آگاه: بخش اعظمی از اوقات فراغت کودکی هم‌نسلان ما و به‌طورکلی افراد متولد دهه ۵۰خورشیدی به بعد با تفاوت‌هایی در دسترسی به این صنعت با تماشای انیمیشن و کارتون گذشته است. اواخر دهه۷۰ و در ادامه دهه۸۰، شبکه‌های مختلف تلویزیون برنامه‌هایی در دسته برنامه کودک و نوجوان تولید می‌کردند که در خلال آن اقدام به پخش کارتون و انیمیشن هم می‌کردند. بخش عمده جذابیت این برنامه‌ها به کارتون‌هایی بود که در آن گنجانده شده بود. حتما می‌دانید که آن روزها کدام کارتون‌ها بیش از همه پخش و دیده می‌شد؛ تام و جری، پلنگ صورتی، میکی‌ماوس و... که همگی خارجی بودند و دوبله‌شده برای بچه‌ها پخش می‌شدند. پویانمایی یا انیمیشن حالا صنعتی است که از عمر آن بیش از یک قرن می‌گذرد. اولین‌بار در دهه ابتدایی قرن میلادی گذشته، این هنر نمایشی به صنعت بدل شد و به‌شکل کارتون یا انیمیشن کوتاه و انیمیشن بلند برای مخاطبان کودک و دیگر گروه‌های سنی تولید شد.
در دو دهه‌ای که از روزهای کودکی ما می‌گذرد، شرایط برای بچه‌ها، سلیقه آنها و تنوع محصولات تولیدی انیمیشن فرق زیادی کرده است. اگر معیار را طبقه متوسط شهری و روستایی در نظر بگیریم، حالا بسیاری از بچه‌ها دستگاه هوشمند اختصاصی یا دست‌کم تلویزیون برای تماشای برنامه‌های موردعلاقه‌شان دارند یا به دستگاه‌های هوشمند پدر و مادر دسترسی دارند. پدر و مادرها هم حالا حق انتخاب بیشتری برای مصرف رسانه‌ای کودکشان دارند و دیگر شبیه دهه‌های قبل نیست که پای تلویزیون بنشینیم تا ببینیم چه برنامه‌ای برای کودک انتخاب و آماده شده است. دسترسی گسترده مردم حتی در مناطق دورافتاده به اینترنت و نیز دستگاه‌های هوشمند، سلیقه و انتخاب والدین را مهم‌ترین عامل اثرپذیری و الگوپذیری کودکان از انیمیشن‌ها قرار می‌دهد. نی‌نی‌سایت یک جامعه مجازی از مادران ایرانی است؛ مادرانی که در این شبکه انواع و اقسام نیازمندی‌های موردنیاز کودکان خود را با مشورت و نظر دیگر مادران تامین می‌کنند. در این گزارش به سراغ این مادران رفته‌ایم تا ببینیم چه انیمیشن‌هایی را برای بچه‌هایشان به همدیگر پیشنهاد می‌دهند.
چرا ایرانی‌ها محبوب نیستند؟
در میان انیمیشن‌های معرفی و پیشنهادشده، بیشترین تعداد مربوط‌به انیمیشن‌های خارجی و کمترین آن انیمیشن‌های ایرانی است. حتی به نظر می‌آید بسیاری از مادرهای حاضر در گفت‌وگو انیمیشن‌های ایرانی را نمی‌شناسند. گرچه افراد مشارکت‌کرده در این گفت‌وگو نمونه دقیقی از کل جامعه نیستند اما به‌خوبی می‌توانند تاییدکننده این موضوع که معدود انیمیشن‌های موفق ایرانی به‌خوبی به جامعه مخاطب هدف معرفی نشده‌اند، باشند. به‌علاوه، اگر انیمیشن‌های ایرانی معرفی‌شده فقط آنهایی هستند که از تلویزیون پخش شده‌اند و انیمیشن‌های تولیدشده در سینما و راه‌یافته به شبکه نمایش خانگی جایی در این گفت‌وگو ذکر نشدند.
آگاهی از گروه‌های سنی
در میان این گفت‌وگوی مادران، تنها یک مرتبه با درنظرگرفتن گروه سنی از انیمیشن‌های مناسب سوال شده بود و باقی موارد که بیشترین پیشنهادها را در ادامه داشت، بدون ذکر گروه سنی مقصود سوال شده بود. موردی که مادر گروه سنی فرزند سه‌ساله‌اش را ذکر کرده بود درنهایت کمترین تعداد پیشنهاد را داشت که از همین تعداد محدود نیز تنها یک یا دو مورد از پیشنهادها برای گروه سنی ذکرشده مناسب بود و بقیه مناسب برای کودک سه‌ساله نبود و حتی مواردی متعلق به گروه سنی بزرگسال بود. این بیش از همه نشان می‌دهد که مادران یا از گروه‌های سنی محصولات رسانه‌ای کودکان آگاهی ندارند یا اگر آگاه هستند، نسبت‌به رعایت آن اهمیتی قائل نیستند.
