آگاه: چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با پیروزی مسعود پزشکیان و تکیه وی بر صندلی رییس‌جمهوری به اتمام رسید تا ارکان قوه مجریه تغییر کرده و دوران تازه‌ای از سیاست و حکمرانی دولتی آغاز شود. دولت چهاردهم به اذعان بسیاری از کارشناسان اقتصادی و سیاسی باید رافع بسیاری از مشکلات داخلی و خارجی بوده و حتما باید برای رفع آنها برنامه‌های مناسبی را براساس دیدگاه کارشناس‌محوری رییس‌جمهوری منتخب، در نظر گیرد. بااین‌حال به اذعان بسیاری از کارشناسان اقتصادی و دلسوزان نظام، دولت چهاردهم ابتدا باید در دو محور نظام مسائل کشور را پیگیری و در قالب دو برنامه کوتاه و بلندمدت برای بحران‌ها و کلان موضوعات چاره‌اندیشی کند.
از این رو دولت چهاردهم باید در پرداخت به موضوعات کوتاه‌مدت، مسائلی همچون جلوگیری از رشد تورم و کنترل نقدینگی را با نظر به شعار سال که «رشد تولید با مشارکت مردم در اقتصاد» است مبنای کار قرار داده و به فوریت برای ثبات اقتصادی، کلان برنامه و آلترناتیوهای خود را برای شرایط فعلی ارائه دهد؛ البته این مهم زمانی حاصل می‌شود که تیم اقتصادی دولت، تیم کاملا هماهنگ بوده و تنها اسیر برخی واژگان بی‌اثری چون ژنرال‌سازی‌ها نشود که البته باید منتظر ترکیب کابینه ماند و دید، دولت نخست پزشکیان در امتداد دولت شهید رئیسی است یا غرق در عوالم دولت روحانی است؟بااین‌حال در این گزارش قصد داریم به بازنگری مواضع و برنامه‌های رییس‌جمهوری منتخب ایران برای بخش اقتصاد کشور بپردازیم؛ بنابراین پزشکیان درحالی راهی پاستور می‌شود که موضوع اقتصاد و معیشت، یکی از مهم‌ترین دغدغه اصلی مردم محسوب می‌شود. مسعود پزشکیان در یک‌ماه و اندی ایام انتخابات، نقطه نظرات، دیدگاه‌ها، مواضع و برنامه‌های خود برای بهبود وضعیت اقتصاد کشور و معیشت مردم را عنوان کرد که در ادامه به مهم‌ترین و کلیدی‌ترین آنها می‌پردازیم.
اولویت‌های پزشکیان برای اقتصاد
رییس‌جمهوری منتخب دولت چهاردهم که در جریان رقابت‌های انتخاباتی، با شعار «برای ایران» پا به عرصه انتخابات گذاشت، خود را «صدای بی‌صدایان» معرفی و بر تلاش برای تحقق «حق» و «عدالت» در جامعه و اجرای احکام «برنامه هفتم پیشرفت» تاکید کرده است.
ارتباطات مناسب و سازنده با دنیا برای رفع یا کاهش تحریم‌ها، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی برای تحقق رشد اقتصادی و اجرای قوانین به‌جای ایجاد قوانین جدید، از مهم‌ترین محورهای عنوان شده است که در اولویت برنامه‌های اقتصادی پزشکیان قرار دارد. حل مشکلات روابط خارجی، بهبود روابط با کشورها، عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری با جهان از طریق رفع تحریم‌ها، ارتقای جایگاه و امنیت و اقتدار ایران در جهان از دیگر برنامه‌های مطرح‌شده ازسوی پزشکیان در حوزه سیاست خارجی است که قطع‌به‌یقین تاثیر شگرف در مسائل اقتصادی کشور خواهد داشت؛ چراکه خواه ناخواه طی یک دهه اخیر، تحریم‌ها آسیب‌های جدی بر بدنه اقتصادی کشور وارد کرده و در جهت بهبود این وضعیت، کارشناسان و فعالان بزرگ اقتصادی، گشایش این گره را در بهبود روابط بین‌المللی ایران با جهان دانسته و مطالبه‌گری کرده‌اند.
