آگاه: شبکه‌های اجتماعی مجازی، امروزه نقش بسیار مهمی در خلق این فضای مجازی دارند. از خلال همین واقعیت‌های مجازی است که آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی بسیار گسترده‌ای را می‌توانند برای جامعه به وجود آورند.
دستاوردهای بشر از صنعت و فناوری‌های نوین -علاوه‌بر منافعی که برای بشر داشته و رفاهی که برای او به ارمغان آورده- همواره آسیب‌هایی را نیز به‌همراه داشته است. اگرچه بسیاری از ابداعات و نوآوری‌ها با انگیزه تامین رفاه و آسایش و تحکیم ارزش‌های انسانی و در راستای نیل به کمال شکل گرفته است اما درعین‌حال به‌دلیل برخی کج‌اندیشی‌ها و استفاده‌های نادرست از ابزارهای جدید، این اختراعات گاه جسم و جان و اخلاق و روان انسان‌ها را مورد آسیب قرار داده و گاه فرهنگ و اعتقادات و رفتارهای اجتماعی وی را دگرگون کرده است. شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابداعات بشر در قرن اخیر با قابلیت‌ها و کارکردهای متعدد و گسترده‌اش، بخش‌های مختلف زندگی انسانی را تحت تاثیرات مثبت و منفی خود قرار داده است که آنچه در ادامه می‌آید صرفا بازشماری ابعاد منفی این شبکه‌هاست. طبعا این فناوری‌های دارای وجوه مثبت بسیاری نیز هست و فواید متعددی هم برای زندگی بشر داشته است لکن اندازه‌گیری میزان تبعات منفی و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی موضوع ما را در طراحی و تنظیم هرچه بهتر قوانین و آیین‌نامه‌هایمان رهنمون می‌سازد.
در اینجا مهم‌ترین تهدیدهای فرهنگی و اجتماعی و تربیتی رایج در فضای شبکه‌های اجتماعی را با استفاده از نظر کارشناسان حوزه ارتباطات و رسانه استخراج شده است ذکر و مورد تحلیل قرار می‌دهیم:
۱.شکل‌گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب
به‌علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز کنترل‌ناپذیری محتوای تولیدشده ازسوی کاربران شبکه‌های اجتماعی، یکی از مهم‌ترین پیامدهای منفی این شبکه‌ها، شکل‌گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که ازسوی برخی از اعضای این شبکه‌ها و با اهداف خاص و غالبا سیاسی منتشر می‌شود. زمینه اصلی این شایعه‌سازی در شبکه‌های اجتماعی اعتماد بیش از حد کاربران به اطلاعات منتشرشده در این فضا و عدم اطلاع آنان از نحوه دستیابی و ارزیابی به اطلاعات و اخبار صحیح است.
۲.دامن زدن به جهل عمومی به‌واسطه فرافکنی، عوام‌فریبی، ترور شخصیت‌ها و گروه‌ها
یکی دیگر از آسیب‌های جدی شبکه‌های اجتماعی ناشی از توانمندی آنها برای پنهان کردن و پوشاندن اطلاعات و درنهایت پدید آوردن جهل عمومی است. شبکه‌های اجتماعی مجازی این است که به میزان قابل‌توجهی، شانس کنترل سیاسی و مردم فریبی را بالا می‌برد، زیرا پیشرفت تکنولوژی، چنان از ارتقای بصیرت افراد پیشی می‌گیرد که افراد هنگام رویارویی با تکثیر سریع اطلاعات کاملا بی‌دفاع می‌مانند.
۳.انتقال مستقیم اندیشه‌ها
و دیدگاه‌های جریان‌های معاند به داخل
نگاهی به فهرست صفحات پرطرفدار در شبکه‌های اجتماعی نشان میدهد که گروه‌های معاند و اپوزیسیون جمهوری اسلامی ایران در این فضا تا چه اندازه قدرت دارند. در واقع شبکه‌های اجتماعی مجازی همچون بستر عمومی اینترنت فضای لازم و کافی را برای انتقال اندیشه‌ها و دیدگاه‌های فرهنگی و سیاسی جبهه معارض و گروه‌های خارج‌نشین را فراهم میکند.
