آگاه: توله شیر و ببر، به‌عنوان حیواناتی با غریزه‌های طبیعی و نیازهای خاص زیستی، برای زندگی در محیط‌های خانگی مناسب نیستند. از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان گرفته تا رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و خطرناک، نگهداری این گونه‌ها در خانه می‌تواند صاحبان آنها را با مشکلات جدی روبه‌رو کند.
این روزها نگهداری حیوانات نامتعارف ازسوی قشر مرفه جامعه بیش از آنکه علاقه‌ای شخصی باشد، بهانه‌ای برای به‌رخ‌کشیدن تفاوت با دیگران و وضعیت خوب اقتصادی است. در این میان، گرچه برخی سایت‌ها و مراکز خریدوفروش حیوانات وجهه حیوان‌دوستی به خود می‌گیرند اما همان‌طور که کارشناسان این حوزه می‌گویند، دربند کردن حیوانات حیات‌وحش نه‌فقط دوستی با آنها نیست، بلکه به ادامه حیات آنها آسیب جدی می‌زند. این مسئله درچندسال اخیر تحت‌تاثیر عوامل مختلف ازجمله نمایش این حیوانات در سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی سیر صعودی محسوس گرفته و مصداق آن تعداد تصاویر منتشرشده از افرادی است که انواع حیوانات وحشی را نگهداری می‌کنند.
هیچگاه خاطره هیجان‌انگیز و ترسناک پرسه پلنگ در یکی از خیابان‌های شلوغ و پررفت‌وآمد قائمشهر در اردیبهشت ۱۴۰۱ از ذهن مردم این شهر پاک نمی‌شود. همان صبحی که مردم وقتی از خانه بیرون زدند تا به محل کار خود بروند پلنگ سرگردان را درحال پرسه‌زدن در خیابان دیدند. مردم بهت زده بودند و پلنگ از آنها وحشت‌زده‌تر. خودش را به در و دیوار می‌کوبید تا بتواند از حصار جمعیتی که برخی از آنها دوربین به دست داشتند و عکس او را برای یادگاری می‌گرفتند، فرار کند. او آنقدرها هم خوش‌شانس نبود و درنهایت هم تلف شد. این اولین و آخرین حیوان وحشی نبود که به‌جای جنگل، در خانه نگهداری می‌شد، چراکه سیر اخبار بعد از آن هم نشان می‌داد که میمون، مار پیتون و خوک نیز از خانه‌هایی که حصارشان شده، گریخته و سر از خیابان درآورده بودند.
همین چند روز پیش ویدیویی از یک توله شیر در فضای مجازی منتشر شد که در آن فردی ادعا می‌کند این توله شیر را به مبلغ ۶۶۰میلیون تومان خریداری کرده است، این موضوع واکنش فعالان محیط‌زیست را به دنبال داشت. خبرها حاکی از است که دو مجرمی که این توله شیر را نگهداری می‌کردند دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شده‌اند. نکته جالب اینجاست که یکی از این دو مجرم پیش ازاین نیز سابقه نگهداری از حیوانات وحشی را داشته و این نشان می‌دهد که نه قانون مستحکم و بازدارنده‌ای در این بخش وجود دارد و نه جذابیت نگهداری از این حیوانات برای برخی‌ها کم می‌شود.
