آگاه: جواد بابایی، معاون امور فضای مجازی دادستانی کل کشور میگوید: «جرایم مرتبط با رمزارزها جهش فوق‌العاده‌ای داشته و حوزه رمزارزها جزء جرایم کثیرالشاکی در کشور است.» این در حالی است که پیش از این، نهادهای نظارتی مدعی نظارت بر صرافی‌های رمزارز بودند، در عمل، این نظارت‌ها دقیق و جامع نبوده و خلأهایی در این زمینه وجود داشته است. همین امر، زمینه را برای سوءاستفاده برخی صرافی‌ها فراهم کرده است. باوجود این، خبرها حاکی از آزادسازی استخراج رمزارزهاست. این سوال مطرح می‌شود که آیا آزادسازی رمزارزها فرصتی نوین یا تهدیدی بالقوه است یا شرایط را بهبود میبخشد؟
باتوجه‌به خطرات و چالش‌های موجود، نظارت دقیق و همه‌جانبه بر فعالیت صرافی‌های رمزارز، امری ضروری است. مقررات جدیدی درحال تدوین است که صرافی‌ها را ملزم به احراز هویت مشتریان، گزارش تراکنش‌ها و رعایت الزامات مبارزه با پولشویی می‌کند. از طرفی، سرپرست معاونت اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی میگوید: سند ساماندهی رمزارزها، موانع استخراج قانونی رمزارزها را برطرف می‌کند تا این کسب‌وکارها از زیر زمین خارج و مشاهده‌پذیر شوند.
بابایی، معاون امور فضای مجازی دادستانی کل کشور از طرف دیگر این را هم میگوید: اخیرا با پیشنهاد اولیه روسیه و حمایت و مشارکت فعال جمهوری اسلامی ایران، کنوانسیون بین‌المللی برای مقابله با سوءاستفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای مقاصد مجرمانه تدوین شد که این کنوانسیون در چهارم دی سال جاری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید و در خرداد سال آینده برای امضا و الحاق کشورها رونمایی می‌شود. بابایی در ادامه باتوجه‌به تحولات و رشد سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال‌های اخیر، عنوان می‌کند: بخش‌های زیادی از زندگی حقیقی مردم به فضای مجازی وابسته شده و در همین راستا، بسیاری از مجرمان نیز تلاش کرده‌اند، اقدامات مجرمانه خود را با استفاده از این فناوری‌های نوین گسترش دهند؛ بنابراین جرایم فضای مجازی نیز به‌طور طبیعی در این سال‌ها رشد داشته است. باوجوداین، دادستانی کل کشور و به‌طورکلی دستگاه قضایی تلاش کرده با اتخاذ تدابیری از سرعت رشد این جرایم بکاهد.
بابایی درباره راهکارهای موثر برای واکسینه شدن در برابر مجرمان سایبری، اظهار می‌کند: افزایش اطلاعات و دانش عمومی درباره جرایم سایبری، کاهش وابستگی کشور به پلتفرم‌های قانون‌گریز، استفاده از فناوری‌های نوین در کشف و واکنش سریع به جرایم رایانه‌ای، پیگیری رفع آسیب‌پذیری‌های امنیتی سامانه‌ای زیرساختی و خدمات عمومی آموزش تخصصی قضات و ضابطین و ارتقای مهارت‌های آنها برای پیشگیری و مقابله با این جرایم و درنهایت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه در حوزه ساماندهی کسب‌وکارهای فضای مجازی، بهبود و ارتقای هویت معتبر و کاهش گمنامی و سطح‌بندی خدمات و احراز هویت متناسب با سطح مخاطرات و جرایم احتمالی ازجمله مهم‌ترین محورهای برنامه‌های کلان دادستانی کل کشور برای مواجهه با جرایم فضای مجازی است.
جعل و کلاهبرداری رایانه‌ای در صدر جرایم فضای مجازی
معاون امور فضای مجازی دادستانی کل کشور با بیان اینکه جرایم فضای مجازی در کشورمان طیف وسیعی دارد و از جرایم علیه حیثیت تحت جرایم علیه اموال و امنیت و آسایش مردم را شامل می‌شود، میگوید: از نظر میزان تعدد و تکرار، «جعل و کلاهبرداری رایانه‌ای به مانند درگاه‌های جعلی بانکی، ابلاغیه‌های جعلی قضایی و پستی و برداشت غیرمجاز از حساب‌های بانکی»، «هک و دسترسی غیرمجاز»، «هتک حیثیت و افشای اسرار و فیلم‌های خصوصی» به‌ترتیب از مهم‌ترین و پرشمارترین جرایم سایبری در کشور است.
