آگاه: سال‌ها مردم تصور می‌کردند برای بستن قرارداد اجاره ناچار به ثبت آن در دفاتر مشاوران املاک و پرداخت مبالغ زیاد به آنها هستند. درحالی‌که قانون قراردادهای نوشته‌شده در این دفاتر را سند عادی می‌داند و اگر مالک و مستأجر و شاهد معامله خودشان سندی را نوشته و امضا کنند با آنکه مشاوران املاک با کد رهگیری و فلان و بهمان می‌نویسند از نظر قانونی یکی است و هر دو سند عادی تلقی می‌شود. معمولا مشاوران املاک در دو بخش حق‌التحریر و حق کمیسیون از طرفین معامله پول دریافت می‌کنند. شاید در دهه‌های پیش مشاوران املاک، تنها راه رسیدن مالک و مستأجر یا خریدار و فروشنده به یکدیگر بودند؛ اما با گسترش فن‌آوری‌های نوین و ایجاد انواع سکوها و سایت‌ها یافتن خریدار و مستاجر بسیار راحت شد. آنهایی که در فضای مجازی به یکدیگر رسیده بودند باز هم مجبور بودند سراغ بنگاهی محل بروند تا کاغذی برایشان بنویسد و به بهانه کد رهگیری از آنها پول بگیرد. از دهه۸۰ با افزایش نقل و انتقالات مسکن، بسیاری از واحدهای تولیدی و خدماتی در محله‌ها تغییر کارکرد داده و به دفاتر مشاوران املاک تبدیل شدند. با سکه شدن کاروبار این صنف، آرام‌آرام مغازه‌های کوچک که پاتوق پیرمردهای سیگاری بود و سماور آن همیشه می‌جوشید، با ایجاد پیشخوان‌های شیک و جوان‌های خوش‌پوش تغییر شکل اساسی یافتند. تعداد روزافزون دفاتر مشاوران املاک که دیگر کم‌کم شبیه دفاتر آژانس‌های هواپیمایی شده بود تا جایی پیش رفت که امروز گفته می‌شود تعدادشان از سوپرمارکت‌ها هم بیشتر است. به عنوان مثال، در منطقه۲۲ از میدان ساحل تا میدان دریاچه که مسافتی حدود یک ایستگاه اتوبوس است بیش از ۸۰دفتر مشاور املاک درست در بر خیابان و دید عمومی قرار دارد. از یک‌سو بیکاری و از سوی دیگر، رویای یک شب پولدار شدن خیل عظیمی از جوانان را پشست میزهای این دفاتر نشاند. روی آوردن روزافزون جوانان به این کار، طنزهایی را در فضای مجازی شکل داد که «تعداد پسرهای املاکی در حال بیشتر شدن از تعداد دخترهای ناخن‌کار شده...» آمارها هم نشان می‌دهد درحال‌حاضر ۱۲هزار دفتر مشاور املاک ثبت شده است که با درنظرگرفتن فعالیت ۶ یا ۷نفر در هر دفتر می‌توان جمعیت حدود ۷۰هزار نفری مشاوران املاک رسید.
عامل قیمت‌سازی کاذب در بازار مسکن
اما مشکل به اینجا ختم نشد؛ چون افزایش بی‌سابقه مشاوران املاک داد نارضایتی مستاجرانی را دنبال داشت که برای تمدید قرارداد هرساله خود ناگزیر به پرداخت هزینه‌های زیادی به صاحبان این دفاتر لوکس بودند. در این میان اعتراض آنهایی که ملک موردنظر خود را از طریق دیگری یافته بودند بیشتر به گوش می‌رسید. داد مستأجرها زمانی بالا گرفت که مشاوران املاک تلاشی را که باید برای دادن مشاوره حقوقی به طرفین و راهنمایی برای یافتن ملک موردنظر به‌کار می‌بردند، در جهت افزایش قیمت املاک به‌کار گرفتند. هر قدر قیمت ملک بالاتر می‌رفت، آنها هم پورسانت خود را با آن بالا می‌کشیدند.
