آگاه: این روزها اگر دلتان هوای زیارت امام حسین(ع) را کرده و دلتنگ صحن و سرای ایشان هستید، حتما سری به بوستان ولایت و نمایش «تنهاتر از مسیح» بزنید؛ نمایشی که قرار است هرچه مصائب از غریبی امام حسین و خاندانش شنیده‌اید برایتان به تصویر بکشد و پیش چشمتان بیاورد. هنر همواره بهترین و سریع‌ترین راه برای انتقال پیام است؛ راهی که می‌تواند هر مفهوم و حادثه‌ای را بر جان و قلب مخاطب بنشاند. این شب‌ها فصل پنجم اجرای نمایش میدانی «تنهاتر از مسیح» به کارگردانی علی اسماعیلی در بوستان ولایت، درحال برگزاری است. نمایشی که طی سال‌های گذشته نیز برگزار شده است و در هر دوره نکات تازه‌ای را پیش کشیده و مخاطبان بسیاری به خود دیده است. «تنهاتر از مسیح» جزو محدود آثاری است که به دیداری کردن شنیده‌های وقایع عاشورا می‌پردازد و تلاش می‌کند مخاطبان را در وضعیت تجربه زیسته این رویداد تاریخی مهم و تاثیرگذار قرار دهد.
مخاطبان میلیونی
این نمایش اثری از سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که به همت موسسه هنری رسانه‌ای سیمای ققنوس در۵۰شب اجرا و هرشب میزبان ۶هزار نفر خواهد بود. این نمایش آیینی در چهار سال گذشته همزمان با ایام محرم و صفر روی صحنه رفته و با استقبال کم‌نظیر مردم همراه شده و نزدیک به ۱.۵میلیون مخاطب را با خود همراه کرد. نخستین سانس از فصل پنجم این نمایش روز پنجشنبه ۲۸تیرماه روی صحنه رفت. پر کردن سالن در هفته نخست از اجرا بسیار دشوار است اما شب نخست «تنهاتر از مسیح» بدون تبلیغات گسترده میزبان ۶هزار مخاطب در دو سانس شد.
هرسال متفاوت‌تر از قبل
شاید هرکدام از ما بارها و بارها در میان روضه‌های محرمی «یا لیتنا کنا معک» گفته باشیم و آرزو کرده باشیم که کاش در روز عاشورا حضور داشتیم و سپری می‌شدیم در کنار تمامی فداییان حسین(ع). شاید حتی اگر امروز هم شرایطی باشد تا تنها گوشه‌ای از بزرگ‌ترین جنایت تاریخ را ببینیم و به کنار علقمه سفری داشته باشیم، با تمام سختی‌های دیدن این جنایات بپذیریم که چند قطره‌ای از اشک‌های حسینی‌مان را نه با شنیدن بلکه با دیدن بریزیم.
نمایش «تنهاتر از مسیح» در سال۱۳۹۷ در شرایطی که جاماندگان اربعین زیادی داشتیم، با ایده‌ای ازسوی موسسه ققنوس اجرا شد. نخستین فصل این نمایش با استقبال کم‌نظیری شکل گرفت. حدود ۳۰۰هزار نفر طی یک ماه به تماشای نمایش نشستند. استقبال‌ها به‌حدی بود که تعداد سانس‌های نمایش افزایش یافت، چراکه یک اجرا در روز پاسخ‌گوی این حجم از مخاطبان نبود.
سال۹۸ باتوجه‌به استقبال‌ها سازمان اوج درخواست اجرای فصل دوم «تنهاتر از مسیح» را مطرح کرد؛ این فصل نسبت‌به فصل اول متفاوت بود و قصه‌ها و آیتم‌ها تغییر پیدا کرد. این نمایش نیز حدود ۴۰شب اجرا داشت و کار خوبی بود و سپس سال۱۳۹۹ به‌خاطر شیوع کرونا نمایش متوقف شد. در آن دو سال از تیم نمایش دعوت شد تا در دمشق و حمص «ارض و شمس»، نمایشی کامل سوری و عربی اجرا شد. در سوریه نیز استقبال از اثر بی‌نظیر بود و با فروکش کردن کرونا و به تصمیم سازمان اوج سه نمایش میدانی برای جبران این دو سال برای مردم تهران اجرا شد. نمایش «روشنای شب تار» در ایام غدیر، فصل سوم «تنهاتر از مسیح» و «زنان آسمانی» آثاری بود که برای اجرا در تهران تدارک دیده شد.
