آگاه: غارهای سه‌گانه در روستای تیس از توابع شهرستان چابهار واقع شده‌اند. روستای تیس در ۱۰کیلومتری شمال‌غربی چابهار و ضلع شرقی منطقه آزاد تجاری قرار گرفته است. پیشینه این روستا به بیش از ۲۵۰۰سال پیش و دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. باتوجه‌به نشانه‌های تاریخی می‌توان گفت مردم این منطقه پیرو دین زرتشت بوده‌اند. در اسناد موجود و نوشته‌های مربوط به لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران، از این روستا با عنوان «تیز» نام برده شده است. تاریخ‌نویسان دوره اسلامی، از این منطقه به‌عنوان بندر «تزیا» یا «تسی» و مرکز تجارت شکر ایالات مکران و گندم سیستان نام برده‌اند.این روستا در گذشته بندر تیس نامیده می‌شد و یکی از بنادر مهم بازرگانی دریای عمان به‌شمار می‌رفت. ویرانه‌های این بندر باستانی هنوز هم در اطراف روستا به چشم می‌خورند. گورهای به‌جای مانده بر ارتفاعات تیس نشان از اسکان اقوام یک‌جانشین و دام‌پرور در غارهای این منطقه دارند.به‌رغم تلاش کارشناسان و باستان‌شناسان در طول سالیان، هم‌چنان غارها یکی از اسرارآمیزترین مکان‌هایی هستند که ذهن بشر را به خود مشغول کرده‌اند. به‌طورکلی غارها در طول زمان به‌عنوان جایگاه توقف احشام به هنگام کوچ‌نشینی یا محل اسکان اقوام یک‌جانشین مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
غارهای آهکی در اثر فرسایش و عملکرد نیروهای داخلی، دچار شکستگی و ترک‌هایی در پوسته داخلی خود می‌شوند و زمین‌شناسان با شمارش همین خطوط به سن آنها پی می‌برند. غارهای سه‌گانه در روستای تیس، دامنه کوه شهباز و ۱۰کیلومتری شمال‌غربی بندر چابهار قرار دارند و به‌دلیل وسعت و چند شاخه بودن، کماکان محلی برای داستان‌ها و افسانه‌های مردم بومی منطقه هستند.
غارهای سه‌گانه تیس با نام‌های دیگری همچون «معبد بان مسیتی» و «بانو مستی» شناخته می‌شوند. مردم بومی منطقه این مجموعه را بیشتر با نام بانو مسیتی می‌شناسند اما روی تابلوی اطلاعات غار نام «معبد بان مسیتی» درج شده است. «بان» در زبان بلوچی به‌معنی فرد صالح و خداپرست و «مسیتی» به‌معنای معبد و محل پرستش است.برخی بومیان منطقه اعتقاد دارند این غارها محل زندگی و عبادت بانویی پاک، صالح و مورداحترام اهالی روستا به نام بانو مسیتی بوده و مقبره میان یکی از غارها محل دفن ایشان است؛ البته روی قبر هیچ نشانه‌ای مبنی بر صحت این داستان وجود ندارد.شواهد موجود نشان می‌دهند غارهای سه‌گانه تیس یا بان مسیتی محل پرستش یا ذبح بوده‌اند و سراسر قسمت جلویی هر سه غار سکویی برای انجام اعمال مذهبی یا آیینی دارند. به‌نظر می‌رسد غار اول برای تدفین و غار غربی برای زیارت و پرستش کاربرد داشته است.
چابهار در لغت به‌معنی سرزمین همیشه بهار است و آب و هوای معتدل و مرطوب دارد. به‌طورکلی، بهترین زمان سفر به جنوب کشور نیمه دوم سال تا اوایل بهار است. امکان بازدید شبانه از غارهای تیس وجود دارد که خود تجربه‌ای جالب خواهد بود؛ البته در این صورت نیاز به حضور یک راهنما خواهید داشت.
سوغات روستای تیس حصیربافی، سوزن‌دوزی و آبزیان تاکسیدرمی شده است. تهیه سوغات از بومیان منطقه می‌تواند به رونق اقتصاد آنها کمک زیادی کند.
۱۰ دی ۱۴۰۳ - ۱۲:۱۰
استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران یکی از مناطق بکر و عالی برای سفر به میان طبیعت و دل تاریخ است. غارهای سه‌گانه تیس یا بان مسیتی از جاهای دیدنی چابهار در روستای تیس، از نشانه‌های بکر و مرموز سکونت زرتشتیان در این منطقه است و بازدید از آنها به علاقه‌مندان تاریخ پیشنهاد می‌شود.