معاون امور فضای مجازی دادستانی کل کشور ادامه می‌دهد: علاوه‌براین جرایم مرتبط با رمزارزها در چند سال اخیر رشد و جهش فوق‌العاده‌ای داشته و ضعف شدید اطلاعات عمومی شهروندان درباره جرایم و مخاطرات شدید حوزه رمزارز و فقدان مجازات‌های قانونی بازدارنده سبب شده، حوزه رمزارزها جزء جرایم کثیرالشاکی در کشور باشد. تاکنون صدها پرونده با چندصدهزار شاکی در این رابطه در مراجع قضایی سراسر کشور تشکیل شده، بنابراین رمزارزها علاوه‌بر خساراتی که در حوزه ارزی، پولی و اقتصادی به کشور وارد می‌کنند در حوزه جرایم و پولشویی نیز نقش بسیار خطرناک و فزاینده‌ای دارند. وی می افزاید: از این رو دادستانی در تلاش است از طریق شورای عالی فضای مجازی، بانک مرکزی و سایر مراجع قانونی ذی‌ربط مخاطرات و آسیب‌های ناشی از پدیده رمزارزها را تا حد ممکن مهار کند. در این راستا، موضوع اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی و افزایش آگاهی‌ها و دانش عمومی نسبت‌به فعالیت‌های مخرب و سوداگرانه حوزه رمزارزها و پرهیز از سرمایه‌گذاری در این محیط پرمخاطره و سوداگرایانه بسیار اهمیت دارد و رسانه‌ها باید مردم را نسبت‌به خطر ازدست‌دادن اموال و دارایی‌هایشان در معاملات رمزارزهای غیرقانونی و بدون پشتوانه آگاه کنند.
آزادسازی رمز ارزها، فرصتی بی‌نظیر برای اقتصاد ایران
«حمید میرمعینی» کارشناس‌ارشد اقتصاد دیجیتال به آگاه میگوید: آزادسازی رمزارزها می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای ایران باشد تا ضمن کاهش وابستگی به سیستم مالی بین‌المللی و دور زدن تحریم‌ها، به رشد اقتصادی دست یابد. به‌ویژه در شرایطی که سیستم بانکی کشور با مشکلات زیادی روبه‌رو است، رمزارزها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای تسهیل مبادلات بین‌المللی و داخلی عمل کنند. بااین‌حال، باید توجه داشت که این تغییرات نیازمند طراحی قوانین مناسب و نظارت دقیق است تا از ریسک‌های احتمالی مانند پولشویی و تاثیرات منفی بر سیستم مالی کشور جلوگیری شود. او تاکید می‌کند: بلاکچین و رمزارزها به‌عنوان فناوری‌های نوین می‌توانند به تقویت شفافیت در سیستم‌های مالی و تجاری کمک کنند. در ایران، این فناوری می‌تواند به‌ویژه در بخش‌های دولتی و خصوصی که با فرآیندهای پیچیده مالی مواجه هستند، به کاهش فساد و تسهیل فعالیت‌های اقتصادی کمک کند.
او در مورد تاثیر آزادسازی رمز ارزها بر بهبود اقتصاد کشور میگوید: آزادسازی رمزارزها می‌تواند تاثیرات مثبت زیادی در بهبود وضعیت اقتصاد ایران به‌ویژه در شرایط تحریم‌ها داشته باشد؛ برای مثال، در زمینه تجارت خارجی، ایران می‌تواند از رمزارزها برای انجام مبادلات با کشورهای دیگر استفاده کند. همچنین، این ابزار می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای پروژه‌های نوآورانه و فناورانه در ایران مفید باشد. اما مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که دولت باید به طور جدی نسبت‌به نظارت بر استفاده از این ارزها و ایجاد چارچوب‌های قانونی مناسب اقدام کند تا از ریسک‌هایی نظیر پولشویی و فساد جلوگیری شود.
میرمعینی با تاکید بر اینکه رمز ارزها می‌توانند به توسعه استارتاپ‌های فناورانه در ایران کمک کنند خاطرنشان می‌کند: برای مثال، در زمینه‌های مرتبط با ماینینگ (استخراج ارز دیجیتال) و ارائه خدمات مالی مبتنی بر بلاکچین، شاهد رشد قابل‌توجهی در سطح جهانی هستیم. ایران نیز باتوجه‌به زیرساخت‌های موجود و نیروی کار متخصص می‌تواند در این حوزه به رقابت بپردازد و شغل‌های جدیدی ایجاد کند. این فرصت‌ها باید از طریق سیاست‌گذاری‌های حمایتی و آموزش‌های تخصصی به بخش خصوصی و دانشگاه‌ها منتقل شود.