همت و انسجام ملی و گشایش خارجی
همچنین پزشکیان وعده کرده که «نمی‌خواهد جوری مملکت‌داری کند که مردم مدام چشمشان به اخبار باشد تا ببینند بیشتر تحریم می‌شویم یا نمی‌شویم، نرخ دلار بالا می‌رود یا پایین می‌آید؛ ما برای برطرف کردن مشکلات مردم به همت و انسجام ملی و گشایش خارجی نیاز داریم. هر زمانی که خواستیم توافق کنیم، نرخ تورم پایین آمد و نرخ رشد اقتصادی بالا رفت و هر زمانی هم قصد نداشتیم توافق کنیم، بالعکس شد و نرخ رشد اقتصادی کاهش و نرخ تورم افزایش یافت.»
همچنین تنظیم و توزیع عادلانه بودجه عمومی کشور با اولویت حمایت از اقشار کم‌برخوردار، حکمرانی مطلوب در صندوق‌های بازنشستگی با تاکید بر نظام شایسته‌سالاری، رفع بحران‌ها و کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی، توزیع عادلانه یارانه‌ها متناسب با اطلاعات واقعی و تدوین سیاست‌های هدایت تدریجی توزیع یارانه‌ها، افزایش سهم کمک دولت در تامین هزینه‌های درمانی و استعدادیابی، آموزش و توانمندسازی به‌منظور اشتغال‌زایی و کاهش آسیب‌های اجتماعی نیز از سیاست‌ها و برنامه‌های راهبردی رییس‌جمهوری منتخب در حوزه رفاه و تامین اجتماعی است که عمده رفع مشکلات این حوزه نیز به‌گونه‌ای به شرایط اقتصادی و منابع مالی کشور، گره خورده و ریشه در آن دارد.
دوری از اقتصاد دستوری
بررسی دیدگاه‌ها و برنامه‌های مسعود پزشکیان در ایام انتخاباتی نشان می‌دهد که وعده‌های وی در برنامه‌های تبلیغاتی، دوری از اقتصاد دستوری است و معتقد است که بایستی با کمک کارشناسان اقتصادی، روابط مالی ایران با سایر کشورها برقرار شود و رشد اقتصادی بدون ارتباط با جهان محقق نمی‌شود.
همچنین به عقیده پزشکیان، «بدون ارتباط مناسب و سازنده با دنیا به رشد اقتصادی هشت درصدی مورداشاره در برنامه هفتم توسعه، نخواهیم رسید؛ بنابراین اگر می‌خواهیم به رشد برسیم، بایستی بتوانیم سرمایه‌گذاری داشته باشیم؛ چراکه بدون سرمایه‌گذاری، نه اشتغال ایجاد می‌شود و نه می‌توان روی افزایش تولید، حساب کرد. سرمایه‌گذاری نیز بسته به این است که چه محدوده‌ای از بازار را در نظر می‌گیریم؟ فقط کشور را می‌بینیم یا اینکه منطقه را در نظر می‌گیریم؟ هرچه دید ما وسیع‌تر باشد، طبیعتا رشد اقتصادی افزایش بیشتری را تجربه می‌کند.» همچنین رییس‌جمهوری منتخب درمورد برجام نیز وعده کرد که با کمیسیون امنیت مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی، تا رسیدن به زبان مشترک صحبت خواهد کرد. رییس‌جمهوری منتخب مردم در مورد توسعه برنامه هفتم، «بر به‌کارگیری افراد دارای مهارت تاکید دارد و معتقد است که رییس‌جمهور قرار نیست برنامه جدیدی بنویسد و سیاست جدیدی در کشور اجرا کند، بلکه سیاست‌های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری روشن و مشخص است و برنامه‌های توسعه نیز وجود دارد؛ از همین رو تنها بایستی با دارای مهارت و علمِ اجرای کار، برنامه‌های موجود را عملی و اجرایی کنیم؛ صرفا به‌دلیل اینکه در برنامه توسعه ششم، افرادی اجرای کار را برعهده داشتند که از برنامه‌ها بی‌خبر بوده و هدف و سیاست را پیگیری نمی‌کردند و فاقد مهارت و علم اجرای کار بودند، سبب شد که ۲۵ تا ۳۰درصد برنامه ششم توسعه محقق شود.»