به‌عنوان‌مثال در شهرک اکباتان تهران از سال۱۳۹۶ مشاوران املاک در فضای مجازی با هم برای بالابردن قیمت املاک این شهرک دست‌به‌یکی شده‌اند و نتیجه هماهنگی آنها را در رشد بی‌سابقه ملک در این منطقه می‌توان به‌خوبی احساس کرد. نه در این منطقه که در هر منطقه‌ای که مشاوران املاک همصدا می‌شدند نه‌تنها قیمت املاک بالا می‌رفت، بلکه به‌نوعی مدیریت قیمت املاک آن منطقه را تحت‌کنترل خود داشتند. این موضوع که بارها ازسوی مسئولان به‌شکل هشدار مطرح شده است، شهریور سال گذشته از زبان وزیر راه‌وشهرسازی بازگو شد و مهرداد بذرپاش گفت: «یکی از عوامل قیمت‌سازی کاذب در بازار مسکن، مشاوران املاک بودند که در ۷۰هزار بازرسی پنج‌هزار مشاور املاک متخلف پلمب شدند.»
اما این‌بار مصاحبه‌های مسئولان فقط شکل هشدار نداشت و با ایجاد یک سامانه جدید ثبت معاملات مسکن، حرف به عمل گره خورد. سامانه‌ای رونمایی شد که غیر از مشاوران املاک، مردم هم می‌توانند قراردادهای اجاره یا مبایعه‌نامه‌های خود را در آن ثبت کنند و با گرفتن کد رهگیری، مدرکی برابر ارزش مدارک ارائه‌شده در دفاتر مشاوران املاک دریافت کنند. این دستاورد فقط انتقاد مشاوران املاک را دنبال داشت، طوری که مهدی کرباسیان، عضو هیئت‌رئیسه اتحادیه مشاوران املاک، سامانه خودنویس را عامل کم‌رونق شدن معاملات مسکن دانست و اعلام کرد: «رسما قرار است دفاتر مشاوران املاک را حذف کنند.» و در این مورد چنین توضیح داد: «مسئولان وزارت راه‌وشهرسازی دائما این سامانه را تبلیغ کرده و از مردم می‌خواهند قراردادهای خود را رایگان خودشان در سامانه خودنویس ثبت کنند؛ بنابراین ما باید کارمان را تعطیل کنیم.»
به گفته او، با ایجاد سامانه خودنویس، بیشتر مشاوران املاک در حال ابطال مجوز خود و روی‌آوردن به مشاغل دیگر هستند؛
سامانه‌ای که از اول امسال برای همه قابل‌دسترسی و روش کار با آن در فضای مجازی قابل‌آموزش است می‌رود تا تحولی در این حوزه ایجاد کند؛ تحولی که قرار است دوای درد تحمیل هزینه به قشر ضعیف جامعه باشد، مشاوران املاک غیرمجاز را حذف کند و نقش سدی را برای افزایش قیمت مسکن بازی کند. بی‌تردید این سامانه ایرادها و کاستی‌هایی را نیز خواهند داشت که با پیگیری مسئولان و همراهی مردم برطرف‌شدنی است.
تعداد دفاتر مجاز مشاور املاک:
۳ برابر بیشتر از تعداد نانوایی‌ها
۲ برابر تعداد کل پزشک‌های کشور
۱۵ برابر تعداد داروخانه‌ها
۲۲ برابر تعداد شعب کل فروشگاه‌های زنجیره‌ای
۲ برابر تعداد مدارس کشور
به‌ازای هر ۴۴۰ نفر یک دفتر مشاور املاک قانونی وجود دارد
«مهدی ساسانی» مدیر سامانه خودنویس اعلام کرد
تسهیل ثبت قرارداد اجاره با خودنویس
سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات در سال۱۳۸۸ در وزارت بازرگانی با کمک وزارت مسکن وقت برای ساماندهی قراردادهای املاک و مستغلات ازسوی شرکت دولتی راهبر راه‌اندازی شد و پس از تشکیل وزارت صمت این سامانه به این وزارتخانه منتقل شد. شرکت راهبر (پیمانکار سامانه) بعد از گذشت چند سال به بخش خصوصی واگذار شده اما در تمام مدت متولی اصلی این سامانه وزارت صمت به‌عنوان یک بخش دولتی بوده است.
