آگاه: سه فرزندش روز یکشنبه در بیانیه‌ای که به خبرگزاری «فرانسه ۲۴» دادند، گفتند که آلن دلون در ۸۸سالگی درگذشته است. بازی‌های آلن دلون در ایران از گذشته با صدای ماندگار «خسرو خسروشاهی»، دوبلور و صداپیشه در ذهن مخاطبان و طرفداران این هنرمند نقش بسته است. ما تلاش کردیم تا به این بهانه صحبتی با خسروشاهی داشته باشیم اما موفق به برقراری ارتباط با او نشدیم. خسروشاهی صبح روز گذشته درباره فوت آلن دلون به «خبر ورزشی» گفته بود که حالا از شنیدن این خبر حالش خوب نیست و نمی‌تواند صحبت کند.
از سفر دلون به ایران
آلن دلون برای نمایش فیلم «استخر» در سال۱۳۴۸ به ایران آمد. او در فرودگاه مورد استقبال بازیگران ایرانی قرار گرفت. روزنامه اطلاعات در ۳بهمن‌ماه ۱۳۴۸ گزارشی درباره ورود و حضور وی در تهران منتشر کرد که به گوشه‌هایی از آن می‌پردازیم؛ آلن دلون، هنرپیشه معروف فرانسوی دیشب وارد تهران شد. در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال طرفداران خود قرار گرفت. صدها نفر از طرفداران ایرانی او از این هنرپیشه معروف در فرودگاه مهرآباد استقبال کردند. آلن دلون گفت: این آخرین دیدار من از تهران نخواهد بود. او پس از پیاده شدن از هواپیمای ملی ایران به میان جمعیت رفت و شروع به دست دادن و احوالپرسی کرد. از هنرپیشه فرانسوی عده‌ای از تهیه‌کنندگان و هنرپیشگان فرانسوی که قبلا به تهران آمده بودند و همچنین چند تن از تهیه‌کنندگان و هنرپیشگان ایرانی استقبال کردند. سفر او به‌منظور شرکت در هفته فیلم فرانسوی و مراسم نمایش فیلم «استخر» که دلون نقش اول آن را به عهده دارد، است.
آلن دلون با نمایش فیلم «زن‌ها طاقت ندارند» که همبازی او در این فیلم «ژاکلین ساسارد» و «میلن دو مونژو» بودند، در ایران به شهرت رسید. او گرچه به‌خاطر زیبایی چهره‌اش به سینما راه یافت اما پس از شرکت در چند فیلم استعداد خود را نشان داد و در فیلم‌های موج نو ظاهر شد، نخستین آن «کسوف» بود که با «مونیکاویتی» همبازی شد. او مدتی است قدم در راهی گذاشته که می‌خواهد از خود یک «هامفری بوگارت» بسازد. «آلن دلون» هم‌اکنون محبوب‌ترین هنرپیشه اروپایی است. اما شهرت و محبوبیتش در خارج از مرزهای اروپا بیش از پلوموند است. شنبه‌شب گذشته در فستیوال سینمایی فرانسه در تهران، فیلم «خانواده سیسیلی‌ها» از آلن دلون نمایش داده شد. همبازی او در این فیلم «ژان گابن لینوون»، بازیگر معروف سینما و «ایردنامیک» بودند اما مسئولان فیستیوال دولون را برای نمایش استخر شرکت دادند.
