متن: زهرا بذر افکن - خبرنگار سرویس فرهنگی: «پروین»، همانطور که از نامش پیداست، اثری است درباره زندگی شاعر پرآوازه عصر حاضر که از پیش از ازدواج او تا زمان مرگش را روایت می‌کند.

معرفی و بررسی فیلم:

این فیلم تلاش کرده است تا به بررسی تمام ابعاد شخصیتی پروین اعتصامی و نه فقط ابعاد شاعرانه و هنری او بپردازد؛ بر همین مبنا، پروین اعتصامی را بیش از همه در بستر خانواده، در محل کار و در زندگی مشترک می‌بینیم.

گروه بازیگران این اثر را مارال بنی آدم، آزیتا حاجیان، محمدرضا شریفی نیا، حسین پاکدل، محمد علی نجفی، امیرحسین صدیق، رامین ناصر نصیر، رضا فیاضی، بیژن بنفشه خواه، یوسف صیادی، حسام نواب صفوی، ملیکا شریفی نیا، محمدشعبان‌پور، الهه جعفری، محمدرضا شهبانی نوری، مریم ورزی، محمد ساربان، مجید جعفری، شهراد بانکی، عباس علی محمدی و امیر رضا انوریان تشکیل داده‌اند.

محمدرضا ورزی، کارگردان اثر پیش از این سریال‌ «معمای شاه‌» را برای تلویزیون ساخته است و  محمدرضا شریفی‌نیا، تهیه‌کننده اثر است که مدتی است به دنیای تهیه‌کنندگی فیلم روآورده است. این فیلم محصول مشترک بنیاد سینمایی فارابی و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است. همچنین بهزاد عبدی نیز موسیقی این اثر را ساخته است.

عوامل فیلم پروین نیز عبارتند از: مدیر فیلمبرداری: فرشاد خالقی، مهدی حسینی وند، تدوین: مهدی حسینی وند، آهنگساز: بهزاد عبدی، مدیر صدابرداری: ارسلان کیان ارثی، طراح چهره پردازی: شهرام خلج، طراح صحنه: مسعود اوسطی، صحنه آرا: سوفیا شکری، طراح لباس: رویا ابراهیمی، دستیار اول کارگردان: روهام مخدومی، مدیر برنامه‌ریزی: حسین متحد، منشی صحنه: سحرناز ضیایی، عکاس: احمدرضا شجاعی، اصلاح رنگ و نور: نیما دبیرزاده، صداگذاری: مهرداد جلوخانی، جلوه‌های ویژه میدانی: آرش آقابیک، محصول: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بنیاد سینمایی فارابی.

نقد مضمونی:

قصه فیلم در دوران جوانی و قبل از ازدواج «پروین اعتصامی» تا اندکی پس از مرگ او را بر اساس پژوهش‌های محدود تاریخی روایت می‌کند. اما روایت خیلی دراماتیک پیش نرفته و انگار در چهارچوب مستندات تاریخی محدود شده است. با توجه به آثار قبلی «محمدرضاورزی» همچون «معمای شاه» این کار قوی‌تر و قابل توجه‌تر است.

نقد فنی- تکنیکی:

شخصیت‌پردازی‌های خوبی دارد و بازی‌ها قابل قبول است. کارگردانی مناسبی دارد و طراحی صحنه و لباس و فضاسازی تاریخی‌اش عینیت پیدا کرده و در دیالوگ‌ها شاهد شعاریزه شدن نیستیم. موسیقی به شکل مطلوبی قصه را همراهی می‌کند. در یکی دو سکانس که شاهد نوازندگی و خواندن محلی سرایدار خانه پروین در کرمانشاه هستیم، فضاسازی درستی اتفاق نیفتاده و کار از ریتم می‌افتد. در نهایت باید گفت «پروین» ریتم سریعی دارد و این سرعت به روایت قصه نه تنها آسیب نزده که کمک کننده هم بوده است.

گفت‌وگو با عوامل فیلم:

بهزاد عبدی آهنگساز این اثر در نشست خبری فیلم درباره موسیقی اثر گفت: موسیقی فیلم یکی از پروژه‌های سخت و دومین تجربه همکاری من با آقایان شریفی نیا و ورزی بود. به خاطر ماجرایی که روی پرده اتفاق می‌افتد کار را بسیار دوست دارم و از کار خود راضی هستم. اگر اتفاقی افتاده مجموعه بوده و من هم تلاش کردم صدای دوستان را به گوش برسانم. ساز اصلی ویولن سل بود که نوعی صدای عاشقانه است. از ساز بالاوان و ارکستر زهی نیز در کار وجود داشتند.

وی افزود: موسیقی ریتم دارد. طبیعی است که موسیقی بدون ریتم اصلا وجود ندارد. اصل ماجرا این است ما تلاش کردیم ریتم را درنظر بگیریم اگر موفق بودم لطف خدا و همراهی دوستان بوده است.

محمدرضا ورزی، کارگردان اثر بیان کرد: به میزانی که فیلمنامه نیاز داشت به فضل الله خان پرداختیم. تا جایی نشان دادیم که به طلاق رسید. طلاق که یکی از دستاوردهای آن اشعار خانم پروین اعتصامی بود.

این کارگردان ادامه داد: زندگی مفاخر را دوست دارم. نسل جدید فیلمساز بیشتر به تولید چنین آثاری توجه کنند. فیلم تختی و کمال الملک این دو بیوگرافی بودند که ماندگار شدند و جای این دست فیلم‌ها واقعا خالی است.

