آگاه: «خانه احزاب ایران» یک سازمان مردم‌نهاد در ایران است که در سال ۱۳۷۹ از احزاب قانونی ایران شکل گرفت و در تلاش است تا فاصله بین احزاب را کاهش دهد؛ نهاد صنفی احزاب از زمان تشکیل تا عصر جدید «پستی و بلندی» زیادی دیده است، به‌گونه‌ای که در دولت‌های نهم و دهم، در حاشیه سیاست رانده شد و نقش تاثیرگذاری ایفا نمی‌کرد. در سال ۹۲ با به روی کارآمدن دولتِ تدبیر و امید جان تازه‌ای گرفت و رییس‌جمهور وقت به وزیر کشور دستور داد تا عزمش را برای حمایت از خانه احزاب جزم کند.
حسن روحانی و خانه احزاب
محمد شریعتمداری، معاون وقت اجرایی رییس‌جمهور سال ۹۵ در سی‌وپنجمین نشست اعضای شورای مرکزی خانه احزاب با تاکید بر اینکه حضور خانه احزاب یکی از مهم‌ترین مظاهر توسعه‌یافتگی سیاسی کشور است، گفته بود: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خانه احزاب این است که آینه تمام‌نمای تفکر و اندیشه‌های نخبگان سیاسی در قالب احزاب است. اقدامی که در دولت روحانی برای احیای خانه احزاب انجام شد، برای ایجاد فضای سیاسی سالم و نشاط سیاسی در جامعه بود. البته منتقدان دولت‌های یازدهم و دوازدهم براین باور بودند: رییس‌جمهور اسبق ایران هیچ نقشی برای فعال شدن خانه احزاب نداشت. حبیب‌الله بوربور در این باره می‌گوید: «اصلا روحانی کار خاصی نکرد، خانه وجود داشت و محل آن هم از سوی محمدباقر قالیباف، شهردار اسبق تهران تعیین شد؛ متاسفانه رسانه‌ها اینگونه جا انداخته‌اند که روحانی خانه احزاب را احیا کرده است در صورتی که او هیچ همکاری با خانه احزاب نداشت.» اما باید پذیریت این مجموعه سیاسی و صنفی در عصرِ اعتدال روی کار آمد و عبدالرضا رحمانی‌فضلی که در آن مقطع سکانداری ساختمان میدان فاطمی (وزارت کشور) را برعهده داشت در چند نشست خانه احزاب شرکت کرده بود و بر همکاری دولت با احزاب تاکید می‌کرد.
بر گذشته خانه احزاب صلوات
قبل از آنکه گعده‌های حزبی‌ها دوباره از سرگرفته شود، عده‌ای از سیاسیون پیامی به اصولگرایان منتقل می‌کردند و از آنها می‌خواستند آنچه در خانه احزاب گذشته را فراموش کنند و به فصل جدید که می‌خواهد آغاز شود بیندیشند. احمد حکیمی‌پور «عضو موسس خانه احزاب» سال ۹۲ در گفت‌وگویی از رسانه‌ها درخواست کرد: در مصاحبه‌ها و گزارش‌های خود به گونه‌ای عمل کنند تا این مجموعه شکل بگیرد و از بحث‌های چالشی خارج شوند. اسم این و آن بیاید به جایی می‌رسد که دوباره خانه تشکیل نشود. «من می‌گویم گذشته را کلا صلوات.» منظور او به انتقادهای صریح چهره‌های اصولگرا در قبال عملکرد اصلاحاتی‌ها در خانه احزاب به‌خصوص در دولت اصلاحات بود.
با همه این حرف و حدیث‌ها، هوای تازه در خانه احزاب دمیده شد و از آن دوره تا به امروز همه سلایق سیاسی از اصولگرا و اصلاح‌طلب گرفته تا مستقلین ریاست آن را عهده‌دار شده‌اند و هم‌اکنون قرعه به نام حسین کمالی، دبیرکل حزب اسلامی کار و وزیر کار دولت‌های هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی (دوره اول) افتاده تا کلیدار نهاد صنفی سیاسی احزاب باشد. از دوره اعتدال تا دولت وفاق ملی، حزبی‌ها با کنش و واکنش‌های متعددی در خانه خود روبه‌رو بوده‌اند. حال باید پرسید «آیا تحرکات آنان قابل دفاع بود؟ آیا خانه احزاب در بزنگاه‌ها و رویدادهای حساس توانست موضع شفاف اتخاذ کند و کمک‌یار دولتی باشد که همواره بر ارائه نظرات کارشناسی و ارتباط نزدیک با نخبگان علمی، سیاسی و اقتصادی تاکید دارد.»