موانع استخراج قانونی رمزارزها رفع می‌شود
سیدامیر سیاح، سرپرست معاونت اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی، در پاسخ به این سوال که سند ساماندهی رمزارزها دقیقا چه اهدافی را دنبال می‌کند و باتوجه‌به این سند، نحوه فعالیت رمزارزها در کشور چه تغییراتی می‌کند؟ توضیح می‌دهد که فناوری بلاکچین هم فرصت است و هم تهدید. در این فناوری فرصت‌های بالقوه بزرگی برای تامین مالی تولید وجود دارد. از طرفی دیگر، یک تهدید هم تلقی می‌شود و زمینه‌ساز سوءاستفاده کلاهبرداران از سرمایه‌گذاران هم بوده است.
سرپرست معاونت اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی ضمن تاکید بر اینکه سند ساماندهی رمزارزها کسب‌وکارهای فعال در این حوزه را بعد از سال‌ها رسمی و مشاهده‌پذیر می‌کند، میگوید: این سند موانع استخراج قانونی رمزارزها را برطرف می‌کند تا این کسب‌وکارها از زیر زمین خارج و مشاهده‌پذیر شوند. وی ادامه می‌دهد: با اجرایی شدن این سند، انتظار داریم ناهنجاری‌ها و خطرات نگهداری و تبادل رمز ارزها به حداقل برسد تا اقتصاد ایران از منافع این فناوری بهره‌مند شود.
سیاح در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه آیا در این سند مرز میان تخلف و غیرتخلف در فعالیت رمزارزها مشخص شده است؟ در صورت تخلف برخورد به چه صورت خواهد بود و آیا جریمه‌ای برای این موضوع در نظر گرفته خواهد شد، میگوید: جریمه را قانونگذار تعیین می‌کند. در همین رابطه با نمایندگان مجلس در تماس هستیم تا اگر صلاح می‌دانند برای خلأهای قانونی در این حوزه، جرم‌انگاری کرده و مجازات تعیین کنند.
سرپرست معاونت اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی در پاسخ به این سوال که سند ساماندهی رمزارزها چقدر به تسهیل فعالیت‌های اقتصادی به ویژه اقتصاد دیجیتال کمک می‌کند؟ خاطرنشان می‌کند: پاسخ این سوال به اراده ما برای پیگیری اجرای سند بستگی دارد. ما هفته قبل از تصویب نهایی سند، کمیته نظارت بر اجرای آن را تشکیل دادیم و موانع پیش روی اجرای سند را بررسی کردیم. خطوط زرد و قرمز روشن و غیرقابل تفسیری برای فعالان این حوزه مشخص شده است. وی در ادامه تاکید می‌کند: تلاش کردیم متن نهایی طوری باشد که حق و تکلیف فعالان اقتصادی روشن و ارتباطشان با حکومت کاملا دقیق باشد؛ به‌طوری‌که در این سند حکومت به فعال اقتصادی در فناوری بلاکچین شفاف میگوید برای فعالیت آزاد هستند اما درعین‌حال خطوط زرد و قرمز روشن و غیرقابل تفسیری برای فعالان این حوزه مشخص کرده است و به آنها میگوید حکومت نظاره گر رفتار شماست تا سالم فعالیت کنید و برای کسی ناامنی ایجاد نشود. وی ادامه می‌دهد: با ابلاغ این سند، نگاه حکومت به فناوری بلاکچین از نگاه صرفا تهدیدمحور به استفاده از فرصت‌ها و مهار تهدیدها تغییر کرده و بازی برد-برد بین دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی ایجاد می‌شود. انتظار داریم با این تغییر رویکرد، صنعت بلاکچین پس از سال‌ها از حالت بلاتکلیفی خارج شود و امنیت سرمایه‌گذاری برای فعالیت‌ها فراهم شود. سیاح در پایان تاکید می‌کند: از اجرایی شدن این سند انتظار داریم، رشد فناوری، صادرات خدمات بلاکچینی جهش و کشور از منافع این فناوری در کنار مهار خطرات آن استفاده کند.
آیا آزادسازی رمزارزها فرصتی نوین یا تهدیدی بالقوه است؟
آزادسازی رمزارزها در ایران، به‌ویژه باتوجه‌به بحران‌های اقتصادی و فشارهای بین‌المللی، می‌تواند فرصت‌های نوینی برای کشور ایجاد کند. از افزایش شفافیت مالی و تسهیل تجارت بین‌المللی گرفته تا ایجاد شغل‌های جدید در بخش‌های مختلف فناوری و مالی، این تحول می‌تواند به تحول اقتصادی کشور کمک کند. بااین‌حال، چالش‌های قانونی، امنیتی و نظارتی نیز وجود دارند که باید در این مسیر موردتوجه قرار گیرند رمزارزها یا ارزهای دیجیتال، واحدهای پولی مبتنی‌بر فناوری بلاکچین هستند که برخلاف ارزهای رسمی، تحت نظارت نهادهای مرکزی قرار ندارند. بیت‌کوین، اتریوم و سایر ارزهای دیجیتال ازجمله مهم‌ترین نمونه‌های این نوع از ارزها هستند. در سال‌های اخیر، باتوجه‌به روند روبه‌رشد استفاده از رمزارزها در جهان، بسیاری از کشورهای دنیا به فکر آزادسازی یا قانونی‌کردن این ارزها برای تسهیل فرآیندهای مالی و اقتصادی خود افتاده‌اند. ایران نیز باتوجه‌به شرایط خاص اقتصادی و تحریم‌ها، در پی درک و استفاده از این پدیده نوظهور است.