جالب‌تر و بامزه‌تر آنکه برخی از مادران یا مشارکت‌کننده‌ها درخواست کرده بودند که انیمیشن مناسب برای خودشان معرفی شود و در خلال گفت‌وگوها می‌شد برداشت کرد که بسیاری از انیمیشن‌های پیشنهادی را دیده‌اند. این مورد نشان می‌دهد که مادران علاوه بر آنکه همراه با کودکانشان کارتون و انیمیشن‌های گروه‌های سنی طیف خردسال و کودک را تماشا می‌کنند، به این محصولات نمایشی علاقه‌مند هستند و به‌طور شخصی نیز مخاطب آن هستند. در این گفت‌وگو متاسفانه هیچ انیمیشن ایرانی ذکر نشده بود.
انیمه‌های محبوب
انیمه و مانگا (داستان‌های مصور ژاپنی است که هم‌خانواده‌ای از کمیک‌های غربی به شمار می‌روند) سبک تولید انیمیشن‌های ژاپنی هستند که حالا در دنیا بسیار محبوب شده‌اند. این انیمیشن‌ها ویژگی‌هایی چون سبک تولید منحصربه‌فرد و البته به زبان ژاپنی را دارند. از ویژگی‌های برجسته شخصیت‌های انیمه‌های ژاپنی، چشم‌های بزرگ است که با کمتر شدن جزئیات در چهره شخصیت‌ها بیش از پیش خودش را نشان می‌دهد و برای نشان دادن احساسات در این شخصیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. قدمت این سبک از انیمیشن به حدود یک قرن پیش و در سال‌های ابتدایی قرن میلادی گذشته می‌رسد. این دو محصول رسانه‌ای در کشور ژاپن طرفدارهای زیادی دارد و حالا در سراسر دنیا نیز محبوبیتی یافته که شاهد آن به‌خوبی در گفت‌وگوی مادران مذکور روشن و واضح است. نام‌هایی از این انیمیشن‌ها از معروف‌ترین‌شان تا آنهایی که کمتر شناخته‌شده هستند چندین و چند مرتبه در تمامی گفت‌وگوها تکرار شده است.
نکته مهم درمورد انیمه‌ها این است که غالب انیمه‌های معروف و شناخته‌شده‌ای که طرفداران زیادی در ایران دارند به تشخیص متخصصان در دسته انیمه‌های مناسب گروه سنی بزرگسال قرار می‌گیرند و برای کودکان مناسب نیستند. انیمه‌هایی که در گفت‌وگوی موردبررسی ذکر شده‌اند در بهترین حالت برای گروه سنی مثبت ۹سال مناسب بوده‌اند و این خود امر مهمی است که توسط والدین نادیده گرفته می‌شود. درواقع انیمه‌های مناسب کودکان در کل محصولات انیمه ژاپنی، تنها بخش کوچکی از آن را تشکیل می‌دهد.
دوبله فارسی پرطرفدار
یکی از نکاتی که در انتخاب و تماشای انیمیشن موردنظر مادرها بسیار مورد بحث و پیشنهاد قرار گرفته بود، دوبله انیمیشن‌ها بود. دوبله در گفت‌وگوی مادرها به‌قدری مهم بود که بسیاری معیار انتخاب انیمیشن را نه خود انیمیشن که دوبله آن قرار می‌دادند و بر این اساس که کدام‌یک دوبله جالب‌تری دارند تصمیم به تماشای آن می‌گرفتند. یکی از مادرها نیز با ذکر استودیو دوبله محبوبش تنها انیمیشن‌های آنها را برای تماشا توصیه کرده بود. می‌دانیم که دوبله فارسی از ابتدای رونق سینما در ایران از نقاط‌قوت آن بوده و بسیاری از آثار خارجی از فیلم سینمایی تا انیمیشن را برای مخاطبان تمام نسل‌ها ماندگار کرده است. دوبله‌های فارسی هنوز هم از معیارهای انتخاب محصولات رسانه‌ای و بخش‌هایی از آن است که تماشای فیلم و انیمیشن‌ها را برای مخاطب هر سنی جذاب می‌کند.
