آگاه: «صابر گل‌عنبری» پژوهشگر مسائل منطقه با ارائه این تحلیل از سقوط بشار اشد در صفحه شخصی خود با بیان اینکه پایان نظام اسد در دو سطح داخلی و منطقه‌ای واجد معانی تغییر و تحول است، نوشت: اما در سطح داخلی باید دید که سقوط آن سرنوشتی متفاوت را برای ملت سوریه رقم می‌زند یا اینکه صرفا عصر حکمرانی خاندان اسد مانند دیگر همتایان خود در منطقه و جهان پایان خواهد یافت؛ یا اینکه تغییری به معنای واقعی کلمه در جهت خواست تاریخی ملت برای رسیدن به دموکراسی و آزادی رخ می‌دهد. تحولات سوریه از صبح روز گذشته به‌سرعت بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های سوری و بین‌المللی پیدا کرد.در ایران فعلا مسئول بلندپایه‌ای به‌صورت رسمی موضع‌گیری نکرد، در زمانی که در حال تهیه گزارش بودیم فقط محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه و دبیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا دست‌به‌قلم شد و توییتی زد و نوشت: سرنوشت سوریه را باید ملت این کشور تعیین کنند. سوءاستفاده بازیگران خارجی نتیجه‌ای جز تکرار الگوی لیبی، افغانستان و عراق نخواهد داشت.
البته وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران عصر یکشنبه بیانیه‌ای صادر و تاکید کرد: تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری درمورد آینده سوریه تنها برعهده مردم این کشور، بدون مداخله مخرب یا تحمیل خارجی است. تحقق این مهم مستلزم پایان هرچه سریع‌تر درگیری‌های نظامی، ممانعت از اقدامات تروریستی و شروع گفت‌وگوهای ملی با مشارکت همه طیف‌های تشکیل‌دهنده جامعه سوریه جهت تشکیل حاکمیت فراگیر که نماینده همه مردم سوریه باشد، است.جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر جایگاه سوریه به‌عنوان کشوری مهم و تاثیرگذار در منطقه غرب آسیا، از هیچ کوششی برای کمک به استقرار امنیت و ثبات در سوریه دریغ نخواهد کرد و بدین منظور به رایزنی‌های خود با همه طرف‌های اثرگذار به‌ویژه در منطقه ادامه خواهد داد.
در امور داخلی کشورهای همسایه دخالت نمی‌کنیم
به‌هرحال از روز گذشته میدان‌دار سوریه، نیروهای معترض دولتِ بشار اسد شده‌اند و عملکرد آنها تا استقرار دولت جدید زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار می‌گیرد؛ رسانه‌ای‌ها تلاش می‌کنند مواضع جدید نیروهای مسلح را منعکس کنند تا افکار عمومی در جهان باخبر شوند که برای سوریه در عصر جدید چه برنامه‌هایی را تدارک دیده‌اند.
هادی البحره، رییس به اصطلاح ائتلاف ملی مخالفان در سوریه در گفت‌وگو با شبکه الجزیره با بیان اینکه ما در امور داخلی کشورهای همسایه دخالت نمی‌کنیم و تلاش می‌کنیم سوریه جدیدی را بسازیم، گفت: ما به توافقنامه‌های بین‌المللی پایبند هستیم. هر کسی که در سوریه سلاح در دست نگیرد در امنیت به سر می‌برد. از شهروندان می‌خواهیم در منازل خود باقی بمانند. بعد از تحقق امنیت از مردم سوریه می‌خواهیم به ادارات و سر کار خود بازگردند. او خطاب به آوارگان اظهار کرد: ما به شما نیاز داریم و به‌زودی بازمی‌گردید. در جریان ورود به دمشق تنها درگیری‌های محدودی رخ داد.
اولین بیانیه وزارت خارجه سوریه بعد از سقوط دولت
علاوه‌بر رییس ائتلاف ملی مخالفان، وزارت خارجه سوریه هم در واکنش به سقوط دولت این کشور، با صدور اولین بیانیه خود اعلام کرد که ما باید برای ساختن کشوری تلاش کنیم که در آن عدالت و برابری حاکم باشد و همه به حق خود برسند و وظایفشان را انجام دهند. وزارت خارجه سوریه و نمایندگی‌های دیپلماتیک آن در خارج از کشور، متعهد به خدمت به همه شهروندان و مدیریت امور آنها خواهد بود. دستگاه دیپلماسی سوریه تاکید می‌کند: ادامه وظایف ما براساس اعتمادی است که به نمایندگی از مردم سوریه داریم و اینکه وطن ما برتر باقی بماند.
