زهرا بذرافکن- خبرنگار سرویس فرهنگی: از پیش از برگزاری جشنواره خبر خوش حضور قوی بدنه سینما، چشم‌های اهالی فرهنگ و هنر را روشن و دل‌های مخاطبان و اهالی رسانه را امیدوار کرد. به اعلام اسامی که رسیدیم جای خالی کم نبود اما باز هم راه‌یافته‌ها را امیدوارکننده و نجات‌بخش یافتیم. طی برگزاری و با اکران فیلم‌ها کم کم همه چیز شفاف‌تر شد. انتقاد و اعتراض‌ها به چینش فیلم‌ها در بخش‌های مختلف جشنواره جان گرفت. حالا فجر چهل و دو به پایان رسیده و وقت آن است که نگاهی به «سلیقه هیات داوران» و خروجی نهایی آن بیندازیم.

یک توجیه همیشگی

بعد از اتمام اکران‌های جشنواره هنوز هم پاسخی برای حضور فیلم‌هایی همچون «دروغ‌های زیبا»، «دست ناپیدا»، «شور عاشقی» و یا فیلم «نبودنت» در بخش سودای سیمرغ وجود ندارد. فیلم‌های که یا به لحاظ مضمون و یا ساخت و پرداخت فنی، ارتباطی با بخش سودای سیمرغ ندارند، همچون «دروغ‌های زیبا» که هیچکس نمی‌داند چرا به جای بخش بین الملل در این بخش رقابت کرد، آن هم وقتی که در نهایت دست خالی از جشنواره خارج شد. یا فیلم‌های «دست ناپیدا» و «شور عاشقی» که ظاهرا فقط برای پر کردن ژانر و حوزه مربوط و البته خالی نبودن عریضه به سودای سیمرغ راه یافتند.

اعلام کاندیداها از آن هم ناامیدکننده‌تر بود. فیلم‌هایی که به شهادت منتقدین و پیشکسوت‌های سینما و رسانه از بهترین‌ها بودند اصلا مورد توجه قرار نگرفتند و در عوض با رویکردی تک بعدی و سلیقه‌ای، تقریبا کنار گذاشته شدند و توجه‌ها و جایزه‌ها به سوی آثاری روانه شد که خودشان هم فکر نمی‌کردند با دست پر از جشنواره بیرون بیایند. در نهایت اما برای همه این انتخاب‌ها، همچون تمام دوره‌های اخیر یک پاسخ ارائه می‌شود و آن هم «سلیقه هیات داوران» است.

سینمای استراتژیک به هر قیمتی

حضور فیلم‌هایی با ساختار مستندگونه، همچون «صبح اعدام» و «بهشت تبهکاران» به عنوان «سینمای استراتژیک» یا «دست ناپیدا» که بیشتر شبیه به دفتر خاطرات شاعرانه‌ای بود که از یک موضوع بکر در نهایت به یک هذیان‌گویی کودکانه رسیده بود و توجه ویژه‌ای که گرفتند، خودبه‌خود شرایط را برای دامن زدن به اعتراض و گله‌ها مهیا می‌کند. فیلم‌هایی که برای مخاطب عادی و حتی اهالی رسانه هم دیدنشان ملال‌آور بود و حضورشان فقط با تکیه بر نام فیلم‌سازانشان بود و بهتر بود در بخش‌های جنبی باشند تا سودای سیمرغی که در این شرایط می‌تواند نجات‌بخش باشد. در نهایت سیاست‌های همیشگی که آن را سلیقه‌ای بودن انتخاب‌ها می‌خوانند در جشنواره آن‌قدر تعیین‌کننده است که به فیلم‌های اکران‌ مردمی که بارها به سانس فوق‌العاده رسیدند کمتر از باقی آثار توجه شد. سینمایی که در حال حاضر، دست‌کم یکسال اخیر، تمام جانی که گرفته از همین مخاطب معمولی است که بعد از حدود یک دهه، لیست‌های فروش را تغییر داده و بازی را به آن سمتی برده که باید.

انتخاب‌ها در ورود و بردن جایزه‌های مهم‌ترین جشنواره فیلم کشور آن هم وقتی که هر ساله هیات داوران و انتخاب جدیدی در مقام تصمیم‌گیرنده قرار می‌گیرد، باگ و ضعف اساسی این اصلی‌ترین ویترین فرهنگی و سینمایی کشور است. گویا موفق شدن آثار در جشنواره ارتباطی به قوت و ضعف آن ندارد و بیشتر بسته به همین سلیقه و رویکرد تکصدای دبیر و اعضای هیات انتخاب و داوری است.

سینمای ارگانی علیه سینمای مستقل

این که بیشترین تعداد فیلم‌های هر دوره را آثار ارگانی تشکیل می‌دهند را اگر بتوان نادیده گرفت اما نمی‌توان از کنار گذاشته شدن آثار مستقل چشم پوشید. آثاری همچون «تمساح خونی» و «صبحانه با زرافه‌ها» که در این شرایط با گیشه‌ای تضمین شده به جشنواره‌ای آمده‌اند که احتمالا از ابتدا هم می‌دانستند که دست خالی برمی‌گردند. با این حال این سینمای ارگانی نیست که سینمای مستقل را خراب می‌کند، این انتخاب‌های سوگیرانه و چونان همیشه، مطابق سیاست‌های کهنه و نادرست است که این دو را که مکمل یکدیگرند در مقابل هم قرار می‌دهد.

رقابتی تک نفره

در این میان فیلم «دست ناپیدا» دیپلم افتخار «گوهرشاد» را از دست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در «رقابت با خود» و برای انتخاب موضوعی خوب و دستکاری بیهوده آن با فیلمی که نام «زنانه» را هم یدک می‌کشد، دریافت کرد.

در فشرده‌ترین حالت ممکن

برگزاری جشنواره هم خودش جای صحبت بسیار دارد؛ از تقلیل زمان برگزاری به ۹ روز و اکران‌های فشرده تا حذف وعده ناهار برای اهالی رسانه که مجالی برای کار باقی نمی‌گذارد و به کلی روی روند کار تاثیر می‌گذارد. درآمدن جشنواره با کم‌ترین هزینه هم از افتخارات دبیری «مجتبی امینی» در این دوره است. این را بگذارید کنار وعده ۱۰ ساله برای خانه اختصاصی جشنواره که حالا هم علنا برای ۵ سال آینده تمدید شد.

اندکی امیدواری

با آن چه سال پیش بر این جشنواره گذشت، اینکه امسال از فیلم‌های ارسال شده که ۱۰۶ تا بوده تا ۳۳ فیلم راه یافته در بخش‌های مختلف که فیلم‌های استاندارد و قابل توجهی در این میان بودند جای این امیدواری است که علاوه بر همه ضعف و کاستی‌ها رونقی دوباره بر مبنای حضور بدنه سینمایی فجر برگردد.