نگاهی به ۳ انیمیشن برتر
کوکو: انیمیشن کوکو در سال۲۰۱۷ تولید شده است. کوکو در ژانر موزیکال و در کشور آمریکا ساخته شد و توانست بهترین انیمیشن اسکار همان سال شود. این انیمیشن برای گروه سنی بالای ۹سال مناسب است و همان‌طورکه در ایران محبوب شد، در تمام دنیا نیز بسیار دیده شد. کوکو داستان پسربچه‌ای است که به موسیقی علاقه‌مند است اما مجبور است به شکل مخفیانه و دور از چشم خانواده آن را دنبال کند؛ چون در خانواده او پرداختن به موسیقی کاری ناپسند است.
کوکو در کدومو بر اساس رای والدین:
مناسب خانواده: ۸۱ رای
نامناسب برای خانواده: ۲۳ رای
روح: انیمیشن روح ساخته سال۲۰۲۰ میلادی است و جوایزی را نیز در جشنواره‌های بین‌المللی از آن خود کرده است. این انیمیشن داستان یک معلم موسیقی را روایت می‌کند که آرزو دارد در گروه موسیقی جاز پیانو بنوازد و درست زمانی که به آرزوی خود می‌رسد در حادثه‌ای به کما می‌رود و روح او در مسیر جهان آخرت قرار می‌گیرد. او در مسیر داستان تلاش می‌کند تا به زندگی برگردد و از جهان پیش رو فرار کند. این انیمیشن با درنظرگرفتن اینکه نیاز به گفت‌وگوی پیشینی والدین با کودک دارد، برای گروه سنی بالای پنج سال مناسب است.
روح در کدومو بر اساس رای والدین:
مناسب خانواده: ۱۰۴رای
نامناسب برای خانواده: ۲۹رای
درون بیرون: این انیمیشن در سال۲۰۱۵ ساخته شده و بسیار مورد توجه قرار گرفت. قسمت دوم این انیمیشن بعد از حدود ۹سال ساخته شده و درحال اکران عمومی در دنیاست که رکوردهای قابل‌توجهی را نیز به‌جا گذاشته است. رده سنی این انیمیشن برای کودکان، مثبت ۱۰سال است و داستان آن به درون ذهن دختری به نام رایلی مربوط است و اتفاقاتی را که در قسمت کنترل احساسات او رخ می‌دهد روایت می‌کند.
درون بیرون در کدومو بر اساس رای والدین:
مناسب خانواده: ۲۰۸ رای
نامناسب برای خانواده: ۱۰۲رای
در اهمیت رده‌بندی سنی
طبقه‌بندی سنی انیمیشن‌ها راهنمایی است که کمک می‌کند تا در حالتی استاندارد دست به انتخاب انیمیشن و کارتون مناسب برای کودکمان بزنیم و نگران بروز رفتارهای الگوپذیرانه و تقلیدی بعد از تماشا ازسوی کودک نباشیم. درجه‌بندی‌های انیمیشن برای کودکان گاه دخترانه و پسرانه نیز هست اما بیش از همه گروه سنی در آن اهمیت دارد. شناخت این دسته‌بندی‌ها کمک می‌کند تا والدینی که با دسترسی گسترده از شبکه جهانی اینترنت فیلم و انیمیشن‌های موردعلاقه کودکشان را انتخاب می‌کنند، بتوانند مشخصات گروه سنی مناسب تماشای محصول رسانه‌ای را تشخیص بدهند. این درجه‌بندی به شرح زیر است:
مخاطب عمومی: طبقه‌بندی انیمیشن‌ها از درجه G و U آغاز می‌شود که شامل محتواهای مناسب برای همه افراد است. به این معنا که هر کس با هر گروه سنی می‌تواند آن را تماشا کند.
بالای هشت سال: درجه PG شامل محتواهایی است که برای تماشا نیاز به حضور و راهنمایی والدین دارد. این دسته به‌طور معمول برای کودکان بالای هشت سال پیشنهاد می‌شود.
بالای ۱۲ سال: درجه سنی ۱۲A فیلم و کارتون‌هایی را شامل می‌شود که برای کودکان زیر ۱۲سال مناسب نیست.
بالای ۱۳ سال: درجه PG-۱۳ گروهی از انیمیشن و فیلم‌ها را دربرمی‌گیرد که ممکن است برای کودکان زیر ۱۳سال مناسب نباشد و برای تماشای آن نیاز به حضور والدین است.
بالای ۱۷ سال: این دسته از فیلم و انیمیشن‌ها در درجه R قرار می‌گیرند که برای کودکان زیر ۱۷سال بدون حضور والدین آنها مناسب نیستند.
بزرگسالان: درجه NC-۱۷ بخشی از فیلم و انیمیشن‌ها را دربرمی‌گیرد که برای افراد زیر ۱۷سال حتی با حضور والدین نیز ممنوع است و به بیانی تنها برای بزرگسالان تهیه و تولید شده است.