آگاه: قرار است شخصی که در رأس نظام سلامت کشور قرار می‌گیرد با مشکلات بی‌شماری دست و پنجه نرم کند تا شاید بتواند نفس به خس‌خس افتاده سلامتی کشور را چاق کند، هرچند شاید رساندن اکسیژن به همه مویرگ‌ها ممکن نباشد. کارگروه پیشنهاددهنده وزیر بهداشت آخرین جلسه خود را هفته قبل برگزار کرد و با تکمیل فهرست ۱۰نفری، به کار خود پایان داد. افرادی که موفق شدند خود را به فهرست نهایی برسانند قبول‌شدگانی هستند که از ۱۰نمره دستکم هفت گرفتند. این اسامی نهایی که از کارگروه به شورای راهبردی ارسال شده است، هنوز به اعلام عمومی نرسیده اما شنیده‌ها از حضور دو پزشک زن در میان اسامی نهایی حکایت دارد.
همچنین اسامی افراد غیرپزشک نیز قابل‌توجه است، طوری که گفته می‌شود دو نفر از جامعه پرستاری و پیراپزشکی در فهرست ۱۰نفره قرار دارند. پس می‌توان حدس زد هشت نفر از فهرست ارسالی به شورای راهبری دولت چهاردهم، پزشک هستند. دو گزینه زن از جامعه پزشکی انتخاب شده‌اند که درنهایت این فهرست شامل هشت نفر از جامعه پزشکی و دو نفر از پرستاران و پیراپزشکان است. این امتیازها بر چه اساس کسب شده است؟ گفته می‌شود جوان بودن و زن بودن امتیاز دارد؛ اما سابقه وزارت هیچ امتیازی ندارد. همین روزها قرار است وزیری انتخاب شود که کارش به‌مراتب سخت‌تر از دیگر وزراست؛ چون رییس‌جمهوری به حوزه سلامت اشراف کامل دارد. مسعود پزشکیان چهارسال وزیر بهداشت بوده و خوب می‌داند حوزه سلامت با چه مشکلات و چالش‌هایی مواجه است.
وزیر بهداشت جوان باشد
رضا لاری‌پور ـ عضو کارگروه انتخاب وزیر بهداشت
وضعیت بهداشت و درمان آن‌قدر مسئله و مشکل دارد که می‌توان گفت وزیر بهداشت انتخابی با چالش‌های فراوانی مواجه خواهد بود. وزیر بهداشت حتما باید انسان شجاعی باشد که بتواند بخشی از این مشکلات را اصلاح کند تا مردم نفع ببرند. همان‌طورکه رییس‌جمهوری منتخب در صحبت‌های خود اعلام کرده است، تاکید بر سیاست‌های کلی نظام سلامت، لزوم استفاده از تمام متخصصان نظام سلامت، بیان نکردن مسائل اختلافی پزشک و غیرپزشک که در فضاهای متفاوت وجود دارد، تاکید بر طب مبتنی بر شواهد علمی، تاکید بر اقدام و حکمرانی مبتنی بر تمرکززدایی از پایتخت، توسعه پژوهش‌های کاربردی موثر بر حل مسائل سلامت، لزوم اصلاح نظام شبکه، توجه به طب ایرانی و مکمل و مبتنی بر شواهد در انتخاب وزیر بهداشت موثر است. ضعیت بهداشت و درمان آن‌قدر مسئله و مشکل دارد که می‌توان گفت وزیر بهداشت انتخابی با چالش‌های فراوانی مواجه خواهد بود.
اصلاح ریل‌گذاری نظام سلامت بر مبنای پیشگیری و تقدم سلامت‌محوری باید موردتوجه باشد تا وقتی سهم سلامت از تولید ناخالص ملی و اقتصاد کشور اصلاح نشود، مشکلات حل نخواهد شد. وزیر بهداشت باید در کابینه جایگاهی داشته و توانمندی موثری داشته باشد. همچنین مبارزه با تعارض منافع در جهت تحقق حقوق مردم اهمیت دارد. تعارض منافع در دولت سیزدهم بسیار سر زبان‌ها افتاد و این نکته نیز باید بادقت و جدیت مدنظر باشد. همچنین اصلاح و تعارض بین و درون‌رشته‌ای در نظام سلامت باید مدنظر قرار بگیرد.