۴.مشروعیت‌زدایی و به چالش کشیدن
دستاوردها و اطلاعات حرفه‌ای و رسمی نظام
یکی از محورهای مهم و رایج در فضای شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص صفحات مرتبط با جبهه معارض انقلاب تلاش برای تخریب و هجو دستاوردها و پیشرفت‌های کشور است. در واقع فعالان این عرصه با زمینه‌های اجتماعی و سیاسی مشروعیت‌زا برای نظام مخالفت آشکار و صریحی انجام می‌دهند و می‌کوشند تا رسانه‌های رسمی و منابع اطلاعاتی مرتبط با نظام را تخریب کرده و از درجه اعتبار ساقط کنند.
۵.اعتماد زیاد کاربران به اطلاعات منتشرشده
در شبکه‌های اجتماعی
اغلب مردم به لینک‌ها، تصاویر، فیلم‌ها و فایل‌های اجرایی که از طرف دوستان آنها ارسال شده است اعتماد می‌کنند، مگر اینکه چندبار از این طریق دچار مشکل شده و با خطری روبه‌رو شوند. برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی هنوز به‌اندازه کافی تهدیدات خود را برای کاربران به نمایش نگذاشته‌اند؛ در نتیجه همچنان کاربران اطلاعات حساس خود را در این شبکه‌ها به اشتراک گذاشته و روی لینک‌های ارسال‌شده ازسوی دوستان خود به‌سادگی و بااطمینان کلیک می‌کنند.
۶. انتشار اسرار، عکس‌ها و ویدیوهای شخصی
در شبکه‌های اجتماعی و تهدید حریم خصوصی افراد
معمولا شبکه‌های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند تا آنها بتوانند تصاویر و ویدیوهای خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین‌طور، کاربران می‌توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه‌ها قرار دهند. در اغلب شبکه‌های اجتماعی، برای حفظ حریم خصوصی افراد راهکارهایی ارائه شده است. مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل‌های تقلبی در شبکه‌های اجتماعی و کنترل‌ناپذیری آنها به‌دلیل حجم بالای این هرزنامه‌ها باعث می‌شود که افرادی با پروفایل‌های تقلبی به شبکه‌های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم‌های خصوصی افراد موردنظر تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.
۷.قلدرهای فضای سایبری و باج‌گیری
کودکان به‌سادگی اطلاعات هویتی و شخصی خود را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند. آدرس، تلفن، شماره حساب و سایر اطلاعاتی که مجرمان را ترغیب به سوءاستفاده‌های مختلف از کودکان میکند. کودکان و نوجوانان آسیب‌پذیرترین گروه سنی در مقابل آزار سایبری هستند. اصطلاح مزاحمت سایبری به سوءاستفاده از فناوری‌های ارتباطی نظیر اینترنت برای صدمه زدن به افراد اطلاق می‌شود. این مزاحمت‌ها گاه آثار جبران‌ناپذیری همانند خودکشی برای افراد در پی دارد. ارسال پیام‌های تهدیدآمیز، انتشار شایعه، قراردادن عکس‌ها و اطلاعات شخصی، جعل هویت، هک کردن حساب کاربری و قرار دادن تصاویر مستهجن در آن، هتک حرمت، توهین و تحقیر و سوءاستفاده جنسی ازجمله مزاحمت‌های سایبری است که قربانیان زیادی در بین کودکان و نوجوانان دارد.
۸.انتشار آسان و گسترده فایل‌های مبتذل
و منافی عفت عمومی در دسترس عموم کاربران
یکی از نگرانی‌های رایج در میان خانواده‌ها، مسئولان و دغدغه‌مندان مذهبی در زمینه شبکه‌های اجتماعی امکان انتشار آسان عکس‌ها و فیلم‌های غیراخلاقی و منافی عفت در شبکه‌های اجتماعی است. این قبیل محتواها به‌خصوص در فضای پیام رسانه‌های تلفن همراه به‌شکل گسترده‌ای توزیع و دست‌به‌دست می‌شوند و امکان کنترل و نظارت بر آن نیز تقریبا ناممکن است. درواقع اگر در سال‌های گذشته سایتهای اینترنتی مهملی برای انتشار یک‌سویه این قبیل محتواها بود و فیلترینگ تا حدی امکان کنترل آن را فراهم کرده بود اما درحال‌حاضر شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها این امکان را به‌شکل آسان‌تر و گسترده‌تری فراهم می‌کنند و در شرایط فعلی (به‌جز موارد بسیار معدودی) امکانی فنی برای کنترل آن پیش‌بینی نشده است.