واکنش اردن و امارات به تحولات دمشق
«ما بر اهمیت امنیت و ثبات و تمامیت ارضی سوریه تاکید می‌کنیم.» این موضع‌گیری دولت اردن بود که ازسوی خبرگزاری رسمی این کشور منتشر شد. منابع وابسته به دولت اردن به این خبرگزاری اعلام کردند: تحولات شتابزده در سوریه و گزارش‌های مربوط به رییس‌جمهور سوریه را دنبال می‌کنیم و از همسایه شمالی می‌خواهیم که در راستای ازسرگیری نهادها حرکت کند. دولت اردن همچنین بر اهمیت حفظ ثبات و امنیت در سوریه در سایه تحولات شتابزده اخیر تاکید کرد.پس از عبور از اردن به امارات می‌رسیم؛ «انور قرقاش» مشاور امور دیپلماتیک رییس امارات در واکنش به تحولات سوریه با بیان اینکه نباید به طرف‌های غیردولتی اجازه داد از خلأ سیاسی سوءاستفاده کنند، تاکید کرد: تحولات جاری در سوریه بیانگر شکست سیاسی است. مهم‌ترین علت نگرانی ما درخصوص تحولات این کشور، تندروی و تروریسم است. او اظهار کرد: حاکمیت سوریه همچنان در معرض تهدید قرار دارد و این مسئله منبع اصلی نگرانی‌های ماست.
سالیوان: واشنگتن قرار نیست در جنگ داخلی سوریه دخالت نظامی کند
آمریکا کشوری است که همواره مخالفت خود را با سردمداری بشار اسد در سوریه اعلام می‌کرد و نه‌تنها هیچ ابایی از این موضوع نداشت، بلکه داعش را پشتیبانی می‌کرد تا زیر میز حکمرانی دولتِ اسد بزند اما خواب آنان به این زودی تعبیر نشد و زمان برد تا با سقوط اسد در سوریه جشن و پایکوبی برگزار کنند، هرچند خود آمریکایی‌ها نظر دیگری می‌دهند و می‌گویند دخالت نظامی نداریم اما از استکبار چه انتظاری می‌شود داشت!
«جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا می‌گوید: واشنگتن قرار نیست در جنگ داخلی سوریه دخالت نظامی کند. اولویت‌های آمریکا در سوریه اکنون اطمینان از عدم احیای مجدد گروه تروریستی داعش به‌دلیل درگیری در سوریه یا عدم وقوع یک «فاجعه انسانی» است. مشاور امنیت ملی آمریکا با ابراز نگرانی خاص درمورد داعش گفت: گسترش این جنگ یک نگرانی است.
واکنش ایلان ماسک به تحولات سوریه
فقط مسئولان کشورهای عربی و اروپایی نبودند که به واکاوی تحولات دمشق پرداختند. ایلان ماسک، میلیاردر مشهور آمریکایی با اتخاذ موضعی بدون اشاره مستقیم به تحولات سوریه گفت که آمریکا باید از جنگ‌های خارجی دور بماند.
او که مالک شبکه اجتماعی «ایکس» است، در حساب کاربری خود در این شبکه نوشت: به‌طورکلی، ما باید از جنگ‌های خارجی دور بمانیم، مگر آنکه صلح جهانی در خطر باشد.
پیشتر ترامپ گفته بود که واشنگتن نباید در تنش‌های جاری سوریه مداخله کند. او در ایکس نوشته بود: «(سوریه) هیچ ارتباطی با آمریکا ندارد. این نبرد، نبرد ما نیست. بگذارید خودبه‌خود به پایان برسد. مداخله نکنید!»پس از ورود مخالفان مسلح سوری به دمشق و سقوط حکومت بشار اسد، رییس‌جمهوری این کشور، آنتونیو تاجانی، وزیر امور خارجه ایتالیا در پستی در شبکه «ایکس» در واکنش به این شرایط نوشت: من با نگرانی تحولات سوریه را دنبال می‌کنم. من در تماس مداوم با سفارت خود در دمشق و دفتر نخست‌وزیر سوریه هستم و خواستار یک جلسه اضطراری در وزارت امورخارجه رأس ساعت ۱۰:۳۰ شده‌ام.
گیر پدرسن، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه نیز در بیانیه‌ای بر تمایل آشکار میلیون‌ها نفر از مردم این کشور برای انتقال پایدار و فراگیر حکومت تاکید کرد. وی خطاب به همه مردم سوریه، خواست تا گفت‌وگو، وحدت و احترام به قوانین بین‌المللی و حقوق بشر را در اولویت بازسازی جامعه خود قرار دهند و افزود که آماده است از مردم سوریه در حرکت به‌سوی آینده‌ای باثبات و فراگیر حمایت کند. سایر کشورهای اروپایی از قبیل آلمان، انگلیس، اسپانیا، جمهوری چک و ایتالیا با تاکید بر ضرورت دستیابی به راه‌حل سیاسی و جلوگیری از افتادن سوریه به دست گروه‌های افراطی به تحولات اخیر این کشور واکنش نشان دادند.
