آگاه: اولین نشانه‌های استفاده از بوکمارک‌ها را می‌توان در مصر باستان جستجو کرد. زمانی که نوشتار بر پاپیروس انجام می‌شد، مردم از مواد ساده مانند قطعات چوب تخت یا تکه‌های پارچه برای علامت‌گذاری مکان مطالعه خود در میان متن‌های بلند استفاده می‌کردند. با افزایش تولید و محبوبیت کتاب‌ها در جوامع مختلف، مواد به‌کار رفته در بوکمارک‌ها متنوع‌تر شد و شکل‌های ابتدایی آنها، به‌تدریج به چیزی فراتر از یک ابزار کارآمد تبدیل شد.
هنگامی که برنامه‌ها و طرح‌هایی برای تولید نسخه‌های بیشتر از کتاب‌ها در تمدن‌های مختلف به اجرا درآمد، بوکمارک‌ها نیز اهمیت بیشتری یافتند. در میان تمدن‌های آسیایی، آفریقایی و اروپایی رواج بوکمارک‌ها به شکل‌های مختلف آغاز شد و شکل این ابزار کوچک همراه با تغییرات فرهنگی و اقتصادی جوامع دستخوش تحول شد.
در اروپا، دوران قرون وسطی روایتگر داستانی متفاوت از بوکمارک‌ها بود. زمانی که کتاب‌ها دست‌نویس بودند و نسخه‌های اندکی از آنها وجود داشت، بوکمارک‌ها عمدتا برای نشان‌گذاری بخش‌های مهم کتاب‌های ارزشمند یا متون مذهبی استفاده می‌شدند. در این دوران، مواد به‌کار رفته برای ساخت بوکمارک‌ها شامل چرم‌های ظریف، قطعات فلزی کوچک و نوارهای ابریشمی بود که بر ارزش کتاب‌ها تاکید می‌کردند. گاه بوکمارک‌های خاصی طراحی می‌شدند که برای خوانندگان خاصی ساخته شده بودند؛ به‌ویژه بوکمارک‌هایی که به نشان مقام یا طبقه اجتماعی افراد اشاره داشتند و نشانه‌ای از جایگاه بالای آنها در جامعه بودند.
تغییرات بیشتری که تاریخ بوکمارک‌ها را تحت‌تاثیر قرار داد، با اختراع چاپ در قرن ۱۵ میلادی آغاز شد. چاپخانه‌ها برای تولید کتاب‌های بیشتر طراحی شدند و به لطف این اختراع مهم، مخاطبان کتاب چند برابر شدند. در نتیجه بوکمارک‌ها نیز به واسطه تقاضای بیشتر برای کتاب‌ها، به یکی از لوازم ضروری برای خوانندگان تبدیل شدند.
با افزایش تعداد خوانندگان کتاب‌ها در زمان ظهور چاپخانه‌ها، بوکمارک‌ها به‌تدریج جنبه‌ای شخصی به خود گرفتند. ناشران یا چاپخانه‌ها بوکمارک‌ها را به‌عنوان هدیه در نسخه‌های فروخته‌شده کتاب قرار می‌دادند. برخی از مثال‌ها حتی شامل طراحی‌های منحصربه‌فردی بودند که به مخاطب احساس خاص‌بودن و تعامل با کتاب اهدا می‌کرد.
در شرق به‌ویژه ژاپن، هنری‌ترین نوع بوکمارک‌ها توسعه داده شد. در این کشور، بوکمارک‌ها نه فقط چیزی کاربردی، بلکه نماینده‌ای از ذوق و هنر محلی مردم بودند. مواد مورد استفاده نظیر کاغذ دست‌ساز واشی (یکی از انواع کاغذهای سنتی ژاپنی است که به روش‌های خاص و دستی ساخته می‌شود) که اساس بسیاری از محصولات کاغذی سنتی ژاپن را تشکیل می‌دهد، به بوکمارک‌ها جلوه‌ای فرهنگی می‌دادند. طرح‌های موجود بر روی این نشانه‌های کوچک، اغلب نمایانگر الگوهای سنتی ژاپنی بودند که ارزش‌های تاریخی و فرهنگی را در دل خود پنهان داشتند.
در این میان، کشورهای اروپایی و به‌ویژه اسکاندیناوی مانند سوئد و نروژ سبکی متفاوت را توسعه دادند. بوکمارک‌ها در این مناطق به طراحی‌های مینیمالیستی و تولید مواد بازیافتی گرایش پیدا کردند. گرچه ویژگی‌های تزئینی این بوکمارک‌ها کم‌تر بودند، اما توجه به استحکام و کارایی، جلوه‌ای مدرن به این ابزار کوچک می‌داد.
با ورود به قرن نوزدهم میلادی، بوکمارک‌ها نقشی جدید پیدا کردند. آنها دیگر تنها نشانه‌هایی برای کتاب‌ها نبودند، بلکه ابزاری برای ترویج و تبلیغات شدند. شرکت‌ها و مؤسسات تجاری شروع به تولید بوکمارک‌هایی کردند که بر روی آنها لوگوها و پیام‌های تبلیغاتی چاپ می‌شد. این بوکمارک‌ها راهی برای رساندن پیام به مخاطبان هدف بودند. حتی برخی از موسسات، پیام‌هایی فلسفی، هنری یا فرهنگی را همراه با بوکمارک‌ها ارائه می‌کردند که به خواننده ارزش دوچندان می‌داد.
نمونه‌ای جالب از کاربردهای غیر منتظره‌ی بوکمارک‌ها، نقش آنها در جریان جنگ‌جهانی دوم بود. سربازان اغلب از بوکمارک‌ها برای ارسال پیام‌های مخفی میان یکدیگر استفاده می‌کردند. این ابزار کوچک و ساده، به‌ویژه در شرایطی که نیاز به حفظ امنیت اطلاعات بود، به یک وسیله ضروری برای ارتباطات تبدیل شد.
اما امروز، با وجود پیشرفت‌های فناورانه و ظهور روش‌های دیجیتال مطالعه، بوکمارک‌های فیزیکی همچنان جایگاه ویژه‌ای در قلب بسیاری از خوانندگان دارند. در بسیاری از مناطق، بوکمارک‌ها به یک کالای جمع‌آوری‌شده تبدیل شده‌اند و هنرمندان محلی با طراحی‌هایی خاص، مفاهیم فرهنگی و ارزش‌های جامعه‌شان را بر روی این ابزارها منعکس می‌کنند. بوکمارک‌ها پیش از آنکه فقط وسیله‌ای برای علامت‌گذاری در کتاب‌ها باشند، نمادهایی از دوران‌های مختلف تاریخ هستند. هر بوکمارک نمایانگر تلاش انسان برای حفظ جایگاهی مشخص در جهان دانش و هنر است. این دقت و توجه، یادآور رابطه‌ای عمیق میان هنر و کاربرد است که در طول اعصار دستخوش تغییر شده، اما هرگز ازبین نرفته است. بوکمارک‌ها با همه سادگی‌شان، قصه‌های بزرگی از فرهنگ، خلاقیت و تکامل بشری را در بر دارند که همچنان به روایت داستانی منحصربه‌فرد ادامه می‌دهند.
نظر شما