«تنهاتر از مسیح» در چهار دوره گذشته شاهد تغییراتی بوده اما اساس اصلی نمایش در این سال‌ها همیشه روضه مصور و واقعه عاشورا بوده است. هر سال از زاویه‌ای متفاوت رویدادها و اتفاقاتی که در عاشورا رخ داده است به تصویر کشیده است. راه سرخ فصل چهارم این نمایش است که سال گذشته اجرا شد. داستان این فصل از بحث قصد ولایت امیرالمومنین(ع) و غدیر آغاز شد تا به شهادت امام حسین(ع) رسید. در این فصل هم همان روضه مصور را می‌بینیم اما از زاویه‌ای دیگر به دسته‌هایی پنهانی می‌پردازد که به ظاهر مسلمان بوده‌اند اما در دین و آیین و مسلک یهودی بوده‌اند. روایتی از منافقینی که در میان امت اسلام رخنه کرده‌اند تا خون خدا را به زمین بریزند از امیرالمومنین(ع) تا مهدی موعود(عج). در این نمایش تا رقم خوردن واقعه عاشورا گاهی به موضوعاتی چون حضور منافقین در دستگاه‌های تصمیم‌گیری اسلام و... اشاره می‌شود.
پیشینه پژوهشی
امیرحسین طهرانی، مجری طرح درباره پیشینه پژوهشی این نمایش می‌گوید: «مبنای نمایشنامه این نمایش بر این است که براساس تاریخ و روایات و آیات قرآن نوشته شود. روایاتی که مربوط به وقایع اسلام بوده است. هرسال پس از پایان فصل برای سال آینده برنامه‌ریزی می‌شود و اگر بنا باشد تا مبحثی اضافه شود، نواها تغییر کند و... تصمیم‌گیری می‌شود. سال گذشته آیتم حضرت مسلم نبود که امسال به نمایش اضافه شده است. هرسال سعی شده جذابیت داستانی و جذابیت بصری افزایش پیدا کند. از علما، نویسندگان شاخص هم کمک گرفته می‌شود.»
حمایت‌های مردمی
این دومین سال متوالی است که برای اجرای نمایش از هیچ حمایت مالی و سازمانی استفاده نشده است و تنهاتر از مسیح با کمک‌های مردمی روی صحنه می‌رود. سال گذشته طرحی به‌نام «نذر اشک» راه‌اندازی شد که در سایر نمایش‌ها با نام «نذر فرهنگی» شناخته می‌شود. هر شب مردم در حین تهیه بلیت می‌توانند بانی شده و باعث دعوت شخص دیگری شوند. برآورد قیمتی در نظر گرفته شده است، حدود ۲۰۰هزارتومان هزینه تماشای نمایش است و مخاطبان می‌توانند بلیت نیم‌بها تهیه کنند یا اگر قدرت خرید ندارند با گزینه بلیت رایگان می‌تواند بلیت تهیه کرده و به تماشای نمایش بنشینند. هرکس در اندازه توان خودش در این روضه شریک می‌شود. سال گذشته و امسال با این روش نمایش روی صحنه رفته است و این یکی از ویژگی‌های نمایشی با این عظمت است و مانند هیات‌ها و راهپیمایی اربعین به صورت مردم به اجرا رسیده و هیچ حمایتی ازسوی نهادهای فرهنگی صورت نگرفته است. باید نذر فرهنگی فرهنگسازی شود. برخی از نمایش‌هایی که به بودجه‌های حکومتی و ارگان‌ها وابسته بوده است پس از قطع شدن بودجه نمایش هم تعطیل شده است اما اگر کار مردمی باشد و باحمایت مردم روی صحنه بیاید همواره ادامه خواهد داشت.
عواملی حرفه‌ای
عوامل این نمایش افرادی هستند که در حوزه سینما و تئاتر به‌صورت حرفه‌ای مشغول به‌کارند و باتوجه‌به تخصص‌هایی که دارند انتخاب شده‌اند. نمایش میدانی از لحاظ فضای کار با نمایش سالنی متفاوت است و یک فیلم سینمایی زنده است که بدون وقفه انجام می‌شود، موسیقی، جلوه‌های ویژه و... هیچ توقفی ندارند و ریسک بالایی دارد. در مدت یک دقیقه شهر بزرگی که در صحنه بوده است به یک نخلستان تبدیل می‌شود؛ بنابراین شبیه به آثار سینمایی است با این تفاوت که جایی برای اصلاح وجود ندارد.