باتوجه‌به شیوه انتخاب وزیر بهداشت که نوعی از تمرین دموکراسی در کشور است، همه نظرها شنیده خواهد شد و برخی امکان دارد از این شیوه رضایت نداشته باشند. در دو دهه گذشته، چند نفر از افراد کمتر از ۴۰سال در نظام سلامت مسئولیت گرفتند؟ باتوجه‌به معیارها در نظام سلامت، معمولا سن بالاتری برای وزیر بهداشت در نظر گرفته می‌شود؛ البته این امکان وجود دارد که پزشکان جوان هم بتوانند مسئولیتی داشته باشند و امیدواریم در وزارت بهداشت دولت چهاردهم، از قدم‌های توانمند و جوان برای مسئولیت‌های این وزارتخانه استفاده شود. همچنین مسائل چالش‌برانگیزی مثل خودکشی رزیدنت‌ها، نیروهای طرحی، حقوق رزیدنت‌ها، تعرفه‌ها و نحوه پرداخت نیز وجود دارد که برخی از این موارد به مسائل اقتصادی برمی‌گردد که هم باید سهم سلامت از اقتصاد افزایش پیدا کرده و هم کشور در شرایطی قرار بگیرد که امیدواری ایجادشده در مردم حفظ شود.
حکمرانی بر پایه مشارکت
احمد نجاتیان ـ عضو کارگروه انتخاب وزیر بهداشت
دکتر پزشکیان فصل جدیدی از حکمرانی را در کشور شروع کرده که مبتنی بر مشارکت، شفافیت و تصمیم‌گیری است. این فرصت برای همه گروه‌ها با شکل‌گیری این کارگروه فراهم شده است. تا قبل از این، جامعه بهداشت و درمان و پرستاری به این شکل به‌صورت مستقیم مورد مشاوره برای انتخاب وزیر بهداشت نبودند، اما اکنون این اتفاق افتاده است. شاید ما فکر می‌کنیم باید یک فرد کاریزماتیک به‌عنوان وزیر بهداشت انتخاب شود، اما به این سمت می‌رویم که باید ساختاری ایجاد شود تا وزیر به موفقیت برسد. قطعا توانمندی وزیر اهمیت دارد، اما ساختار اهمیت بیشتری دارد، زیرا بعدتر می‌تواند مطالبه‌گری کرد.
بزرگ‌ترین مطالبه‌گر حوزه سلامت
محمدجواد کبیر ـ عضو کارگروه انتخاب وزیر بهداشت
یکی از سخت‌ترین دوره‌هایی که می‌خواهیم وزیر بهداشت را انتخاب کنیم، همین دوره است، زیرا با رییس‌جمهوری مواجه هستیم که در زمینه سلامت صاحب‌نظر است و یکی از بزرگ‌ترین مطالبه‌گران در این حوزه محسوب می‌شود. در اظهارات آقای پزشکیان شاهد بودیم که اصرار به اجرای اسناد بالادستی داشته و درباره عدم اجرای قانون در گذشته انتقاد داشته است. در شرایطی هستیم که نظام سطح‌بندی توسط وزارت بهداشت زیر پا گذاشته شده، در نظام سطح‌بندی آموزشی نیز اهمال‌هایی رخ‌داده و با تولید دانشگاه‌ها و دانشکده‌های جدید مواجه هستیم. در همین دولت فعلی، تعداد زیادی دستگاه‌های تشخیصی از جمله ام‌آرآی توزیع شده و این در حالی است که منابع محدود برای مصارف نامحدود تبعاتی خواهد داشت. این سوال جدی وجود دارد که وزیر بهداشت باید چه ویژگی‌ها و توانمندی‌هایی داشته باشد؟ وزیر بهداشت باید بداند ماموریت‌های تعریف‌شده وزارت بهداشت براساس اسناد بالادستی چیست. اکثر وزرای بهداشت در برنامه‌های ورودی به مجلس به‌خوبی عمل کردند و نشان می‌داد که برنامه را اشخاص دیگری نوشته‌اند. وزیر بهداشت باید عامل به عمل باشد و خودش بداند با چه تعهد و تکلیفی به عرصه اجرایی پا گذاشته است. باید پرسید چرا وزارت بهداشت در رویکرد سلامت همه‌جانبه و همکاری بین‌بخشی، نتوانسته تعهد سیاسی را فراهم کند؟ یکی از مشکلات همین است که در حوزه سلامت، عمده منابع را از درآمد عمومی تعریف کردیم که یکی از خطاهای استراتژیک محسوب می‌شود. در کشورهایی که نظام سلامت موفق دارند، سهم منابع عمومی در تامین خدمات سلامت به حداقل رسیده و عمده منابع نظام سلامت از مالیات تامین می‌شود. سهم سلامت از تولید ناخالص ملی بین ۳.۵ تا ۴.۵درصد است، درحالی‌که قرار بود براساس سیاست‌های کلی این عدد به ۸ تا ۹درصد برسد. یکی از مشکلات این است که سطح تولید ناخالص ملی پایین آمده و درنتیجه باید مناسبات اقتصادی را برای افزایش سقف تولید ناخالص ملی بالاتر ببریم تا مطالبه‌گری برای افزایش سهم سلامت را ایجاد کنیم.