چین: امیدواریم ثبات به‌زودی به سوریه بازگردد
چین و روسیه از کشورهایی محسوب می‌شوند که رابطه خوبی با دولت بشار اسد برقرار کرده بودند و بعد از سقوط او بر برقراری ثبات در این کشور و حمایت از مردم سوریه تاکید کردند. سخنگوی وزارت خارجه چین در مورد موضع پکن در قبال تحولات سوریه، فقط به این مطلب کوتاه بسنده کرد که کشور متبوعش از نزدیک وضعیت را دنبال می‌کند و امیدوار است که ثبات هر چه زودتر بازگردد.
وزارت خارجه روسیه نیز با انتشار بیانیه‌ای درباره سقوط دولت روسیه اعلام کرد که بشار اسد پس از مذاکره با تعدادی از شرکت‌کنندگان در درگیری سوریه، ریاست‌جمهوری و سوریه را ترک و دستور انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را صادر کرد. در این بیانیه آمده بود: با بیان اینکه «روسیه در این مذاکرات شرکت نکرده» افزود: با همه جناح‌های مخالف سوریه در تماس هستیم و خواستار احترام به عقاید همه اقوام و فرقه‌ها هستیم.
ترکیه: تمامیت ارضی سوریه باید حفظ شود
ظهر روز گذشته، واکنش ترکیه درقبال تسلط مخالفان مسلح بر دمشق مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. از این جهت موضع‌گیری این کشور مهم بود که ترکیه در تحولات اخیر، سَمت نیروهای مسلح رفت تا اسد دیگر بر کرسی ریاست جلوس نکند اما اکنون که عُمر ریاست فرزند حافظ اسد در سوریه پایان یافت، «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه تاکید کرد: تمامیت ارضی سوریه باید حفظ شود. با تمام اقلیت‌ها در سوریه باید یکسان و بدون تبعیض رفتار شود. نهادهای دولتی باید حفظ شود و از ثبات در آنجا حمایت خواهیم کرد. نباید اجازه داده شود که سازمان‌های تروریستی از وضعیت کنونی سوریه سوءاستفاده کنند. باید اطمینان حاصل کنیم که «پ‌ک‌ک» و داعش از شرایط کنونی در سوریه سوءاستفاده نکنند. او درباره سرنوشت رییس‌جمهور سابق سوریه هم گفت: نمی‌توانم درباره محل اسد اظهارنظر کنم و نمی‌دانیم کجاست، ممکن است خارج از سوریه باشد.
ترکیه از محل استقرار اسد اظهار بی‌اطلاعی می‌کند اما وبگاه بغداد الیوم مدعی شد: اطلاعاتی که ما از روس‌ها دریافت کردیم حاکی از آن است که در هنگام بلند شدن هواپیمای رییس‌جمهور بشار اسد از فرودگاه بین‌المللی دمشق، هواپیماهای اسرائیلی بر فراز پایتخت سوریه و مناطق دیگر این کشور در حال پرواز بودند. آنچه تاکنون برای ما تایید شده، این است که بشار اسد به‌دلیل هدف قرارگرفتن هواپیمایش ازسوی اسرائیل، جانش را از دست داده است. رسانه انگلیسی رویترز هم همین ادعا را کرد و خبر داد: ممکن است هواپیمای حامل «بشار اسد» در هنگام تلاش برای خروج از سوریه سقوط کرده و این مقام سوری درگذشته باشد.
مسئله سوریه در ادامه چالش‌های غزه و لبنان است
سوبرامانیام جایشنکار، وزیر امورخارجه هند، در نشست گفت‌وگوی منامه، با اشاره به وضعیت بحران‌زده در غرب آسیا و تحولات سوریه، جایی که معترضان مسلح حکومت بشار اسد، رییس‌جمهور این کشور را سرنگون کردند، گفت: در منطقه چالش‌هایی وجود دارد که از غزه شروع شده و به لبنان و سوریه کشیده شده است. وی درمورد سهم هند در حل مناقشه جاری در غرب آسیا اظهار کرد: ما این کار را در جایگاه دیپلماتیک خود انجام می‌دهیم. جایشنکار افزود: هند کشوری است که توانایی گفت‌وگو با همه طرف‌های درگیر در این وضعیت را دارد و این یک پیوند ارتباطی کوچک است.
وزیر امورخارجه هند اضافه کرد: ما تنها راه ارتباطی در غرب آسیا نیستیم اما در خدمت یک هدف مهم هستیم و می‌خواهیم که در لحظه مناسب، افراد مناسب پیام موردنظر را دریافت کنند. اخبار درباره سرنوشت «بشار اسد» ضد و نقیض است، چراکه هنوز از سوی منابع رسمی در سوریه تایید یا تکذیب نشده است. باید منتظر خبر رسمی ماند؛ حافظ و بشار اسد با نقاط قوت و ضعفی که داشتند به تاریخ پیوستند. آینده درباره آنها قضاوت خواهد کرد.