۵ دی ۱۴۰۳ - ۱۱:۰۴

یکصدوچهارمین جلسه شورای عالی فضای مجازی روز گذشته، چهارم دی با حضور سران سه قوه، وزیران و اعضای شورای عالی فضای مجازی کشور برگزار شد.

آگاه: در این جلسه «پیشینه، اهداف، وضع موجود، بهینه‌سازی و اصلاح سازوکارهای سیاست مسدودسازی» بررسی و گزارشی از آخرین وضعیت اقدامات کلان و بررسی اصلاحیه و متمم بند (د) «سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی» ارائه شد. دستور این جلسه نیز «بررسی وضعیت ارزیابی اهداف و برنامه‌های محتمل و تدابیر فوری در زمینه امنیت روانی جامعه» بود.
یکی از اقدامات موردبررسی در این جلسه، رسیدگی به رفع محدودیت و فیلترینگ پلتفرم‌های گوگل‌پلی استور و واتس‌اپ بود. این موضوع، امروز یکی از موضوعات محوری موردبحث و نظر کاربران در فضای شبکه‌های اجتماعی بود که بیش از همه با نظرات منفی و انتظار بازگشایی دسترسی به تمامی اپلیکیشن‌های محدودشده همراه و ابراز شد. 
موضوع رفع فیلترینگ فضای مجازی، از موضوعات تاکیدشده و موردتوجه ریاست دولت چهاردهم در زمان انتخابات بود که بسیار هم موردتوجه رأی‌دهندگان قرار گرفت. حالا با گذشت حدود هفت‌ماه از انتخابات، در یکصدوچهارمین جلسه شورای عالی فضای مجازی و سومین آن در دولت چهاردهم، رفع فیلترینگ در قدم اول در دستورکار قرار گرفت. 
پیش از این مسعود پزشکیان در حاشیه تقدیم لایحه بودجه۱۴۰۴ به مجلس در یکم آبان در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره رفع فیلترینگ به‌عنوان یکی از وعده‌های رییس‌جمهور، گفت: ما به حرف‌هایی که زده‌ایم تا آخر پایبندیم و تلاش می‌کنیم آنها را در عمل پیاده کنیم. 
در میانه ماه گذشته نیز، ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، اعلام کرد که رفع فیلترینگ در کشور به‌صورت مرحله‌ای انجام خواهد شد. او اضافه کرده بود که وزارت ارتباطات طرح خود را ارائه داده و مرکز ملی طرح‌های دیگری را نیز دریافت کرده که در حال بررسی است. او با اشاره به دلایل ادامه‌دار بودن محدودیت‌ها گفته بود: یکی از عوامل مهم، حملات سایبری قابل‌توجه به کشور است. علاوه‌براین، برخی زیرساخت‌ها نیاز به ارتقا و تقویت دارند. مجید فراهانی، معاون هماهنگی و پیگیری نهاد ریاست‌جمهوری نیز، در نهم آذر در هشتمین کنگره حزب ندای ایرانیان اعلام کرد فیلترینگ در سه نوبت تا عید برداشته خواهد شد. همچنین، محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی نیز، در نشست خبری خود با اصحاب رسانه در هفتم آذر درخصوص فیلترینگ گفت: با فیلترینگ به شکلی که الان وجود دارد، مخالف هستم. اساس فیلترینگی که امروز با آن روبه‌رو هستیم، حوادثی بود که در سال۱۴۰۱ اتفاق افتاد و واقعا نیز لازم بود این کار انجام شود اما به نظر من، ادامه آن به شکل فعلی صحیح نیست و ما باید زودتر از این در این زمینه تصمیم می‌گرفتیم. 
بنابر آنچه گفته شد، تا این مقطع از ریاست دولت چهاردهم، اگرچه وضعیت مدیریت انرژی، نرخ ارز و... در حالتی ناامیدکننده یا تا حدی پیش‌بینی‌ناپذیر است اما یکی از اصلی‌ترین وعده‌های انتخاباتی این دولت در اولین گام تحقق قرار گرفته است. این امر با وجود فاصله زمانی دوساله از حوادث سال۱۴۰۱ به نظر به‌مثابه اعمال رویکرد و سیاستی تازه در حوزه مدیریت حاکمیتی فضای مجازی می‌آید. اگرچه امروز هم این اقدام مخالفان بسیاری دارد، بنا بر نظر عمده افراد جامعه دراین‌باره و نیز دسترسی آزاد عمومی به این سکوها، قرار گرفته و تا به امروز برنامه بر رفع مرحله‌ای محدودیت‌های فضای مجازی است. 