افزایش سطح دسترسی به بازارهای بین‌المللی
آزادسازی رمزارزها می‌تواند دسترسی ایران به بازارهای مالی بین‌المللی را تسهیل کند. در شرایطی که ایران تحت تحریم‌های اقتصادی قرار دارد، استفاده از رمزارزها می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مالی جایگزین برای معاملات بین‌المللی، تسویه بدهی‌ها و واردات و صادرات کالا عمل کند. بسیاری از کشورها و شرکت‌ها به‌طور فزاینده‌ای از ارزهای دیجیتال برای انجام معاملات بین‌المللی استفاده می‌کنند و ایران نیز می‌تواند از این ظرفیت بهره‌برداری کند.
تسهیل تبادلات مالی داخلی و بین‌المللی
با آزاد شدن رمزارزها، می‌توان سیستم‌های پرداخت داخلی را تسهیل و سرعت بخشید. رمزارزها به‌دلیل عدم نیاز به واسطه‌های مالی مانند بانک‌ها، می‌توانند هزینه‌های مرتبط با انتقال پول و زمان موردنیاز برای تسویه‌حساب‌ها را کاهش دهند. در سطح بین‌المللی نیز، این ارزها می‌توانند به‌عنوان راهی برای دور زدن تحریم‌ها و تسهیل تجارت خارجی عمل کنند.
کاهش وابستگی به نظام بانکی سنتی
بزرگ‌ترین مزایای آزادسازی رمزارزها سیستم مالی کشور را از وابستگی به نظام بانکی سنتی رهایی میبخشد. در بسیاری از کشورها، بانک‌ها و موسسات مالی از رمز ارزها به‌عنوان یک ابزار برای حفظ ارزش پول و کاهش تاثیرات بحران‌های مالی و تورم استفاده می‌کنند. این امر در کشورهایی مانند ایران که با مشکلات اقتصادی مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌تواند به طور بالقوه منجر به افزایش استقلال مالی و اقتصادی شود.
ایجاد شغل‌های جدید در صنایع دیجیتال
آزادسازی رمزارزها می‌تواند به ایجاد مشاغل جدید در صنعت فناوری اطلاعات و بلاکچین منجر شود. بخش‌های مختلف مانند استخراج ارز دیجیتال (ماینینگ)، توسعه نرم‌افزارهای مرتبط با بلاکچین، خدمات مشاوره‌ای در زمینه رمز ارزها، و حتی بازاریابی و فروش این ارزها در سطح بین‌المللی می‌توانند فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کنند. این فرصت‌ها می‌توانند به‌ویژه برای جوانان و متخصصان حوزه فناوری اطلاعات جذاب باشند.
تسهیل کارآفرینی در حوزه‌های مالی و فناوری
آزادسازی رمزارزها می‌تواند به تسهیل کارآفرینی در حوزه‌های مالی و فناوری کمک کند. شرکت‌ها و استارتاپ‌های جدید می‌توانند از تکنولوژی بلاکچین و رمزارزها برای راه‌اندازی خدمات مالی نوآورانه مانند وام‌دهی دیجیتال، انتقال پول و حتی سرمایه‌گذاری‌های جمعی استفاده کنند. این امر می‌تواند منجر به شکل‌گیری مدل‌های جدید کسب‌وکار و افزایش رقابت در بازارهای مالی کشور شود.
تقویت ثبات مالی کشور
اگرچه رمزارزها به‌عنوان یک سیستم مالی غیرمتمرکز شناخته می‌شوند، آزادسازی آنها می‌تواند به تقویت ثبات مالی کشور کمک کند. با توجه به نوسانات بالای ارزهای رسمی و تحریم‌های اقتصادی، مردم و شرکت‌ها ممکن است ترجیح دهند که بخشی از دارایی‌های خود را در رمزارزها ذخیره کنند تا در برابر تورم و بی‌ثباتی اقتصادی محافظت شوند. این امر می‌تواند به تقویت اعتماد عمومی به سیستم مالی کشور کمک کند.