رفع اختلاف فاحش بین مصرف دهک‌های بالا و پایین
همچنین مسعود پزشکیان در آخرین مناظره انتخاباتی خود ضمن ارائه نمودارهای اقتصادی، مصرف دهک‌های پایین و بالای جامعه در یارانه‌های انرژی و بنزین را وحشتناک توصیف و تاکید کرد که اختلاف میان دهک‌های بالا و پایین بسیار است. وی معتقد است که اینکه به افراد توانمند، بیشتر امکانات داده شود و به آنهایی که ضعیف‌ترند، تخصیص کمتری صورت گیرد، بایستی اصلاح شود. وضعیت جمعیت زیر خط فقر که این سال‌ها بدتر شده، بایستی بهتر شود؛ فلذا برای آنکه بخواهیم این بی‌عدالتی را اصلاح کنیم، بایستی اولویت نخست را پیدا کنیم.
رییس‌جمهوری منتخب دولت چهاردهم همچنین عنوان کرد که به‌راحتی می‌توان به هر نفر ۱۰میلیون تومان یارانه پرداخت کرد؛ اما لازمه آن، مدیریت تورم و شاخص‌ها، انسجام داخلی، کنار گذاشتن دعواها و رسیدن به زبان و نگاه مشترک و همچنین دیدن مردم محروم است؛ اگر ما وضعیت رشد اقتصاد و اشتغال را درست نکنیم و مشکلات‌مان را با دنیا حل نکنیم، راه به جایی نخواهیم برد.
از مخالفت با قیمت‌گذاری دستوری تا ارز غیرآزاد رانتی
همانطور که اشاره شد، پزشکیان در گفته‌های خود بر مخالفت با اقتصاد دستوری تاکید کرده و معتقد است که اگر قرار باشد اقتصاد به‌صورت دستوری پیش رود، سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری و تولیدکننده هم از تولید دست کشیده و منصرف خواهد شد. اختلاف قیمت‌های بازار و تولیدکنندگان ناشی از این همین دستوری بودن اقتصاد است. همچنین رییس‌جمهوری منتخب تاکید می‌کند؛ بایستی ارز را جز در بحث دارو، نهاده‌ها و مواد غذایی مردم، تک‌نرخی کرد؛ چه کسی گفته است که ارز ۲۸هزار تومانی را به برخی پرداخت کنیم و به دیگری ارز ۴۰هزار تومانی بدهیم؟
از سوی دیگر، پزشکیان نظام ارزپاشی و تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی را که زمینه رانت را فراهم کرده مورد نقد قرار داده و معتقد است که این ارز در اختیار هر شخصی که قرار گیرد، منجر به رانت خواهد شد؛ «اینکه دولت پول بدهد و عده‌ای با رانت، پول را در جای دیگری خرج کنند، همان بهتر است که این کار انجام نشود. بایستی ارز را جز در بحث دارو، نهاده‌ها و موادغذایی مردم، تک‌نرخی کرد؛ چه کسی گفته است که ارز ۲۸هزار تومانی را به برخی پرداخت کنیم و به دیگری ارز ۴۰هزار تومانی بدهیم.»