ورزی مطرح کرد: درباره فرازهایی که انتخاب کردم از ابتدا با آقای شریفی نیا مشورت می‌کردیم و هدف اصلی من از این بیوگرافی یک پیام بود. پیام من بیشتر این بود که یک زن در شرایط خاص دوران خودش برای تثبیت خود چقدر تلاش کرد و متاسفانه در زمان خودش طمع شهرت را نچشید. در زمان فیلمبرداری هم همچنان روی فیلمنامه کار می‌کردیم و سعی کردیم به مطلوب‌ترین شکل ممکن برسیم.

وی افزود: فروغ فرخزاد که اشعارشان را دوست دارم، نمیدانم چرا این مرزبندی بین دو شاعر اتفاق افتاد و قیاس شکل گرفت.

این کارگردان ادامه داد: خانواده در پروین شدن پروین اعتصامی بسیار تاثیرگذار بودند و به همین دلیل در این فیلم به زندگی این خانواده تمرکز شده بود. جایی که شکل‌گیری شخصیت پروین شکل گرفت.

ورزی افزود: انتخاب من برای نقش پدر، خود آقای شریفی نیا بودند؛ برخلاف نظر خود آقای شریفی نیا.

محمدرضا ورزی مطرح کرد: یکی از مهم ترین منابع ما، از نگاه منتقد و کسی است که دشمنی با پروین داشته است؛ کتابی تحت عنوان تهمت شاعری. نکاتی گفته بود که خود مشاهده کرده بود. فردی که آقای بیژن بنفشه خواه نقش او را بازی کردند. مجموع مقالات و مصاحبه ها نیز ازجمله منابع مهم ما بودند.

کارگردان فیلم پروین گفت: ما نمی‌توانستیم تمام ابعاد زندگی پروین را در یک فیلم نشان دهیم در غیر این صورت باید یک سریال می‌ساختیم.

وی ادامه داد: آگرین برگرفته از اشعار پروین بود. جایی که به مردم کمک و مهربانی می‌کرد و… . تلاش کردم و انتخاب کردم که این بخش از زندگی پروین را نشان دهم.

نظر منتقد:

سایه احسانی: پیش از همه چیز باید اشاره کرد که پرداختن به شخصیت‌های ادبی و هنری به‌ویژه در دوره معاصر، جذابیتی ذاتی دارد که فارغ از کیفیت، مخاطب را کنجکاو و جذب می‌کند. در این اثر ما تعامل و حضور «پروین اعتصامی» را با بازی خوب «مارال بنی آدم» در فضای خانواده، کار و بروز و ظهور در جامعه مردانه می‌بینیم و بنابراین سعی شده تا کمتر متمرکز روی بخش‌های شاعرانه و هنری اثر باشد. به‌علاوه، بازی‌ها بسیار خوب و واقعی هستند و این باورپذیری و ارتباط مخاطب با اثر را به عنوان یک زندگی‌نامه قوت بخشیده است.

میزانسن بسیار خوب و دقیق از کار درآمده به جز آن که عنصر شاعرانگی در آن بیش از حد بروز کرده است. برای مثال می‌توان خانه همیشه پائیزی پدر پروین اعتصامی را نام برد.

در شخصیت‌پردازی‌ها، شخصیت «فضل الله»، همسر و پسرعموی پدر «پروین اعتصامی» به یکباره وارد داستان می‌شود و مخاطب از پیشینه او که در میانه فیلم اشاره شد چندین سال رفت و آمد داشتند و همچنین او معتمد این خانواده بوده است، هیچ نشانه‌ای ندید.

فیلم کجای دغدغه زندگی مردم قرار دارد:

باید در این کارزار «جنگ روایت» تاریخ، تمدن، فرهنگ و مشاهیر ایرانی را هر چه بیشتر و بهتر برای مردم با بهترین روش تفهیم و تبیین کرد. از این رو سینما و هنر نمایشی بهترین ابزار و وسیله برای این کار است. مردم مشتاق ادراک و شناخت مشاهیر خود هستند، اما اگر از کانال‌های نادرست به این شناخت برسند دچار بحران هویت خواهند شد. «پروین» یکی از آن اقدامات سینمایی است که به روایت و شناخت درست این مشاهیر در میان مردم کمک شایانی خواهد کرد. هرچند که کافی نیست، اما تا حدودی میتواند دغدغه افکار عمومی و نسل جدید را پاسخ دهد.

نسبت فیلم با گفتمان و فجر انقلاب اسلامی:

«پروین» دغدغه معرفی درست و تبیین دقیق «پروین اعتصامی» را دارد و این معرفی می‌تواند در راستای گفتمان انقلاب اسلامی به منظور تحقق خودآگاهی جمعی و بازنشانی هویتی کمک موثری داشته باشد. چون راهبرد گفتمان انقلاب اسلامی تاکید بر همین شناخت‌ها و کهن الگوهاست.

ارزیابی و نتیجه‌گیری:

ساخت آثاری چون «پروین» در عین اهمیتی که دارد بسیار حساس و سخت است. هر فیلم‌سازی نمی‌تواند دست روی چنین آثاری بگذارد چرا که یک چهره ملی، سرمایه و بخشی از هویت یک ملت است. با این حال این فیلم تلاشش را برای حفظ همه جوانب ملی، وجهه عمومی، ادبی و هنری و اعتبار شخصی «پروین اعتصامی» کرده است. دیدن این فیلم برای علاقمندان ادبیات و تاریخ معاصر حتما جذاب‌تر خواهد بود، با این وجود تماشایش به همه پیشنهاد می‌شود.