براساس ماده۱۸ قانون جهش تولید مسکن مصوب سال۱۴۰۰ سامانه معاملات املاک و مستغلات به وزارت راه‌وشهرسازی منتقل شد و ضمن این قانون وزارت راه‌وشهرسازی مکلف به ایجاد بستر عقد انواع قرارداد کدرهگیری‌دار توسط متعاملین خارج از بنگاه‌های مشاوران املاک در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات به‌عنوان خدمت جدید شد.
در ماده۱۸ قانون جهش تولید مسکن آمده است: در راستای رصد و نظارت بر بازار مسکن، ثبت کلیه معاملات املاک و مستغلات اعم از خرید، فروش، پیش‌خرید، پیش‌فروش، رهن و اجاره مسکن برای متعاملین در بنگاه‌های مشاوران املاک ازسوی بنگاه‌ها و برای سایر متعاملین خارج از بنگاه‌های مشاوران املاک ازسوی خود متعاملین، در سامانه معاملات املاک و مستغلات کشور و اخذ شناسه(کد) رهگیری بدون اخذ هزینه الزامی است.
در راستای اجرای قانون مذکور سامانه املاک و مستغلات (۱۳۸۸-۱۴۰۰) از لحاظ فنی مورد بررسی قرار گرفت و باتوجه‌به تکالیف جدید به وزارت راه‌وشهرسازی در حوزه توسعه سامانه مذکور و تغییرات اساسی به‌وجودآمده در شکل و ساختار سامانه معاملات املاک و مستغلات به‌منظور افزایش کیفیت ارائه خدمات به مردم و تسریع در اجرای قانون بنا به ضرورت، این وزارتخانه ویرایش جدیدی از سامانه معاملات املاک و مستغلات را تحت‌عنوان سامانه خودنویس رونمایی کرد. سامانه خودنویس همان سامانه معاملات املاک و مستغلات با نام تجاری خودنویس است، مانند سامانه ایران املاک که نام تجاری سابق سامانه معاملات املاک و مستغلات بوده است.
ویژگی‌ها و مزایای خودنویس
۱ امکان ثبت قرارداد اجاره ازسوی مشاوران املاک
درحال‌حاضر امکان ثبت قرارداد اجاره دریافت حق‌الزحمه هم‌رسانی برای مشاوران املاک طبق نرخ اتحادیه فعال است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
۲ امکان ثبت قرارداد اجاره ازسوی متعاملین
همچنین طرفین معامله در صورت تمایل می‌توانند شخصا نسبت به ایجاد قرارداد و دریافت کدرهگیری رایگان اقدام کنند.
۳ فعالیت شبانه‌روزی سامانه خودنویس
سامانه خودنویس به‌صورت ۲۴ساعته در هفت روز هفته آماده خدمت‌رسانی است.
۴ پشتیبانی برخط و تلفنی
به‌منظور ارائه خدمت بهتر به مردم، این سامانه از ساعت ۸ صبح تا ۲۴ تیم پشتیبانی تلفنی و گفت‌وگوی برخط راه‌اندازی کرده است.
۵ احراز هویت برخط و افزایش امنیت معاملات
برای ثبت قرارداد اجاره با اتصال برخط به پایگاه‌های اطلاعاتی کشور ازجمله درگاه دولت هوشمند و سامانه ملی املاک و اسکان، طرفین معامله، شاهدان و ملک مورداجاره را احراز هویت و راستی‌آزمایی می‌کند.