آگاه: تعداد و زمان مناظرهها با اثرگذاری گزارههای هیجانی رابطه معکوس دارد و افزایش مدت و تعداد مناظرات باعث سنجش عمیقتر عیار نامزدها و کاهش اثر جملات تخریبی میشود. برنامههای تبلیغاتی نامزدهای انتخابات ریاستجمهوری در تلویزیون تاثیری تصمیمساز برای رأیدهندگان دارند، چراکه اصولا تلویزیون یک رسانه عمومی فراگیر و در جامعه ایرانی همچنان دارای ضریب نفوذ بالاست و در میان برنامههای تبلیغات انتخاباتی مناظره به دلایلی که عرض خواهم کرد اثری مضاعف و نقشی تعیینکننده در متقاعدسازی مخاطب در کوتاهمدت دارد. اصولا سیاست، عرصه ادراکات است و ادراک عمومی قابل شکل دهی از طریق پیامهای رسانهای است. واقعیت این است که پخش مناظرات انتخاباتی از رسانه تلویزیون مانند یک انفجار «ادراکی - شناختی – احساسی» در ذهن مخاطب و در یک مقیاس کلانتر در سطح افکار عمومی جامعه عمل میکنند؛ برنامهای که فن خطابه و سرعت استدلال (و گاهی مغالطه) فرد پیروز را معین میکند، مناظره الزاما نامزد اصلح را مشخص نمیکند، بلکه نامزد دارای قدرت بیان قویتر را مشخص میکند! قدرت بیان و استدلال در بهترین حالت ۳۰درصد توانایی لازم برای یک رییسجمهوری است! اما گریزی از مناظره نیست، حتی اگر در تلویزیون نباشد در فضای مجازی شکل میگیرد؛ تنها راهحل طولانی کردن زمان و تعداد مناظرات برای کاهش اثر جملات هیجانی و ایجاد شناخت مخاطب در میانمدت از یکسو و ارتقای تفکر و خوانش انتقادی توسط مخاطب از دیگر سو است. باید به نقطهای برسیم که مخاطب و افکار عمومی به مغالطه پوزخند بزند و از ضریب تاثیرگذاری آن بکاهد، اگرنه تاریخ مغالطه به اندازه تاریخ بشریت و مدنیت است. فضای جامعه در دوره تبلیغات انتخابات ریاستجمهوری برخلاف انتخابات مجلس سریعتر دچار دو یا چندقطبی میشود، چراکه افراد و خصلتهای فکری، فردی و اجتماعیشان سریعتر از لیستها، قدرت خلق گفتمان فراگیر و قطببندی با رقیب را دارند. شکلگیری فضای هیجانی عامل اصلی به حاشیه رفتن نگرش اصولی مخاطب به کارنامه و برنامه کاندیدا و همچنین اولویتهای اصلی و اساسی حکمرانی و پیشرفت کشور میشود. یکی از آسیبهای مناظرات نامزدهای ریاستجمهوری بیان «گزارههای هیجانی» و «گزارههای آتشین» است که منجر به تشکیل دوقطبی و چندقطبی و مجموعا قطبیسازی محیط گفتوگو و افکار عمومی جامعه میشود. تاثیر گزارههای هیجانی با مدت زمان و تعداد برنامههای مناظره رابطه عکس دارد. یعنی از حیث فُرمی هر چقدر تعداد و زمان برنامههای مناظره بیشتر باشد امکان اثرگذاری گزارههای خاص و هیجانی یک نامزد علیه نامزدی دیگر کاهش مییابد. خوشبختانه حسب اعلام سازمان صداوسیما در این دوره از تبلیغات انتخاباتی تعداد مناظرهها به عدد پنج افزایش یافته و قرار است زمان آن نیز بیشتر باشد. برونداد و نتیجه برنامههای مناظرات انتخابات تلویزیون باید به گونهای از منظر فرم و محتوا طراحی و اجرا شود تا تاکید و تمرکز روی بیان و ارائه راهحل برای پیشبرد مسائل اساسی پیشرفت کشور باشد تا تخریب رقیب. مهمترین مسائل اساسی کنونی پیشرفت ایران در حوزه اقتصاد عبارتاند از: شیوه کنترل نقدینگی و مهار تورم، برنامه مدون و معین برای افزایش مشارکت مردم در رونق تولید، کاهش نرخ بیکاری، افزایش ارزش پولی و کاهش ارزش وزنی صادرات، تامین مالی و اراضی نهضت ملی مسکن، کاهش سفتهبازی و بازدهی بازارهای غیرمولد موازی، سیاستهای ارتقای رفاه و سطح مطلوب معیشت و در حوزه فرهنگی- اجتماعی؛ توازن میان آزادیهای مشروع اجتماعی و مدیریت فضای فرهنگی جامعه یا در حوزه ارتباطات؛ برنامه متوازن برای بهرهگیری عموم شهروندان و همچنین کسبوکارهای مردمی از ظرفیت شبکه ارتباطی اینترنت و سیاستهای رگولاتوری سرعت پهنای باند، زیرساخت و خدمات اینترنت هستند.
۲۹ خرداد ۱۴۰۳ - ۱۱:۲۵
رامین شمسایی نیا ـ استاد دانشگاه و آگاه سیاستگذاری ارتباطات