ماندگاری ستاره فرانسوی با صدای خسروشاهی
خسرو خسروشاهی متولد هفتم دی۱۳۲۰، دوبلور و مدیر دوبلاژ ایرانی است. از آثار او می‌توان به دوبله فیلم‌هایی از بازیگران اسطوره‌ای سینمای جهان مانند آلن دلون و آل‌پاچینو اشاره کرد. در سال۱۳۴۱ با راهنمایی و معرفی مرحوم احمد رسول‌زاده، دوبلور و مدیر دوبلاژ وارد این حرفه می‌شود. همسر او منصوره کاتبی نیز در زمینه دوبله فعالیت دارد. خاطره دوبله بیشتر فیلم‌های آلن دلون، آمیتاب باچان، آل پاچینو و داستین هافمن و رابرت دنیرو به صدای خسروشاهی گره خورده و از خاطر دوستدارانش نخواهد رفت. همچنین صدای او در فیلم‌های ایرانی قبل از انقلاب، به جای فرزان دلجو و در سینمای بعد از انقلاب به‌جای بازیگرانی چون بیژن امکانیان، ابوالفضل پورعرب، جهانگیر الماسی، پرویز پورحسینی و... شنیده شد. در نهم بهمن ۱۳۹۷ در مراسم افتتاحیه سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر آیین بزرگداشت خسرو خسروشاهی برگزار و از او به پاس عمری فعالیت هنری تقدیر شد.
صدای او نشانی از هر دو وجه ظاهر معصومانه، باطن شریرانه و شمایل جذاب و ضدقهرمانانه آلن دلون را به‌خوبی از کار درمی‌آورد، همان‌طور که می‌توانست انتخاب مناسبی برای تحولات درونی شخصیت «مایکل کورلئونه» در سه‌گانه «پدرخوانده» باشد و او را از پسر آخر و دوست‌داشتنی دون ویتو، به هیولایی متفاوت بدل کند. این ویژگی تنیدگی انسانیت، جوانی و عصیان و شرارت، به‌خوبی با اغراق‌های مرسوم و احساسات مفرط سینمای هند و بازیگرانی مانند «آمیتاب باچان» هم جفت‌وجور و هماهنگ می‌شد. علاوه بر این، صدای او بسته به هنر بازیگری بازیگران، متفاوت می‌شد و به‌هیچ‌وجه آوایی معمولی و یکنواخت نبود، همان‌قدر که می‌توانست حیرانی و استیصال بیب (داستین هافمن) در «دونده ماراتن» را به‌خوبی نشان دهد و جلوی هیولای نازی (زل با بازی لارنس اولیویه و صدای پرابهت ایرج ناظریان) بگوید: «آره امنه! خیلی امنه. این‌قدر امنه که باورت نمی‌شه، آره!»، این هنر را هم داشت که صدایش را با یکی دیگر از نقش‌های متفاوت هافمن، مثل ریموند در «مرد بارانی» مطابقت دهد و ناتوانی، استرس و قابلیت حیرت‌انگیز حافظه یک بیمار مبتلا به ساوانت اوتیسمی را به متاثرکننده‌ترین شکل ممکن به مخاطب منتقل کند. با آنکه خسروشاهی مدتی قبل از دوبله خداحافظی کرده است، ما امید به موارد استثنایی و امیدبخشی چون گویندگی شنیدنی او به‌جای واکین فینیکس در «ناپلئون» داریم و هنوز و تا همیشه مشتاق شنیدن صدای ماندگارش هستیم.
خسروشاهی در گفت‌وگویی تلویزیونی می‌گوید: صداپیشگی شخصیت آلن دلون برای من با فیلم «رولز رویس زرد» شروع شد. خسروشاهی در پاسخ به اینکه آلن دلون گفته است که بهترین دوبلور بازی‌های من یک صداپیشه ایرانی است، می‌گوید: «دلون بعد از دیدن بخشی از فیلم سامورایی ۱۹۶۷ به کارگردانی ژان-پیر ملویل به حمید قنبری، صداپیشه ایرانی اینطور می‌گوید و من از زبان او شنیده‌ام.» او ادامه می‌دهد: زمانی که او به ایران آمده بود من هم دعوت شدم تا در آن مراسم شرکت کنم اما به خاطر محدودیت زمانی میسر نشد.