هزینه‌های گزاف نگهداری از حیوانات
البته ناگفته نماند که باتوجه‌به اینکه خرید و فروش بسیاری از این حیوانات مثل شیر، ببر، پلنگ، خرس و... در کشور ما به‌صورت علنی و رسمی ممنوع است و محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد؛ لذا سایت و شبکه‌های زیادی نیز به‌صورت رسمی برای خرید و فروش آنها وجود ندارد. هرچند خرید و فروش این دسته از حیوانات غیرمجاز و غیرقانونی است اما نمی‌توان از بازار سیاه آن چشم پوشید. براساس برخی مشاهدات و گزارش‌های واصله، در همین تهران و در ضلع غربی اتوبان آزادگان بازار بسیاری از این حیوانات ممنوعه حسابی داغ است. بچه میمون در این بازار قیمتی بیش از ۲۵ــ ۲۰میلیون دارد. درخصوص قیمت خرید شیر، پلنگ و خرس نیز قیمت‌های غیررسمی بسیار متفاوت است. خرید توله این حیوانات از ۵۰۰میلیون به بالا اعلام می‌شود. جدا از هزینه‌های خریداری این حیوانات، مسئله بعدی هزینه نگهداری این حیوانات متناسب با رژیم غذایی آنهاست. نکته جالب اینکه یک شیر با وزن حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰کیلو به‌طور متوسط روزانه به ۱۱کیلو گوشت نیاز دارد یا ببر بالغ، هر دو روز یک‌بار به حدود ۱۷ تا ۱۸کیلو گوشت خام نیاز دارد. علاوه‌بر غذا، باید نیازهای دیگر حیوانات نیز در نظر گرفته شود، مثلا اینکه حیوان نباید هر روز یک گونه گوشت بخورد و باید در غذای این حیوانات تنوع باشد. از سوی دیگر، در طب دامپزشکی دسته‌ای از حیوانات وجود دارند که به آنها اگزوتیک یا نامتعارف می‌گویند. حیواناتی که اهلی و دست‌آموز نمی‌شوند و برای انسان خطرآفرین هستند و خود حیوانات در محیط اسارت مثل خانه و قفس اذیت می‌شوند. به همین دلیل جامعه جهانی حمایت از حیوانات، از سال۲۰۰۳ نگهداری از این حیوانات در شرایط اسارت را منع کرد و از آن سال دیگر هیچ باغ‌وحشی در دنیا احداث نشد و همه آنها به پارک وحش تبدیل شدند. نکته جالب اینکه بسیاری از بیماری‌های این حیوانات واکسن ندارد و ریسک نگهداری از آنها بسیار بالاست.
قانون چه می‌گوید؟
براساس ماده۶۸۸ مکرر طرح «صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک»، واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خریدوفروش، حمل‌ونقل و گردانیدن اعم از پیاده یا با وسیله نقلیه و نگهداری حیوانات وحشی، نامتعارف، مضر و خطرناک از قبیل کروکودیل (تمساح)، لاک‌پشت، مار، سوسمار، گربه، موش، خرگوش، سگ و سایر حیوانات نجس‌العین و میمون ممنوع است. به همین دلیل سلب آسایش مردم چه در همسایگی و چه معابر عمومی باعث تجاوز به حقوق شهروندی می‌شود و قانون‌گذار در مواردی این اقدام را جرم می‌داند و کسی که حیوانات اهلی یا غیراهلی را حمل کند به‌گونه‌ای که باعث رعب و وحشت دیگران شود قابل مجازات است و به این سبب در ماده ۶۱۸و ۶۳۸ برای این جرم از سه تا یک‌سال حبس یا ۷۴ ضربه شلاق در نظرگرفته شده است.
نماد زندگی لاکچری شده است
وی افزود: اول اینکه بسیاری از افراد تمایل دارند به هر قیمتی دیده شوند و نسبت به بقیه تفاوت داشته باشند. ممکن است برای این افراد جذاب باشد که کنار یک ببر عکس بگیرند و حتی آن را به عنوان حیوان خانگی داشته باشند. این موضوع به مسابقه دیده شدن افراد در جامعه کمک می‌کند. دلیل دوم تبلیغات صداوسیما و شبکه نمایش خانگی است که خواسته یا ناخواسته انجام می‌دهد. ما در برخی سریال‌ها می‌بینیم که نگهداری از حیات وحش تبدیل به نماد زندگی لاکچری شده است.
تبعات حذف حیوانات وحشی از طبیعت
تاثیر اول
حذف مستقیم خود گونه است. در بسیاری از اوقات، گونه‌هایی که از حیات‌وحش جدا می‌کنند دیگر پیدا نمی‌شوند.
تاثیر دوم
در فرآیند قاچاق حیات‌وحش بسیاری از حیوانات تلف می‌شوند.
تاثیر سوم
شانس زاد و ولد نیز از حیوان گرفته می‌شود، یعنی نسل‌های بعدی این حیوان از طبیعت حذف خواهند شد.