۹.بی‌بندو باری اخلاقی و جنسی
یکی از آسیب‌های شایع شبکه‌های اجتماعی اشاعه فحشا، بی‌بندوباری اخلاقی و تحریک جنسی است. اینترنت به دلیل داشتن سه ویژگی «دسترسی آسان»، «هزینه اندک» و «ناشناس ماندن کاربر» به یکی از مهم‌ترین منابع اشاعه هرزه‌نگاری تبدیل شده است. «گمنامی» و «نامرئی بودن»، دو عامل اصلی بازداری‌زدایی در شبکه‌های اجتماعی است. در بسیاری از محیط‌های اینترنتی افرادِ دیگر نمی‌توانند شما را ببینند. نامرئی بودن این جرات را به افراد میدهد که به جاهایی بروند و کارهایی بکنند که در خارج از اینترنت نمی‌کردند.
۱۰.تضعیف نقش هویت دولت -ملت‌ها
و اختیار کردن هویت های جهانی و محلی
هویت در اجتماعات مجازی در مسیر فراملیتی شدن حرکت میکند. جامعه اطلاعاتی مبین هویت بی‌ثبات، تغییرپذیر و منعطف انسان جدید است. در این جامعه، دیگر نزدیک بودن افراد از نظر مکان نشان‌دهنده صمیمیت آنها نیست و افراد در کشورهای مختلف می‌توانند با هم ارتباط داشته و احساس نزدیک بودن و هویت یکسان داشته باشند. هویت ملی در جامعه اطلاعاتی، به‌دلیل ظهور اجتماعات مجازی، به‌شدت تهدید می‌شود. در اجتماعات مجازی معمولا افراد حداقل در یک چیز اشتراک دارند و آن علایق و منافعی است که آنها را دور هم جمع میکند. این انتفاع که همان دسترسی به اطلاعات است، هویت آنها را می‌سازد؛ هویتی که مدام درحال تغییر و ناپایدار است. هویت افراد در اجتماعات مجازی «هویتی دیجیتال» است و سرزمین، زبان بومی و محلی، کشور، فرهنگ ملی و نژاد، هویت افراد را در اجتماعات مجازی تعیین نمی‌کنند، بلکه منافع مقطعی، محدود و در حوزه موضوعات مختلف افراد را دور هم جمع میکند و هویت آنها را می‌سازد.
۱۱.شکل‌گیری و تقویت خرده‌فرهنگ‌های مختلف
گفت‌وگوهای پیگیری‌شده در شبکه‌های اجتماعی عرصه جدیدی را برای گذران فراغت طیف روبه‌افزایشی از جوانان و شکل‌گیری خرده‌فرهنگ‌های مختلف با زمینه‌ها و علایق متنوع فراهم کرده است. درواقع، در این فضای جدید افرادی با سلایق و نگرش‌های مشابه به تقویت روابط خود با یکدیگر می‌پردازند و از این رهگذر، هویت‌های اجتماعی با یکدیگر پیوند خورده و مجالی برای بازاندیشی در آن فراهم می‌شود. از سوی دیگر، خرده‌فرهنگ‌های اجتماعی که امکان ظهور و بروز در فضای واقعی را معمولا پیدا نمی‌کنند، از فضای شبکه‌های اجتماعی حداکثر بهره‌برداری را دارند و به تقویت هویت گروهی و عضوگیری می‌پردازند.