حفظ و ارتقای نیروی انسانی
احسان مصطفوی ـ عضو هیات‌علمی موسسه پاستور ایران
درحال‌حاضر رییس‌جمهوری داریم که سابقه وزارت بهداشت داشته و این فرصتی بی‌نظیر برای کشور و نظام سلامت محسوب می‌شود تا منجر به تحول شود. مهم‌ترین اولویت وزیر بهداشت در دولت چهاردهم، حفظ نیروی انسانی و ارتقای کمی و کیفی آن است. بسیاری از این افراد در دوران کرونا نقش‌آفرینی کرده، اما پس از آن دیده نشدند. اگر اتفاق مشابه کرونا رخ بدهد، همچنان به کمک نیروی انسانی در نظام سلامت نیاز داریم. بحث تقدم بهداشت بر درمان نیز در شعار مطرح می‌شود و انتظار می‌رود به‌صورت جدی مدنظر قرار بگیرد. تعارض منافع نیز یکی از مباحث مهم است که هم وزیر و معاونان و هم رؤسای دانشگاه‌ها نباید دچار آن باشند.
برنامه فوری برای تهیه دارو
وحید محلاتی ـ نایب‌رییس هیات‌مدیره انجمن پخش دارو
رییس‌جمهوری منتخب بر اجرای برنامه هفتم توسعه تاکید داشتند و این برنامه حدود ۱۰برنامه تکلیفی برای وزارت بهداشت تکلیف کرده و خواسته این برنامه‌ها را در سال اول و دوم محقق کند که به نظر می‌رسد این موضوع از توان وزارت بهداشت خارج است؛ درنتیجه افرادی باید مسئولیت وزارت بهداشت را قبول کنند که توانمندی و انگیزه بالایی داشته باشند. در ماه‌های آینده احتمالا نیاز به تامین دارو خواهیم داشت و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در دولت چهاردهم باید برنامه فوری برای این موضوع داشته باشند. بازار دارویی کشور با وضعیت کمبود ارز و نقدینگی مواجه است. طرح دارویار به‌درستی طراحی نشد و امسال ۴۰هزار میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته شد که تاکنون حتی دوهزار میلیارد تومان هم برای آن پرداخت نشده است. در ماه‌های آینده احتمالا نیاز به تامین دارو داریم و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در دولت چهاردهم باید برنامه فوری برای این موضوع داشته باشند تا بخشی از این مبلغ را در اختیار کارخانه‌ها قرار بدهند که بتوانند مواد اولیه را خریداری کرده و دارو را تامین کنند تا کمبود دارو نداشته باشیم.
انتخاب آگاهانه وزیر بهداشت
زهره افتخاری ـ عضو هیات‌علمی انستیتو پاستور ایران
برای اولین‌بار چنین اتفاقی افتاده که اعضای کارگروه انتخاب وزیر بهداشت معرفی شده‌اند. رییس‌جمهوری منتخب، پزشک است و قبلا در مجلس نیز حضور داشته و این موارد باعث می‌شود وزیر بهداشت به شکل آگاهانه‌ای انتخاب شود. وزیر بهداشت باید بتواند با سایر دستگاه‌ها مانند مجلس، وزارت صنعت و معدن و تجارت، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه‌وبودجه تعامل مناسبی داشته باشد. قبل از اینکه وزیر پیشنهادی به مجلس معرفی شود، باید معاونان او نیز معرفی شوند، زیرا معاونان نقش بسیار مهمی در عملکرد وزیر بهداشت خواهند داشت. در دوران کرونا مشخص شد که ریاست سازمان غذا و دارو چقدر مهم است. رییس و مدیران سازمان غذا و دارو نباید تعارض منافع داشته باشند.