وی در موضوع ارز، مخالف هر نوع ارز غیرآزاد است و علت تورم را اقدامی ازسوی دولت دانسته که از جیب مردم پول برمی‌دارد، بزرگ می‌شود و در نتیجه ناترازی را به وجود می‌آورد و درنهایت برای رفع آن مجبور به چاپ پول یا دریافت اسکناس مازاد از بانک‌هاست. وی معتقد است که «به هر کسی که ارز ترجیحی می‌دهیم، دقیقا رانت پرداخت می‌کنیم. اگر ارز کالاهای اساسی همچون دارو را تنظیم کنیم، بازار آزاد خود را تنظیم می‌کند؛ بنابراین لازم نیست دولت دخالت کند، بلکه دولت باید ارز برای پشتیبانی را تامین کرده و بقیه را اجازه دهیم که بازار، خود کنترل کند. دولت بایستی دست از دخالت در بازار و قیمت‌گذاری‌ها بردارد.» همچنین پزشکیان معتقد است بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار، بدترین دوران خود را طی سال‌های اخیر، سپری کرده و مشکل آن همان مشکلات اقتصادی کشور، دخالت ناروای دولت در کسب‌وکارها و تحریم‌های بین‌المللی است؛ برنامه خود برای بهبود شرایط بازار بورس را منوط به نظر کارشناسان این حوزه دانسته و تاکید دارد که در وهله اول، بایستی سخن کارشناسان را طبق شواهد علمی شنید. او درباره برنامه‌های خود برای بورس و بازار سرمایه اعلام کرده است که نگاه و موضعش در بورس، روشن و معتقد است که اقتصاد یک نفر نیست و اینگونه نیست که یک نفر برای مملکت نقشه اقتصاد بکشد، بلکه مجموعه‌ای از اقتصاددان‌ها هستند که متناسب با تخصص برای اینکه چگونه با چه مشکلی را برخورد کنند، نسخه طراحی خواهند کرد؛ «اما آنچه درباره بورس انجام خواهیم داد این است که ثبات و امنیت را به بورس برخواهیم گرداند و پول کسری دولت را از بورس جبران نخواهیم کرد.» وی اظهار کرد که وقتی دولت در قیمت‌گذاری دخالت نکند و در قوانین دخالت و بی‌ثباتی ایجاد نکند و در کار تولید مداخله نکند بورس مسیر خود را طی می‌کند. از نظر تخصصی و علمی میان اقتصاد بهداشت و درمان، اقتصاد صنعت، اقتصاد پولی و مالی و اقتصاد بورس زمین تا آسمان با هم فرق دارد و ما برای حل ناترازی‌ها در هر حوزه قطعا از کارشناسان مربوطه استفاده خواهیم کرد. حل مشکل بورس با یک نسخه ساده امکان‌پذیر نیست، بلکه حتی موج تحریم نیز در بورس تاثیرگذار خواهد بود.
واردات خودرو با ارز
نهمین رییس‌جمهوری منتخب کشور در رابطه با واردات خودرو نیز، اعلام کرده است علی‌رغم اینکه در گذشته مخالف واردات خودرو بوده است، در رابطه با دلیل این مخالفت توضیح داده و اکنون برنامه دارد که خودرو بایستی با ارز مردم وارد شود.
پزشکیان در رابطه با مخالفت گذشته و برنامه‌های حال‌حاضر خود در این حوزه، تشریح کرد: برای خودرو که مزیت ما نیست، مرزها را بستیم؛ چه کار کرده‌اند که به واردات خودروهای دست‌دوم هم راضی شدیم؟ اما باز هم اجازه واردات داده نشد؟! اکثریت خودروهای وارداتی را از چین وارد کردیم و به چند برابر قیمت در اینجا فروخته‌ایم؛ درحقیقت مردم را از زندگی ساده محروم کرده‌ایم؛ حال برنامه ما این است که واردات خودرو با ارز مردم وارد شود؛ مخالف بودیم چراکه به مردم ریال داده می‌شد اما جنس خارجی را ده‌ها برابر به آنان فروخته می‌شد؛ اما زین‌پس، واردات خودرو با ارزهای مردم آزاد است. اگر رقابت را آزاد کنیم و خودروها وارد کشور شوند؛ بازار هم خودبه‌خود تنظیم می‌شود.