چرا تنهاتر از مسیح؟
علیرضا قزوه در کتاب «با کاروان نیزه» توانسته است با استفاده از وحدت روایی و تنوع منظرها، مجلس روضه‌خوانی کاملی را برای اباعبدالله الحسین(ع) برپا کند. کتاب در سال‌های پس از انتشار مورد اقبال ادب‌دوستان و علاقه‌مندان به اهل‌بیت(ع) قرار گرفته و برخی از ابیات آن، در ذهن مردم به یادگار ثبت شده است که ازجمله این موارد می‌توان به این بیت معروف اشاره کرد: «گودال قتلگاه پر از بوی سیب بود/ تنهاتر از مسیح، کسی بر صلیب بود» نام نمایش «تنهاتر از مسیح» نیز از این شعر الهام گرفته شده است.
ترکیبی برنده
نمایش «تنهاتر از مسیح» ترکیبی از منبر، سینما و هیات است. بسیاری از موضوعاتی که در هیات قابل بیان نیستند در قالب نور و جلوه‌های ویژه مقابل چشم مخاطبان قرار می‌گیرد و بسیاری از موضوعاتی که قابلیت به تصویر کشیدن ندارند، در قالب صوت شنیده می‌شود. صدای محمود کریمی در بیش از ۹۰درصد نمایش به گوش می‌رسد و ایشان هم واکنش مثبتی به این اثر داشته است.
نقش یهود در عاشورا
«تنهاتر از مسیح» در پنجمین سال اجرا با موضوعی متفاوت از فصل‌های قبل روی صحنه می‌رود. امسال به دلیل جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه در این اثر نمایشی به موضوع نقش یهود در واقعه عاشورا پرداخته شده است. این نمایش تلاش دارد تا ریشه‌های تفکر صهیونیستی را از گذشته تا امروز مرور کند.
حسن بزرا، کارگردان نمایش «تنهاتر از مسیح» درباره تفاوت این فصل با سایر ادوار می‌گوید: «در این سال‌ها تلاش شده است تا در هر فصل از یک زاویه و بعدی متفاوت به واقعه عاشورا نگاه کنیم که از باب شور و شعور و تفکر برای مخاطب جذاب و متمایز باشد و هر سال خوراک فکری و ذهنی و اعتقادی متفاوت و مناسب‌تری را در اختیار مخاطب قرار دهیم. امسال در پی تحقیق و پژوهش‌های متفاوتی که انجام شد به نقش یهود در واقعه عاشورا رسیدیم. سبقه تاریخی و تاثیرگذاری یهود در میان آدمیان از دیرباز مشخص است که چه فتنه‌هایی را در طول تاریخ رقم زده‌اند و تا اکنون هم ادامه دارد. یهودیان در وقایع شهادت اهل‌بیت(ع) نقش‌های بسیار مستقیمی داشته و گاهی هم پشت‌پرده دسیسه کرده‌اند و به کمک منافقینی که داشتند در بدنه حکومت اسلامی و مسلمانان رخنه کرده‌اند. در واقعه عاشورا نیز نقش بسزایی داشتند که در این سال به نقش آنها برای به وقوع پیوستن واقعه عاشورا اشاراتی داشته‌ایم.
بزرا با بیان اینکه نمایش در سه وجه اجرا می‌شود، توضیح می‌دهد: «نمایش با این موضوع آغاز می‌شود و در مقاطع مختلف شاهد نقش یهودیان در شهادت امیرالمومنین(ع)، شهادت و خلافت امام حسن(ع) و... خواهیم بود و می‌بینیم که چه کسانی در واقعه عاشورا تاثیرگذار بوده‌اند. نمایش در سه وجه برگزار می‌شود و برخی از صحنه‌ها میان تماشاگران و در سالن به نمایش کشیده می‌شود.» حسن بزرا درباره نقاط قوت و ویژگی‌های فصل پنجم بیان می‌کند: «یکی از نقاط قوت نمایش‌هایی که در این سال‌ها اجرا شده همدلی و همبستگی میان عوامل است که از بعد فکری و اعتقادی به پیوستگی و همبستگی رسیده‌ایم. ویژگی دیگر آن به لحاظ محتوایی است و سعی شده تا جایی که به لحاظ محتوایی و زمانی امکان داشته، مطالبی عنوان شود که برای مخاطب تازگی و جذابیت داشته باشد و این یکی از ویژگی‌های خاص این فصل است. داستان‌هایی به تصویر کشیده می‌شود که به‌ندرت به گوش مخاطب رسیده است، مگر کسانی که مطالعات ویژه و خاصی درباره تاثیر یهود در اسلام و واقعه عاشورا داشته باشند. در این نمایش سعی شده با زبان نمایش مخاطب به تماشای روایت بنشیند.»