۱۲.شکل‌گیری اشکال گوناگون هویت مجازی
انعطاف‌پذیری هویتی و ارائه بازنمایی متفاوتی از خود
با شکل‌گیری وب‌سایت‌های شبکه اجتماعی مردم صداقت را برای پیداکردن دوستان قدیمی، لذت استفاده از علم و... به‌همراه اعتماد واقعی به‌دست آوردند. به‌گفته بیشتر کارشناسان، تا قبل از به‌وجودآمدن شبکه‌های اجتماعی، موضوع اعتماد و صمیمیت فضای سایبر در سراسر دنیا لمس نشده بود ولی زمانی که شبکه‌هایی مانند اورکات و فیسبوک پا به عرصه اینترنت گذاشتند، مردم با اعتماد به این پایگاه‌ها باعث گسترش صمیمیت در بین یکدیگر شدند. ارتباطات متنی می‌تواند شکل جدیدی از هویت مجازی را شکل دهد. افراد در فضای مجازی، به‌دلیل نبود راهنماهای چهره‌ای، می‌توانند بازنمایی‌های متفاوتی از خود ارائه دهند.
۱۳.ایجاد مشکل در پیوندهای عاطفی میان
اعضای خانواده و گسست فکری و عاطفی بین والدین و فرزندان
اساسا وسایل ارتباط جمعی ارتباطات انسانی و سلامت فکری افراد را مختل میکند که علاوه‌بر دور شدن و حضور دائمی در جمع از لحاظ جسمانی نیز فرد را دچار اختلال میکند. افراد خانواده هرکدام درگیر راه‌های برقراری ارتباطات بیشتر در فضای مجازی هستند و این عمل ارتباط چهره‌به‌چهره افراد خانواده را روزبه‌روز کمتر میکند و افراد سعی می‌کنند بسیاری از مسائل را از همدیگر پنهان کنند.
۱۴.ازبین‌رفتن و کاهش ارتباط چهره
به‌چهره و مجازی و مصنوعی شدن روابط
به‌دلیل اینکه اغلب ارتباطات در این فضا به‌صورت نوشتاری است، اغلب فاقد احساسی است که در فضای واقعی، از طریق قدم زدن، سخن گفتن و... به‌دست می‌آید. افراد با وجود امکانات ارتباطی در فضای مجازی، دیگر اهمیتی به کیفیت روابط نمی‌دهند و این مسئله، به کاهش بیشتر احساسات منجر می‌شود.
۱۵.سرگرمی‌محور شدن شبکه‌های اجتماعی
و دور شدن از کارکرد آگاهی‌بخشی
بررسی محتوایی صفحات فعال در شبکه‌های اجتماعی و نوع استفاده کاربران از این ابزار ارتباطی نشان میدهد که سرگرمی رکن اصلی شبکه‌های اجتماعی است و انتقال اطلاعات، آگاهی و اخبار در فضا در جایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرد. مشغول شدن فکر افراد به محتواهای صرفا سرگرم‌کننده خلاقیت و سازندگی جامعه را تحت‌الشعاع قرار میدهد و پیامدهای ناگواری به‌همراه دارد.
۱۶.تغییر در الگوی اوقات فراغت
و صرف زمان‌های طولانی و اتلاف وقت
وابستگی روزافزون مخاطبان به شبکه‌های اجتماعی و صرف کردن زمان‌های طولانی برای انتشار پست، بازنشر پست‌های سایرین، لایک کردن و امتحان کردن سایر قابلیت‌هایی که شبکه‌های اجتماعی در اختیار آنها قرار می‌دهند نوعی از اعتیاد به‌نام اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی را به‌وجود آورده است. وابستگی کاربران به شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود که الگوی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان با تغییر مواجه شود و استفاده از شبکه‌های اجتماعی جایگزین فعالیت‌های فیزیکی و تعاملات اجتماعی واقعی شود.
۱۷.ازمیان‌بردن صداقت، وفاداری
و اعتماد متقابل در خانواده‌ها و پنهانکاری
برخی محققان اظهار داشته‌اند که شبکه‌های اجتماعی تاثیر نسبتا زیادی بر آمارهای طلاق داشته‌اند. نسبتهای طلاق رو به افزایش است و شواهدی در دست است که نشان میدهد شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک و مای‌اسپیس زمینه‌هایی برای عدم پایبندی به ازدواج فراهم آورده‌اند و به آمارهای بالاتر طلاق راه می‌برند. علاوه‌براین، سایتهای شبکه‌های اجتماعی پیشگفته همسران ناخشنود را وسوسه میکند تا در جست‌وجوی افراد دیگری (نظیر دوستان، همکلاسی‌های سابق، دوستان صمیمی دوران کودکی، یا دوستان جدید) برآیند که بالقوه زمینه خیانت به همسران کنونی افراد را فراهم و ضد نهاد خانواده عمل میکند.
