آگاه: این تحولات، توجه به جوانی جمعیت را به مسئلهای حیاتی تبدیل کرده است. امروزه حدود ۶۰درصد از جمعیت ایران زیر ۳۰سال سن دارند اما این پنجره جمعیتی که میتواند به «سود جمعیتی» منجر شود، درصورت بیتوجهی به چالشهای پیش رو، به بحرانهایی مانند بیکاری، نارضایتی اجتماعی و کاهش رشد اقتصادی دامن خواهد زد. براساس آمارهای رسمی در سال۱۳۹۸ در کشور ۱۷۰هزار نوزاد کمتر از سال۱۳۹۷ به دنیا آمده و در سال۹۹ هم نسبتبه ۹۸، حدود ۸۰هزار نوزاد کمتر متولد شد. همچنین «نرخ باروری کلی» (TFR) در کشورمان در سال۹۸ حدود ۱.۶ اعلام شد و در سال ۹۹ نیز به میزان پایینتری رسید؛ این مقدار نزدیک به ۶۵درصد نرخ باروری موردنیاز برای حفظ جمعیت کشور است که نشان میدهد بهطور حتم شاهد تغییرات جدی در ساختار جمعیتی خواهیم بود. بسیاری از صاحبنظران با تکیه بر مستندات عملی و آمار رسمی انتشاریافته به این نتیجه رسیدهاند که سالمندی در ۲۰سال آینده به دوبرابر میرسد که جای بسی تامل و تدبیر دارد؛ بنابراین ایران که از سال۱۳۹۵ بیشتر پای به سنین سالخوردگی گذاشته، شوربختانه برآورد میشود که تا سال۱۴۳۰ سالخورده و پیر شود. از نگاه ناظران، مولفهها و ویژگیهای ساختار جمعیتی کشور درحال تغییر است و چند سالی است که روند پیر شدن جمعیت ایران آغاز شده و با سرعت به این سمت درحرکت است؛ از این رو درواقع درحال ازدستدادن جوانیِ جمعیت هستیم.ازآنجاکه جوانی جمعیت برای کشور اهمیت بسیاری دارد، مقام رهبری بارها به آن تاکید کردند و بین از ۴۰بار تذکر دادهاند؛ البته براساس آمار در این زمینه اقدام موثری انجام نشده است. عدم اجرا یا اجرای ناقص قانون جوانی جمعیت در ایران نهتنها مانع تحقق اهداف جمعیتی شده، بلکه به تشدید مشکلات جوانان و کاهش امید به آینده در میان آنها دامن زده است. برای تغییر این روند، دولت باید با تامین مالی پایدار، ارتقای کارایی اجرایی و مشارکت دادن جوانان، زمینه را برای اجرای موثر این قانون فراهم کند. بدون اقدامات جدی و فوری، ایران نهتنها از پنجره جمعیتی خود بهرهبرداری نخواهد کرد، بلکه با بحرانهای اجتماعی و اقتصادی عمیقتری مواجه خواهد شد. آینده ایران در گرو توجه به جوانان و تبدیل چالشها به فرصت است. قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» که در سال۱۴۰۰ به تصویب رسید، با هدف افزایش نرخ باروری و بهبود شرایط زندگی جوانان طراحی شد. این قانون شامل مواردی مانند تسهیلات ازدواج، حمایت از فرزندآوری، بهبود شرایط مسکن و اشتغال جوانان بود. بااینحال، اجرای این قانون با چالشهای جدی مواجه شده و تاکنون نتوانسته است به اهداف خود دست یابد. این ناکامی نهتنها مانع تحقق سیاستهای جمعیتی شده، بلکه به تشدید مشکلات جوانان و کاهش امید به آینده در میان آنها دامن زده است. توجه به جوانی جمعیت در ایران تنها محدود به سیاستهای افزایش فرزندآوری نیست، بلکه مستلزم ایجاد جامعهای است که در آن جوانان امید به آینده، فرصتهای برابر و حق تعیین سرنوشت خود را داشته باشند. بدون سرمایهگذاری جدی در آموزش، اشتغال و سلامت روان جوانان، ایران نمیتواند از این پنجره جمعیتی بهرهبرداری کند و با گذر زمان، این جمعیت جوان به بار سنگینی بر دوش اقتصاد تبدیل خواهد شد. آینده ایران در گرو تعامل سازنده با نسل جوان و تبدیل آرزوهای آنها به برنامههای عملیاتی است.
جوانی جمعیت چالشها و فرصتها
علی جواهری ـ دبیر گروه جامعه
۷ اسفند ۱۴۰۳ - ۲۲:۴۱
جمعیت جوان ایران همواره بهعنوان یکی از مهمترین سرمایههای ملی این کشور شناخته میشد. در دهههای اخیر، ایران تجربه گذار جمعیتی چشمگیری را پشت سر گذاشته است؛ از رشد سریع جمعیت در دهههای ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ تا کاهش نرخ باروری به زیر سطح جایگزینی (حدود ۷/۱فرزند برای هر زن) در سالهای اخیر.