آگاه: باید به ایام تبلیغات انتخابات ۱۴۰۳ برگردیم، زمانی که «ظریفِ دیپلمات» کُت از تن درآورد و برای رأی‌آوری پزشکیان سنگ‌تمام گذاشت، در نهایت در دوره «پسا انتخابات» با حکم رئیس دولت، معاون راهبری ریاست جمهوری شد، البته به او قبل از تشکیل کابینه مأموریت داده شد تا در قالب شورای راهبری آن هم با حضور شخصیت‌های سیاسی و مدیران ادوار در دولت‌های گذشته، گزینه‌های اصلح را شناسایی و به پزشیکان معرفی کنند.
رئیس شورای راهبری ۲۸ تیر ۱۴۰۳ با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری به تشریح فرآیند صورت گرفته برای معرفی اعضای دولتِ چهاردهم پرداخت و با اشاره به اینکه روند انتخاب اعضای دولت به صورت شفاف صورت می‌گیرد، تاکید کرد: بعد از انتخاب رئیس‌جمهور معمولا یک روند غیر شفاف برای انتخاب اعضای هیات دولت طی می‌شد اما الان یک روند جدید ایجاد شده است که چون اولین بار و اولین تجربه است ممکن است مقداری آزمون و خطا داشته باشد. تلاش کردیم از روندهای علمی برای انتخاب اعضای کابینه استفاده کنیم.
او به این نکته هم اشاره کرده بود که در خصوص انتخاب اعضای هیات دولت هیچ لابی‌گری پشت صحنه نداریم. از همه انجمن‌ها، انجمن‌های علمی، شخصیت‌ها و چهره‌های ملی و صنفی دعوت کردیم که برای مسئولیت‌ها نامزد تعیین کنند. سرانجام پس از برگزاری جلسات متعدد، رئیس‌جمهور با ارسال نامه‌ای به مجلس از فهرست وزرای پیشنهادی‌اش رونمایی کرد. معرفی وزرا با واکنش ظریف مواجه شد و او در مطلبی انتقادی در صفحه شخصی‌اش در فضای مجازی کناره‌گیری خود را از دولت اعلام کرد و نوشت: «از دوستانم در کمیته‌ها و شورای راهبری نیز سپاسگزارم که چهار هفته شبانه‌روز کوشیدند و بیش از ۱۰۰۰ نامزد را بررسی کردند تا نتیجه را به رئیس‌جمهور ارائه دهیم. البته از نتیجه کار خود رضایت ندارم و از اینکه نتوانستم به شکل شایسته‌ای نظر کارشناسی کمیته‌ها و حضور بانوان، جوانان و اقوام را آن‌گونه که وعده داده‌بودم به نتیجه برسانم، شرمنده‌ام. این اولین تجربه و پر از کاستی بود و بی‌گمان در آینده بهبود خواهد یافت ولی در کنار مشکلات دیگر برای بنده ادامه راه در دانشگاه را رقم زد.» اما با وساطت رئیس دستگاه اجرا و رایزنی‌هایی که با نامبرده انجام داد، در نهایت وی را قانع کرد تا در دولت چهاردهم حضور داشته باشد، با این حال در همان دوره اصلاحاتی‌ها باز نسبت به ترکیب وزرا انتقاد می‌کردند.
حسین مرعشی می‌گفت: آنچه ما هدف گرفته بودیم یک کابینه مطلوب بود، آنچه امروز می‌بینیم کابینه مقدور بود. فرق است بین یک کابینه مطلوب با یک کابینه مقدور. از نقاط برجسته این لیست، یک وزیر خارجه، اقتصاد، بهداشت، کار، فرهنگ و صمت مطلوب است. حضور یک وزیر زن هم از نقاط قابل دفاع کابینه است. فقدان یک وزیر از اهل سنت هم از نواقص این لیست تلقی می‌شود. جبهه اصلاحات از اقدامات شورای راهبری دفاع می‌کرد و تلاش داشت که یک کابینه مطلوب شکل بگیرد و تا حدود ۷۰ درصد آن محقق شده است.
علاوه بر دبیرکل تکنوکرات‌ها، رسول منتجب‌نیا، فعال سیاسی اصلاح‌طلب تصریح کرد: دولتی تشکیل شد که از ۱۹ وزیر، دو یا سه وزیر حداکثر اصلاح‌طلب هستند و مابقی اصلاح‌طلب نیستند، خُب این چه سیاست یا استراتژی است که پیاده کرده‌اند؟ به اعتقاد من، پزشکیان اشتباه بزرگی مرتکب شد و هر کس این ایده را داده کار اشتباهی کرد.
زمان گذشت تا اینکه ظریف به دلیل تابیعت فرزندانش از سِمت معاون راهبری ریاست جمهوری استعفا داد و دیگر نقدها مثل گذشته تند و تیز در فضای رسانه‌ای و سیاسی کشور بیان نمی‌شد تا اینکه به تازگی محمدعلی ابطحی، عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز در توئیتی خطاب به محمدجواد ظریف نوشت: «دوست عزیز و قابل افتخار جناب آقای ظریف عزیز! بعد از گذشت یک سال و وضعیتی که می‌بینید، شما که قاعده دموکراسی برای انتخاب وزرا پیشنهاد دادید و کلی جلسه گذاشتید تا کابینه را شکل دهید، وقتش نرسیده که از آقای پزشکیان و مردم عذرخواهی کنید برای این کابینه؟ به خاطر پیر بودن، ابتکار نداشتن، محافظه‌کاری، وفاق یک طرفه با مخالفان‌تان و بقیه چیزها که خودتان بهتر می‌دانید. شما که اخراج شدی، پزشکیان هم تنهاترین این کابینه است، دلمان خوش باشد به عذرخواهی‌تان.»
معاون رئیس دولت اصلاحات، پیش از این با اشاره به «محافظه‌کاری، نبود ابتکار و یک‌طرفه بودن وفاق با مخالفان» عملکرد ظریف را به چالش کشید و خواستار پذیرش مسئولیت او در قبال نتیجه کابینه شده بود.
به تازگی، حضور در یک مراسم فرصتی را برای خبرنگاران فراهم کرد تا به سراغ او (ظریف) بروند و از انتقادهایی که نسبت به عملکردش در ترکیب کابینه مطرح شده است، سوال کنند. او پاسخ داد: من دیگر در دولت نیستم و در انتخاب وزرا نیز پیشنهادهایی داده بودیم که خیلی از آنها اجرا نشد اما شرایط کشور سخت است و باید از دولت حمایت کرد. هرچند او می‌گوید به پیشنهادهایش توجه نشد اما نمی‌توان از نقش و ماموریتی که برای تشکیل دولت ایفا کرد، عبور کند. قبل از این معاون مستعفی رئیس‌جمهور می‌گفت: بنده و همکارانم در شورای راهبری و کمیته‌ها افتخار داریم که نزدیک به ۷۰ درصد وزرا و معاونان رئیس‌جمهور و بسیاری از معاونان وزرا و سازمان‌ها نتیجه پیشنهادهای کارشناسی این روند شفاف و مشارکت‌پذیر بود، حال چرا و در دوره‌ای که دیگر مسئولیتی برعهده ندارد، توپ را در زمین دیگران می‌اندازد؛ آیا این فرار رو به جلو نیست؟!