۱۸.تاثیر منفی بر رشد تحصیلی دانش‌آموزان
و بازده کاری بزرگسالان
یکی از پیامدهای اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی صرف وقت زیاد و وابستگی روحی و روانی به این ابزار ارتباطی است که در میان کودکان و نوجوانان منجر به افت تحصیلی و در میان بزرگسالان منجر به کاهش بازده کاری می‌شود.
۱۹.تبلیغ کالاهای غیرمجاز
ازسوی سودجویان
تبلیغات در فضای مجازی یکی از حوزه‌های رهاشده و فاقد کنترل و سیاستگذاری است که به محلی برای سودجویی شرکت‌های تجاری غیرمجاز بدل شده است. درحال‌حاضر تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی نیز با هزینه‌ای کمتر و در شکلی متفاوت پیگیری می‌شود که عمدتا به معرفی و توزیع محصولات غیرمجاز اختصاص پیدا کرده است.
۲۰.گفت‌وگوهای دوستانه جوانان غیرهمجنس
به‌شکل راحت و بدون محدودیت
شبکه‌های اجتماعی، به‌دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه، در زمینه‌های غیراخلاقی بسیار مورد توجه است. واضح است که شبکه‌های اجتماعی مجال مناسبی برای رشد و توسعه انواع مختلف رفتارهای غیراخلاقی است. این پدیده یک فضای مجازی برای فعالیت‌های غیراخلاقی می‌آفریند و همچنین موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و روابط نامشروع می‌شود.
۲۱.انتشار محتواهای قومیت‌گرا
و منطقه‌ای و افزایش تحریک‌پذیری قومیت‌ها
در فضای شبکه‌های اجتماعی به‌دلیل امکان فراهم‌شده برای کاربران در انتشار آزادانه اطلاعات، محتواهای قومیت‌گرا به‌شکل چشمگیری گسترش یافته و گروه‌های زیادی با محوریت قومیت‌ها و دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی ضدنظام شکل گرفته است. از سوی دیگر، جوک‌های قومیتی که در کل جامعه نیز رواج فراوانی یافته و به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی به‌شدت مشاهده می‌شوند، منجر به تحریک قومیت‌ها می‌شود. جوک‌های قومیتی می‌تواند سبب اختلاف، استقلال‌خواهی و جدایی‌طلبی قومیت‌های مختلف شود. در کشوری مانند ایران که دارای قوم‌های متعددی است، رواج و گسترش جوک‌های قومیتی می‌تواند نگران‌کننده باشد.
۲۲.نشر و بازنشر شبهات دینی در میان جوانان و اقشار جامعه
موضوع طرح و القای شبهات دینی در فضای شبکه‌های اجتماعی از جمله مسائل مهم و خطرناک در این عرصه است که مورد توجه مقام رهبری و علمای دینی قرار گرفته است. صفحات مختلف و متعددی در شبکه‌های اجتماعی به تمسخر احکام دین، رهبران دینی، شوخی با متون دینی و القای ضد بشری بودن اسلام اختصاص پیدا کرده است و به مناسبت‌های مختلف نیز به‌صورت موردی شبهاتی در زمینه‌های دینی بین مخاطبان دست‌به‌دست می‌شود. محورهای کلی شبهات دینی در فضای شبکه‌های اجتماعی به‌شرح ذیل است: ۱- ضدیت دین با حقوق بشر غربی، ۲- ضعف استدلالی و عقلایی دین، ۳- تضاد دین و علم، ۴- دروغ بودن قرائت رسمی از دین، ۵- رفتار حاکمیت دینی و دین‌داران در ایران دلیلی بر باطل بودن دین و ۶- بررسی جامعه‌شناختی دین در جامعه.
