اینکه هوش مصنوعی نمی‌تواند تولید دانش و علم کند و به مرحله‌ای نرسیده که به انسان نظریه‌ای جدید ارائه دهد، گفت: متن‌کاوی عمده کاری است که هوش مصنوعی انجام می‌دهد و نمی‌تواند فراتر برود؛ تکنولوژی خود افزون‌گری و خود پیشگیری ندارد. هوش مصنوعی در زمان کوتاه صدها کتاب را مرور می‌کند. بسیاری از کارهای مهم را هوش مصنوعی نمی‌تواند انجام دهد، فقط به طرز موثری دانش موجود از زمان قبل را در دسترس قرار می‌دهد.
 شاه‌قاسمی با تاکید بر اینکه هوش مصنوعی ادبیات را دگرگون خواهد کرد، توضیح داد: با هوش مصنوعی انفجاری در انتشار کتاب‌ها رخ خواهد داد و انحصار کشورهای انگلیسی‌زبان شکسته خواهد شد البته فضا شلوغ خواهد شد؛ اما به‌مرور نویسنده دارای اصالت مشخص خواهد شد. انفجاری در متن‌کاوی رخ خواهد دارد، هوش مصنوعی بخش زیادی از مسیر پژوهش را انجام می‌دهد. هوش مصنوعی با امکان ترجمه همزمان با کیفیت صنعت ترجمه را دگرگون خواهد کرد.

هوش مصنوعی هم مثل سایرحوزه‌ها نیازمند تنظیم‌گری است
هوش مصنوعی با قابلیت‌ها و امکاناتی که به صنعت چاپ و طراحی ارائه می‌دهد، از اهمیت بسیاری برخوردار است و لازم است که دست‌اندرکاران کسب و کار در فرهنگ هم هرچه زودتر خودشان را به این فناوری برسانند تا از آنجا نمانند. استفاده از هوش مصنوعی در صنعت چاپ و طراحی می‌تواند بهبود قابل‌توجهی را در عملکرد، کیفیت و کارایی این صنعت به همراه داشته باشد. با استفاده از تشخیص تصاویر، ترجمه خودکار، تولید خودکار محتوا و بهینه‌سازی فرآیندهای طراحی، صنعت چاپ و طراحی به‌سمت اتوماسیون و نوآوری پیش می‌رود. با توجه به این تحولات، پیشرفت‌های بیشتری در این صنعت قابل انتظار است.
و در پایان اینکه استفاده برنامه‌ریزی‌شده و همچنین توانمندسازی دست‌اندرکاران صنعت نشر، از هوش مصنوعی به ارتقای کیفیت کار ناشران کمک خواهد کرد؛ البته توجه به آسیب‌ها و سوءاستفاده‌های احتمالی نیز باید در کنار این خوش‌بینی مورد توجه قرار گیرد. هوش مصنوعی همانند هر حوزه دیگر نیازمند تنظیم‌گری است. قوانین و مقررات محافظت‌کننده و چارچوب‌دهنده برای به‌کارگیری مناسب هوش مصنوعی ضرورت دارد. موضوعی که اکنون مشکل‌ساز شده است، نبود مقررات جامع و کارآمدی است که بتواند این مرزها را مشخص کند تا هرکس در محدوده قانون و مقررات از ظرفیت‌های فناوری‌های جدید استفاده کند.

شکل‌های مختلف کاربرد هوش مصنوعی در حوزه نشر
شناسایی تقلب در آثار علمی
حذف تکرار از فرآیند علم
ایجاد ارتباط معنایی بین انتشارات مختلف
امکان جست‌وجو و بازیابی سریع و کاربرمحور
ایجاد فضاهایی برای تسهیل پژوهش
نیازشناسی
شناسایی موضوعات در حال شکل‌گیری
نگارش و عیب‌یابی
انتشار و توزیع
اخذ بازخورد خوانندگان
فروش
بازبینی
طراحی و آماده‌سازی