یکی از مولفه‌های حکمرانی مطلوب بر فضای مجازی، جریان آزاد اطلاعات و قابلیت هر چه دسترسی آسان و سریع برای تمام آحاد مردم و شفافیت‌سازی در این میان است. بر این اساس می‌توان گفت فضای مجازی با ابزارهایی که در اختیار حاکمیت می‌گذارد، الگوی حکمرانی مطلوبی را در جامعه می‌تواند ترویج ‌دهد و نظام حاکمیت را در بهتر شدن عرضه خدمات، مشارکت فعال مردم در فرآیندهای تصمیم‌گیری، افزایش پاسخگویی، شفافیت و اثربخشی حاکمیت کمک ‌کند؛ بنابراین، به‌طورعمومی برای تحقق مفهوم حکمرانی فضای مجازی، دولت‌ها تلاش می‌کنند، محدوده حکمرانی خود را در فضای مجازی بازتعریف و اعمال کرده، سیاست‌هایی را برای شکل‌دادن به فعالیت‌ها در فضای مجازی تدوین و اجرا کنند، رویه‌های عمل قانونی و مشروع را در فضای مجازی تعیین و روابط میان بازیگران و گروه‌های اجتماعی مختلف را تنظیم کنند. با نگاه بر آنچه گفته شد و نیز درنظرگیری شرایط کنونی و اخیر حکمرانی فضای مجازی در کشور، تنظیم‌گری در سال‌هایی که گذشته تنها به محدودیت و قطع دسترسی کاربران به برخی سکوهای خارجی تقلیل پیدا کرده بود، حالا در اولین گام بازگشت به حالتی دیگر و آزادسازی دسترسی عمومی است که این امر نیازمند طرح‌ریزی و اعمال سیاست‌ها و برنامه‌هایی تازه برای اصلاح شیوه مدیریتی سال‌های اخیر است که خروجی عمده آن، چنددستگی این فضا و رشد بازار زیرزمینی فیلترشکن‌ها و زیر سوال رفتن امنیت کاربران تحت‌تاثیر شرایط ایجادشده بود. این امر به معنای جهشی برای اصلاح اختلال‌ها و معضلات رخ داده است که به‌خودی خود این فضا را در آستانه تحولی تازه قرار می‌دهد و نیازمند آمادگی برای مدیریت این تحول و جلوگیری از پیشامد بحرانی تازه‌ای است. 
همزمان با اعلام این خبر و جلسه شورای عالی فضای مجازی، نامه‌ای با موضوع «تاکید بر افشای پشت پرده فیلترشکن‌فروش‌ها و حکمرانی قانونمند فضای مجازی» با امضای ۱۳۶نماینده مجلس که نام آنها مشخص نیست، منتشر شد که در آن، ضمن مخالفت با رفع فیلترینگ، این اقدام را «شگفتانه‌ای به دشمنان جنگ نرم علیه ملت ایران» خوانده‌اند. 
در همین مورد، روز گذشته و بعد از انتشار این خبر، حجت‌الاسلام محمد قمی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی نیز در این‌باره گفته بود: این مصوبه هرچند با اشکالات، ملاحظات و تعهداتی همراه است اما گامی رو به جلو در «مدیریت قاعده‌مند» فضای مجازی بود؛ راهکاری عملی که نهاد مجری هم حاضر به انجام آن است. وقتی مدیریت قانون‌مدار و قاعده‌مند باشد، آزادی معنا دارد.
با این حال، آنچه با یک رصد ساده از فضای مجازی و نظرات عمومی کاربران به دست می‌آید، اینکه مطالبه‌ای عمومی در این مورد وجود دارد که اقدام به آن بعد از چندسال نیازمند برنامه و سیاست‌های گسترده‌ای در حوزه فضای مجازی و همگامی تغییر و تحولات آن است.