وی همچنین معتقد است که اگر ارز کالاهای اساسی همچون دارو را تنظیم کنیم بازار آزاد خود را تنظیم می‌کند. لازم نیست دولت دخالت کند. دولت باید ارز برای پشتیبانی را تامین کند و بقیه را بازار خودش کنترل می‌کند؛ بنابراین دولت باید دست از دخالت در بازار و قیمت‌گذاری‌ها بردارد.
راهکار جلوگیری از تورم
مسعود پزشکیان پیرامون برنامه‌های خود برای حوزه سرپناه مردم و ساخت مسکن و کنترل اجاره‌بها، وعده‌ای که قابلیت عملیاتی شدن را نداشته باشد، ارائه نکرده و اینگونه توضیح داده است که آنچه را قانونی امکان دارد و در اختیار خواهد داشت در حد توان اجرا خواهد کرد.
وی با بیان اینکه در سیاست‌های کلی رهبری، طرح آمایش سرزمینی دیده شده و بنا بر این بوده است که اجازه ندهیم شهرهای بزرگ، بزرگ‌تر نشوند یا روستاها را به گونه‌ای توَسعه دهیم که از روستاها به حاشیه‌نشینی نروند؛ چراکه در این صورت، قیمت زمین و مسکن افزایش پیدا کرده و با این وضعیت اقتصاد مملکت اوضاع خوبی نخواهد داشت؛ بنابراین وی معتقد است که باید ضمن ادامه راه شهید رئیسی و اجرای قانون، آمایش سرزمینی را که در سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری آمده است به‌شدت پیگیری کنیم. به گفته پزشکیان، دولت باید بتواند پولی به کارمندان بدهد که بتواند در خانه‌هایشان زندگی کنند. تورم باعث افزایش اجاره می‌شود و دولت مسبب ایجاد تورم است. دولت‌ها براساس تورم پول کارمندان را پرداخت نمی‌کند و مشکل ایجاد می‌شود. پس این بسته‌ای است که باید کل آن را اجرا کنیم. باید هنر کنیم و جلوی تورم را با راهکاری مناسب بگیریم. اینگونه تعدادی از مشکلات را حل می‌کنیم و با اصلاح حقوق کمک می‌کنیم به افراد تا اجاره خود را بپردازند.
مخالفت با جدی فیلترینگ
همچنین پزشکیان بارها در مناظرات و برنامه‌های انتخاباتی خود، صراحتا مخالفت خود با اعمال فیلترینگ را ابراز کرده و معتقد است که با فیلتر شدن‌ها، بسیاری از مشاغل را از دست داده‌ایم و زندگی میلیون‌ها انسان مختل شد؛ این درحالی است که بازار کاسبانِ فیلترشکن‌ها رونق خوبی پیدا کرد. وی برای دولت خود متعهد شده است که قطعا مقابل ممنوعیت‌های اعمال شده که موجب عصبانیت مردم و تخریب بسیاری از مشاغل فعال در فضای مجازی شده است، خواهد ایستاد. البته این به معنای آن نیست که اگر قرار است در بحران‌های خاصی مداخله شود، مداخله‌ای صورت نگیرد. منتخب چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران، وعده کرده که تا پای جان بر وعده‌های خود ایستاده و قول داده است که با تمام قدرت پیگیر مشکلات همه اقشار ازجمله کارمندان، کشاورزان، کولبران، بازنشستگان، معلمان، مهندسان و… باشد. از همه جوانان، متخصصان و بهترین کارشناسان فارغ از اینکه از چه قوم و مذهب و گروهی باشند، به شرط شایستگی برای حل مشکلات کشور استفاده کند.درنهایت مسعود پزشکیان در آخرین روزهای تبلیغاتی خود به مردم این اطمینان را داده که به آنها دروغ نگوید و در وعده‌هایش صادق و پاسخگو باشد و تاکید دارد که مطالبه‌گری مردم در مقابل تعهدات، او را مجاب خواهد کرد تا اگر روزی یادش رفت چه گفته بود، مردم به او یادآوری کرده تا پاسخگو باشد.