۲۳.حضور و فعالیت آسان و گسترده
جریان‌های دینی انحرافی و الحادی
فضای شبکه‌های اجتماعی امکان ویژه‌ای را برای تبلیغ و اشاعه باورهای کوچک و به‌حاشیه‌رفته مانند عرفان‌های نوظهور، بی‌خدایان، شیطان‌پرستی و فرقه‌های ضاله فراهم میکند. این گروه‌ها که در فضای واقعی امکان فعالیت را ندارند، به‌راحتی در فضای شبکه‌های اجتماعی به عضوگیری و تبلیغ مشغول هستند.
۲۴.شکسته شدن ابهت ارزش‌ها
و اعتقادات به‌واسطه جوک و سرگرمی
روزانه در فضای شبکه‌های اجتماعی محتواهای متنی و تصویری فراوانی منتشر و بین کاربران دست‌به‌دست می‌شود که محوریت اصلی آن شوخی با ارزش‌ها و اعتقادات دینی و اسلامی است. این قبیل محتواها اگرچه در ظاهر امر مستقیما به تخریب دین نمی‌پردازند اما استمرار و تکرار آن در طول زمان باعث می‌شود که احترام و ابهت ارزش‌ها و اعتقادات در اذهان به‌خصوص نسل جدید شکسته شود و افراد در مقابل توهین و تمسخر دشمنان اسلام و حکومت اسلامی بی‌تفاوت و بی‌اعتنا شوند.
۲۵.اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی
و در نتیجه افسردگی، انزوا، گوشه‌گیری، مردم‌گریزی
هر چیزی می‌تواند جنبه اعتیادآور و بیمارگونه به خود بگیرد. در این صورت منطقی خواهد بود که از اعتیاد به شبکه‌های مجازی سخن بگوییم. وابستگی روزافزون مخاطبان به شبکه‌های اجتماعی و صرف کردن زمان‌های طولانی در شبکه‌های اجتماعی، نوعی از اعتیاد اینترنتی به‌نام اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی را به‌وجود آورده است که پیامدهای روانی و جسمی فراوانی نمی‌تواند به‌همراه داشته باشد.
۲۶.ایجاد بی‌ارادگی و تنبلی، مشکلات جسمانی
مانند ضعف بینایی و چاقی
اگرچه شبکه‌های اجتماعی این قابلیت را دارد که نیازهای ارتباطی افراد را به‌شکلی صحیح پاسخ بدهد اما تاثیر استفاده بیش‌ازحد از این ابزار، علاوه بر ایجاد مشکلات روحی، عدم توانایی در مهار کردن تمایلات، ایجاد بی‌ارادگی و تنبلی، مشکلات جسمانی نیز برای کاربران ایجاد میکند که مشکلات بینایی ناشی از تمرکز و نزدیکی به مانیتور رایانه، صدماتی که به سیستم اسکلتی در اثر نشستن طولانی و نامناسب وارد می‌شود و چاقی از آن جمله است.
درمجموع همان‌طورکه رهبر انقلاب نیز اشاره کردند، برخی نمی‌خواهند متوجه بشوند که فضای مجازی نیازمند قانون و نظارت است. این عده چه کسانی هستند؟ به‌طورکلی، در این قضیه، از دو گروه می‌توان نام برد؛ اولین گروه در این طیف، دشمنان جمهوری اسلامی ایران هستند.
فضای مجازی، بدون قانون و نظارت، بهترین و ساده‌ترین و ارزان‌ترین شیوه نفوذ برای دشمن است. اینجاست که دشمن، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، درباره این ضرورت بدیهی شروع به شانتاژ کرده و اذهان را مسموم میکند.
اینها، از قضا، بهتر و بیشتر از همه بر لزوم قانونمندی فضای مجازی واقف هستند. اما گروه دوم کسانی هستند که مانور دادن روی فضای مجازی آزاد و در واقع، بی‌قانون و بدون حساب‌وکتاب را ابزاری برای اهداف سیاسی خود در داخل کشور می‌بینند و توجه ندارند که برای منافع سطحی و زودگذر، عملا در این میدان به پیاده‌نظام دشمن تبدیل شده‌اند.