آگاه: وقتی پیامبر(ص) که طبق عادت گذشته برای راز و نیاز تنهایی به غار حرا در کوه نور مراجعه می‌کردند، این‌بار انگار بار سنگینی بر دوش داشته و وقتی به خانه خدیجه، همسر مهربان رسید، احساس خستگی شدید و عرق‌کردگی در چهره مبارک رسول‌خدا(ص) پیدا بود و وقتی علت سوال شد، پیامبر فرمودند: فرشته وحی آیات الهی را نازل کرده و از جانب خداوند به پیامبری برانگیخته شده‌اند.
آنچنان بود که خداوند خواست در سرزمینی که مردم آن به عادت قبایل بدوی زندگی می‌کردند و تنها هنر آنها علاقه به شعر، شتر و شمشیر بود، اما در این میان، پیامبر رحمة للعالمین از بین همه مردم برانگیخته شد که قبل از آن نزد هیچ استاد و در هیچ مدرسه‌ای درس نخوانده بود اما وقتی آیات نورانی بر قلب مبارک پیامبر نازل شد، راهنما و پیامبر میلیون‌ها انسان در سراسر جهان شده و هنوز چراغ هدایت بشریت را روشن نگه داشته‌اند. رسول‌الله(ص) پیامبر اخلاق بودند؛ هرکس خوش‌اخلاق‌تر، مهربان‌تر و دلسوزتر باشد، به پیامبر(ص) و آله نزدیک‌تر خواهد بود.
در دعای شب عید مبعث آمده است: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ وَ الْمُرْسَلِ الْمُکَرَّمِ»؛ تمام ذرات عالم تجلی آیات الهی هستند. قدرت، علم و رحمت الهی تجلی هستی برای رسیدن انسان به سرچشمه هستی یعنی ذات اقدس الهی است؛ خدای بزرگ که علم، قدرت و زیبایی مطلق است، انواع و اقسام موجودات را خلق کرده است که تنها عالم ماده آن برای ما شناخته‌ شده است.
به تعداد وصف‌ناپذیر انواع و اقسام حیوانات، میوه‌ها، درختان و گیاهان، با بیان اینکه علم جانورشناسی تاکنون فقط چندهزار نوع مورچه را شناسایی کرده است. اینکه در عالم پرندگان و درندگان چه غوغایی است، تنها خداوند متعال بدان واقف است و تمام عالم مظهر قدرت، علم، جمال و کمال الهی است.
حضرت سلیمانی که قدرت آب، باد، انسان‌ها و اجنه در اختیار اوست، در دیدار با مورچه هیچ تکبری به خود راه نداد و پای موعظه و حرف‌های مورچه نشست. مورچه با نصیحت‌های خود، درس عرفان و عبرت به سلیمان نبی(ع) داد و در پاسخ به سوال حضرت سلیمان(ع) که ما در آسمان سیر می‌کردیم، چرا به مورچه‌ها گفتی فرار کنند؛ پاسخ داد: منظورم از پامال کردن مورچگان، نابودسازی روح تلاشگری‌شان است؛ چراکه مشاهده شکوه عظمت سلطنت تو، میل به تشریفات، سلطنت و ریاست را در روحشان ایجاد و آنها را آلوده به دنیا می‌ساخت.
هر چیزی را که خداوند متعال در جمال، کمال و زیبایی وجودی خلق کرده در وجود مبارک پیامبر اعظم(ص) قرار داده است؛ حضرت محمد(ص) تجلی اعظم الهی است.
رسول‌الله(ص) پیامبر اخلاق بودند؛ «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلَاقِ»؛ در روایتی ذکر شده است که هرکس خوش‌اخلاق‌تر، مهربان‌تر و دلسوزتر باشد، به پیامبر اعظم(ص) نزدیک‌تر خواهد بود.
روایتی از امام صادق(ع) با اشاره به اینکه خوش‌اخلاقی همچون آفتابی که برف را آب می‌کند، گناهان را ذوب می‌سازد. در حدیثی از پیامبر اعظم(ص) آمده است؛ هرکس به همسرش بگوید دوستت دارم، هیچ‌وقت از قلب او خارج نخواهد شد.
خوش‌اخلاق‌ترین افراد بدون شک با رسول‌الله(ص) همنشین خواهند شد، چراکه پیامبر اعظم(ص) در وجود خوش‌اخلاق‌ها مبعوث شده است؛ از نزدیک‌ترین افراد در روز قیامت به رسول‌الله(ص) کسی است که زیاد بر محمد و آل محمد صلوات می‌فرستد.
عید مبعث را نباید در عداد سایر جشن‌های مذهبی قرار داد، زیرا گرامیداشت حقیقی سایر جشن‌های مذهبی ذیل درک جایگاه و عظمت و حقیقت مبعث، صورت می‌گیرد. عظمت و شأن روز مبعث، بسیار عظیم و ممتاز است. مبعث، مهم‌ترین رخداد معنوی بشر و متضمن پیام عروج اهل زمین به آسمان است. بعثت، قرائتی نو، اما فطری، کهن و کامل به نام خدا و در پناه اوست.
قرآن کریم و سایر منابع دینی بخشی از عظمت بعثت را چنین بیان می‌کنند: فراگیری حکمت، تزکیه و تعلیم؛ تشکیل نظام اجتماعی و سیاسی بر پایه باورها و ارزش‌های الهی؛ احیای کرامت انسانی و تکمیل مکارم اخلاقی؛ معنابخشی به زندگی اجتماعی؛ نفی و مقابله با سلطه‌گری و تجاوزطلبی؛ حمایت از نیروهای تحت ستم و… ارمغان بعثت را نمی‌توان در این فهرست محدود شمارش کرد اما می‌توان در همین مقدار عظمت این رویداد بزرگ را درک کرد.
روز مبعث که از آن به «تجلی اعظم» یاد می‌شود، ناظر به حادثه‌ای در گذشته نیست، بلکه رخداد نوشونده و پیامی مانا و حیات‌بخش برای همه انسان‌ها در همه اعصار و امصار است. مخاطب بعثت، همه انسان‌ها، ازجمله افرادی هستند که موفق به دیدار حضوری با حضرت محمد(ص) و دریافت بی‌واسطه پیام او نشدند! درک واقعی روز مبعث، دریافت پیام رسول خاتم (ص)؛ کتاب آسمانی نازل‌شده به او، کسب تزکیه و طهارت نفس، تعلیم حکمت و… در وجود همه آدمیان است.
بنابراین گرامیداشت عید مبعث، مستلزم یادآوری اهداف و فلسفه مزبور و همنوایی با دعوت پیامبر(ص) به حیات متعالی است. عید مبعث، یعنی جشن انتخاب سیره‌ای پسندیده و سبک کاملی از بودن و زیستن در سایه عمل به قرآن کریم و سیره پیامبر(ص). گرامیداشت عید مبعث، یعنی ارج‌گذاری به آیین محمدی(ص) و پذیرش و همراهی با دگرگونی همه‌جانبه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آخرین سفیر الهی. گرامیداشت عید برانگیختن؛ یعنی تبلور زیستن پسندیده در حیات اجتماعی و... امید است، ارمغان گرامیداشت عید مبعث، بازتولید فلسفه، پیام، اهداف و... بعثت در جوامع اسلامی باشد.