۱۰ سال گذشته حدود ۷۰۰ هوبره از قاچاقچیان کشف شده است
۹۰ درصد حیوانات خانگی در شهرها سگ و گربه هستند
۱۰۰ توله شیر و ببر سالانه در باغ‌وحش‌های کشور به دنیا میآیند که مکانی برای نگهداری ندارند و در بازارها فروخته می‌شوند
اکثر حیوانات وحشی خانگی از سلیمانیه عراق وارد ایران می‌شوند
یک شیر با وزن حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلو به‌طور متوسط روزانه به ۱۱ کیلو گوشت نیاز دارد
بسیاری مواقع حتی بعد از کشف حیوان از قاچاقچیان، حیوان شانس برگشت به طبیعت را ندارد
سه‌ماهه نخست امسال حدود ۲۵۰ متخلف و قاچاقچی حیات‌وحش دستگیر شدند
حیوانات وحشی محبوب عبارتند از: شیر، ببر، مار پیتون، کروکودیل و گونه‌های بومی همچون روباه، عقاب
نگهداری حیوانات وحشی، یک اشتباه بزرگ
ایمان معماریان، دامپزشک با سال‌ها تجربه در زمینه نگهداری و درمان حیوانات، به «آگاه» می‌گوید: نگهداری حیوانات وحشی در خانه می‌تواند مشکلات زیادی به‌دنبال داشته باشد. این حیوانات به‌دلیل رفتارهای طبیعی و غریزی خود به فضای وسیع و محیط خاصی نیاز دارند که در خانه‌های معمولی قابل فراهم‌کردن نیست. این مسئله می‌تواند به استرس، بیماری‌های جسمی و روانی برای حیوان و حتی آسیب به انسان‌ها منجر شود.
او در پاسخ به اینکه چه تفاوتی بین نگهداری حیوانات اهلی و و حشی در خانه وجود دارد، ادامه می‌دهد: حیوانات وحشی عموما به آزادی و فضای بزرگ برای فعالیت نیاز دارند؛ به عنوان مثال، بسیاری از گونه‌ها برای تغذیه و تعاملات اجتماعی به گروه‌های خاصی از هم‌نوعان خود نیاز دارند. این در حالی است که حیوانات خانگی مانند سگ‌ها و گربه‌ها به‌طور طبیعی برای زندگی در خانه‌ها سازگار شده‌اند و به فضای گسترده یا رفتارهای خاص نیازی ندارند. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، آسیب‌هایی است که به جمعیت طبیعی آنها در طبیعت وارد می‌شود. جدا کردن آنها از طبیعت باعث می‌شود که جمعیتشان کم شود و توانایی تولید مثل را از دست بدهند.
این دامپزشک با تاکید بر اینکه حیوانات وحشی به محیط‌های خاص خود برای زندگی نیاز دارند، خاطرنشان می‌کند: جنگل‌ها، بیابان‌ها یا دریاچه‌ها که شرایط دما، رطوبت و منابع غذایی خاصی در آنها وجود دارد مکان‌های مناسب برای حیوانات وحشی است. در خانه‌ها، این شرایط به‌سختی قابل بازسازی است و این باعث می‌شود که حیوانات وحشی به مشکلات جسمی و روانی مانند کاهش کیفیت زندگی، اضطراب و بیماری‌های مختلف دچار شوند. آیا ممکن است نگهداری حیوانات وحشی در خانه به سلامتی انسان‌ها آسیب برساند؟ به عنوان مثال، انتقال بیماری‌ها یا حملات ناگهانی از طرف حیوانات.
معماریان با تاکید بر اینکه نگهداری حیوانات وحشی می‌تواند به سلامت انسان‌ها آسیب برساند، ادامه می‌دهد: بسیاری از حیوانات وحشی بیماری‌هایی دارند که می‌توانند به انسان‌ها منتقل شوند، مانند بیماری‌های مشترک حیوان و انسان (زئونوزها) که شامل بیماری‌های عفونی، انگلی و ویروسی می‌شود. همچنین، رفتار غیرقابل‌پیش‌بینی حیوانات وحشی ممکن است باعث حملات ناگهانی و آسیب‌های فیزیکی شود. این کارشناس حیات‌وحش عنوان کرد: تعارض میان انسان و حیات‌وحش در این شرایط بیشتر می‌شود، زیرا هر لحظه امکان دارد که این حیوان از محیط خانه فرار کرده و وارد محیط شهری شود. حضور حیوان حیات‌وحش در محیط شهری باعث ترس مردم می‌شود و ممکن است که مردم به حیوان آسیب بزنند. علاوه‌براین مردم دید بدی نسبت‌به حیات وحش خواهند داشت، زیرا احساس می‌کنند که ممکن است خطرناک باشند.