تقویت نظام شبکه بهداشت
محمد آسایی ـ مشاور اسبق وزیر بهداشت
متاسفانه، از فرصتی که در دوران کرونا در زمینه مشارکت مردم و هماهنگی بین‌بخشی رخ داد، استفاده نکردیم. سلامت زمانی محور توسعه بود و همه بخش‌های دیگر به حرف وزارت بهداشت گوش می‌کردند تا جان انسان‌ها را نجات بدهند. وزیر بهداشت بعدی باید مدیر قوی باشد. این خوب نیست که رییس‌جمهوری درباره خانه بهداشت صحبت کند، اما وزیر بهداشت آشنایی نداشته باشد. وزیر بعدی باید مشکلات رزیدنت‌ها و نظام آموزش پزشکی را حل کند. مسئله اشتغال رزیدنت‌ها و اینکه الان نقش درمانی داشته و درآمد خاصی ندارند، باید موردتوجه قرار بگیرد. کمترین بهره را از منافع سازمان‌های بین‌المللی می‌بریم، ایران در حوزه بهداشت می‌تواند نمونه‌ای برای کشورهای منطقه باشد. در سال۱۳۹۸ و در شصت‌وششمین اجلاس وزیران بهداشت منطقه مدیترانه شرقی از ۲۲وزیر بهداشت منطقه پذیرایی کردیم و در آنجا نیز نام بهورز به‌عنوان یک برند در سازمان جهانی بهداشت مطرح شد. موضوع ادغام آموزش پزشکی و نظام ارائه خدمات، پزشکی خانواده و تقویت نظام شبکه باید موردتوجه وزیر بهداشت باشد. دستورهای زیادی در زمینه تقویت نظام شبکه و ارائه خدمات سرپایی و پیشگیری داشتیم که روزبه‌روز از وضعیتی که در دنیا به آن افتخار می‌کردیم، عقب‌تر می‌رویم. همکاری بین بخش خصوصی و بخش دولتی نیز مهم است. بخش خصوصی درحال‌حاضر، بخش دولتی را به‌عنوان رقیب می‌بیند، درحالی‌که منافع دو طرف به‌صورت برد -برد باید تعریف شود. این دو بخش باید هماهنگ شوند. همچنین وضعیت بیمارستان‌های دانشگاهی در شهرستان‌ها خوب نیست. ما کمترین بهره را از منافع سازمان‌های بین‌المللی می‌بریم اما اینکه سازمان‌های بین‌المللی مدافع دستاوردهای نظام سلامت باشند و به سایر کشورها معرفی شویم، اهمیت دارد. ایران در حوزه بهداشت می‌تواند نمونه‌ای برای کشورهای منطقه باشد.
وزیر بهداشت، پزشک یا غیرپزشک؟
علیرضا چیذری ـ رییس انجمن ملزومات پزشکی و دارویی
یکی از بزرگ‌ترین تعارض‌های منافع این است که وزرای بهداشت، پزشک هستند. یک پزشک عمر خود را صرف آموزش پزشکی و درمان کرده، اما وزارتخانه‌ای که مهم‌ترین دغدغه آن، مسائل مدیریتی و اقتصادی است، به شخصی نیاز دارد که مدیریت و اقتصاد بلد باشد. در سطوح معاونان مثل درمان و بهداشت می‌توان از پزشکان استفاده کرد. کدام اقتصاددان یا مدیر در گزینه‌های نهایی خواهند بود؟ جایگاه وزیر بهداشت نیازمند تعامل با سایر دستگاه‌ها دارد و شاید یک پزشک نتواند ایستادگی لازم را داشته باشد. باید از وزارت بهداشت پزشک‌محوری عبور کنیم. در زمینه تجهیزات پزشکی کمبودها به مرحله حاد نرسیده و با وضعیت ارز و سطح تولید ناخالص ملی امیدواریم وضعیت بهبود یابد.
خانم‌ها توانمندی برای وزارت دارند
علی‌اکبر پورفتح‌اله ـ مدیرعامل اسبق سازمان انتقال خون
یکی از نگرانی‌ها این است که انتخاب وزیر بهداشت، خروجی کارگروه سلامت نباشد. جریانی وجود دارد که کمتر به زنان اجازه وزارت می‌دهد و در دوران وزارت خانم دستجردی نیز این نگاه وجود داشت، اما این سد شکسته شد. البته شورای راهبری این نگاه را دارد که بخشی از کابینه را زنان تشکیل بدهند. انتظار این است که در کارگروه سلامت، جنسیت دخالت نکند، زیرا خانم‌های توانمندی برای وزارت حضور دارند. نگرانی دیگر، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری است که می‌تواند نقش مهمی در مسائل نظام سلامت داشته باشد.