منتقدان خانه احزاب می‌گویند کارکردی که تا به اینجا مشاهده شده، با پالس مثبت مواجه نمی‌شود. اقدامات رییس خانه احزاب در راستای تقویت و مطالبه‌گری تحزب‌گرایی نیست. برای نمونه به نامه حسین کمالی در ۱۲ تیتر ۱۴۰۴ به رییس‌جمهور اشاره می‌کنند، نامه‌ای که او در آن خواستار آزادی زندانیان سیاسی شده بود. برخی از اصولگرایان از جمله اصولگرایان سنتی می‌گفتند، چرا رییس خانه احزاب به نام احزاب چنین نامه‌ای ارسال کرد؟ آیا همه احزاب ایران خواستار آزادی محکومان سیاسی شده بودند؟ وی باید به نام حزب متبوعش یعنی حزب اسلامی کار چنین درخواستی را مطرح می‌کرد نه آنکه سایر احزاب را پای کار بیاورد و این سیاسی‌کاری است!
خانه‌ای روی آب
مجتبی شاکری، دبیرکل جمعیت ایثاگران با بیان اینکه این خانه قاعدتا در راستای مکتب امام (ره)، قانون اساسی، اسناد بالادستی نظام و تاکیدات مقام رهبری باید بتواند خدمتگزار انقلاب اسلامی و برآورده‌کننده خواست مردم باشد چراکه کارکرد حزب در ایران مانند کارکرد احزاب در غرب نیست که تعاریف آن را داشته باشد، گفت: در تعریف کارکرد احزاب در نظام ولایی، احزاب باید کمک کنند تا ظرفیت‌های قانون اساسی، اهداف راهبردی نظام و موضع‌گیری‌هایی که رهبری در مقابل رویدادهای مختلف دارند، در جامعه تبدیل به گفتمان شود. کارکرد احزاب علاوه بر کسب اطلاع و ارائه تحلیل از داده‌ها شامل ارائه الگوها و در نهایت نقد عملکرد مسئولان است که باید به این وجه از کارکرد احزاب توجه شود. با این حال، در تشکیل خانه احزاب می‌بینیم که کارکرد احزاب صرفا کالبدی، شکلی و صنفی بوده است. این به آن معناست که منشوری از سوی احزاب در راستای تقویت نظام برای مقابله با نظام سلطه و گفتمان‌سازی برای پیشرفت امور و نقد صحیح قوا نوشته شده است.
وی تاکید کرد: متاسفانه در خانه احزاب فضاسازی‌ها به‌گونه‌ای است که افراد در آن به صلح کلی با یکدیگر رسیده‌اند و نسبت به هم تسامح دارند تا بتوانند از یارانه‌های دولتی بهره ببرند. این شکل فعالیت احزاب در خانه احزاب سبب شده این خانه اعتبار و جایگاه خود را از دست بدهد درحالی که خانه احزاب می‌توانست موثرترین مجموعه برای تقویت نظام و اجرای کامل منشور گام دوم انقلاب باشد.
از سوی دیگر در دولت پزشکیان، طرح راه‌اندازی دوباره خانه احزاب استان تهران مدت‌ها در دستور کار قرار داشت که با پیگیری‌های صورت‌گرفته از سوی استاندار تهران در اوایل سال جاری به صورت رسمی شکل گرفت و پس از برگزاری جلسات داخلی، حجت نظری فعال سیاسی اصلاح‌طلب به عنوان رییس هیات‌مدیره خانه احزاب استان تهران انتخاب شد.
نتیجه‌گیری: این گوی و این میدان؛ نهاد احزاب دقیقا کجاست؟
به هرحال، خانه احزاب تاکنون اقدام موثر و عملی انجام نداده، حتی از دوره «پساجنگ» شاهد کنشگری به‌هنگام از سوی حزبی‌ها نبوده‌ایم، در حالی که می‌توانند با مطالبه‌گری از مسئولان، وظیفه نظارتی حزبی را گسترش دهند، براین اساس خانه احزاب باید به دور از گرایش‌های سیاسیِ احزاب مختلف به هدایت و مدیریت احزاب بپردازد، به ویژه در سال ۱۴۰۵ احزاب و خانه آنها در انتخابات تناسبی باید حرفی برای گفتن داشته باشند تا مردم به فعالیت‌های حزبی و رأی دادن به شکل «تناسبی» ترغیب شوند. این گوی و این میدان. «خانه احزاب کجاست؟»
نظر شما