این دامپزشک بر این باور است که حیوانات وحشی رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و بسیار خطرناک دارند. حیوانات وحشی معمولا در محیط‌های طبیعی خود می‌آموزند چگونه از خطرات اجتناب کنند یا شکار کنند. در محیط‌های بسته، به‌دلیل محدودیت فضا و تعاملات نادرست، این حیوانات ممکن است استرس شدید تجربه کنند که منجر به رفتارهای تهاجمی یا دفاعی شود. برای جلوگیری از این رفتارها، باید از نگهداری حیوانات وحشی در خانه خودداری کرد و درصورتی‌که حیوانی را در خانه نگهداری می‌کنید، شرایط بهینه‌ای را برای آن فراهم کنید.
او به انتقال بیماری‌های بین انسان و حیوانات وحشی نیز اشاره کرده و می‌گوید: بیماری‌های مشترک بین حیوانات وحشی و انسان شامل هاری، سل، بیماری‌های انگلی مانند توکسوپلاسموز، و بیماری‌های ویروسی مانند آنفلوآنزای پرندگان است. این بیماری‌ها می‌توانند از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم (مانند تماس با مدفوع یا خون حیوانات) منتقل شوند. او بر این باور است که نگهداری حیوانات وحشی می‌تواند تهدیداتی برای محیط‌زیست ایجاد کند؛ برای مثال، برخی از حیوانات وحشی ممکن است قادر به سازگاری با محیط جدید نباشند و در نهایت موجب آسیب به اکوسیستم‌های طبیعی شوند. برخی از گونه‌ها می‌توانند به‌طور ناخواسته وارد محیط‌های طبیعی شوند و به جمعیت‌های بومی آسیب برسانند یا به‌عنوان گونه‌های مهاجم عمل کنند. او توضیح می‌دهد: در بسیاری از کشورها قوانین خاصی برای نگهداری حیوانات وحشی وجود دارد. این قوانین معمولا به‌دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی و بهداشتی وضع شده‌اند. صاحبان این حیوانات موظف به رعایت قوانین حفاظت از حیات‌وحش و حفظ سلامت عمومی هستند. همچنین، آنها مسئول ایمنی خود، خانواده‌شان و جامعه هستند.
معماریان بر این باور است که تمام این موارد و مهم‌تر از همه آسیبی که به جمعیت این حیوانات در حیات‌وحش وارد می‌شود باعث شده که در دنیا اجازه نگهداری حیوانات حیات‌وحش در خانه را ندهند. در ایران هم قوانینی مبنی بر این داریم اما متاسفانه هم خود قانون کافی نیست و هم نظارت اجرایی درستی وجود ندارد. گاهی برخی افراد با کمک روابطی که دارند، اجازه می‌گیرند که برخی حیوانات را به‌صورت خصوصی در خانه نگهداری کنند و شاید این کار احساس قدرت به فرد می‌دهد که به‌جای حیوانات خانگی معمول شیر، ببر و پلنگ نگه می‌دارد. این افراد که در ایران هم تعدادشان کم نیست با استفاده از روابط مجوزهای اختصاصی می‌گیرند. معماریان توضیح می‌دهد: اگر انسان اینها را رام هم کند، به حیوان اهلی تبدیل نخواهند شد؛ البته مراحل رام کردن هم در بسیاری از حیوانات با خشونت بسیار زیاد همراه است و از کوچکی از مادر جدا می‌شوند و مشکلات تغذیه‌ای پیدا می‌کنند. به‌هرحال ممکن است که بعد از رام شدن هم خطرات جدی داشته باشند و اذیت‌هایی را که این مدت برای رام شدن تحمل کرده‌اند جبران کنند. برخی از حیوانات وحشی مانند خزندگان و برخی پستانداران خطرات بیشتری دارند. خزندگان به‌دلیل داشتن بیماری‌های خاص مانند سالمنلا و همچنین نیاز به دما و رطوبت خاص می‌توانند مشکلات بهداشتی ایجاد کنند. همچنین، پستانداران وحشی مانند میمون‌ها ممکن است رفتارهای تهاجمی‌تری داشته باشند و خطرات بیشتری برای انسان‌ها ایجاد کنند.