هنر دوبله دستخوش مسابقه سرعت
خسروشاهی که بر اثر درگذشت بسیاری از پیشکسوتان دوبله که دوستان و همکاران چندین و چندساله او در زمینه صداپیشگی و خارج از آن بودند، همچون زنده‌نامان حسین عرفانی، پرویز بهرام، محمد عبادی، بیژن علیمحمدی، چنگیز جلیلوند و بسیاری دیگر از بزرگان این حرفه که در پنج سال اخیر صدایشان برای همیشه خاموش شد و به‌علاوه افول نابهنگام وضعیت و شرایط دوبله با ظهور کارهای بی‌کیفیت زیرزمینی و نیز حضور پلتفرم‌های وی.او.دی در این عرصه و رقابت بر سر رساندن دوبله به هر قیمتی، بسیار متاثر و ناراحت بوده است و چندباری هم آن را ابراز کرده تا درنهایت آبان سال گذشته از این حرفه خداحافظی کرد. گرچه او چند مرتبه در این عرصه حضور پیدا کرد اما شاید دیگر همچون گذشته صدای ماندگار او را در آثار درجه یک سینمای جهان نشنویم و این مایه اسف برای عرصه دوبله و صداپیشگی ایران است.
او در پاسخ به این سوال که چرا بزرگان و صداهای خوبی چون شما و همکاران کاربلد دیگر در فیلم‌های درجه یک کمتر شنیده می‌شود در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم، می‌گوید: نمی‌دانم. این سوال را باید از برخی پلتفرم‌ها و سایت‌های پخش فیلم بپرسید که جهل و بی‌سوادی را ترویج می‌کنند. الان فیلم را به مدیر دوبلاژ می‌دهند و او هم براساس زیرنویس فارسی موجود، فیلم را دوبله می‌کند. کسی هم نمی‌پرسد که آیا آن زیرنویس موجود مطلوب بود و حق مطلب را درباره فیلم ادا می‌کرد یا نه. در این وضعیت اصلا بحث کیفیت دوبله مطرح نیست و فیلم با انواع و اقسام ایرادات در دوبله به نمایش درمی‌آید. مثل اینکه زعمای قوم این روش را بهتر می‌پسندند و بیشتر به مذاق‌شان خوش می‌آید و میلی به کار درست و شایان در دوبله ندارند. حتی خط‌قرمزها را هم رعایت نمی‌کنند.
خسروشاهی درباره رقابت چند گروه بر سر سرعت رساندن نسخه دوبله فیلم و سریال‌ها به دست مخاطبان بدون توجه به کیفیت ادامه می‌دهد: گاهی فیلمی در جایی با ۲۵گوینده دوبله می‌شود و در یک رسانه دیگر با هشت گوینده. کسی هم از چرایی و چگونگی این تفاوت و این رقابت بی‌نتیجه در دوبله نمی‌پرسد؛ بنابراین همه‌چیز را اول به خدا سپرده‌ایم و بعد به خود این آقایان که به همین مسیرشان ادامه دهند و ما هم تماشاگریم و نگاه می‌کنیم. چیزی هم از دوبله باقی نمانده است و با رفتن دو سه نفر دیگر، دوبله کاملا خلع سلاح می‌شود و به‌طورکامل در اختیار همین دوره‌گردهایی که فیلم را دوبله می‌کنند، قرار می‌گیرد تا با خیال راحت کارشان را انجام دهند.
او درباره اینکه در حرفه باسابقه و پرطرفداری چون دوبله، ضروری است که مدیران از دوبلورهای باتجربه و کاربلد دعوت کرده و اوضاع را آسیب‌شناسی کنند و از حضور و نظرات اساتید این حوزه برای بهبود اوضاع بهره بگیرند، می‌گوید: یک مثل قدیمی است که می‌گوید تا وقتی بچه گریه نکند به او شیر نمی‌دهند. همان‌طورکه در این سال‌های اخیر سبک زندگی و سلیقه‌ها عوض شده، دوبله هم شکل و شمایلی دیگر پیدا کرده است. یک موقعی اگر صدای ثابت یک هنرپیشه در دوبله تغییر می‌کرد، قیامت می‌شد اما الان بزرگ‌ترین هنرپیشه‌ها را یک آدم الکن و کسی که سین و شینش می‌زند و صدای خوبی ندارد، دوبله می‌کند. همین کار هم در پلتفرم‌ها پخش می‌شود و پول درمی‌آورند. وقتی درآمدزایی اتفاق می‌افتد و برای کسی هم فرقی نمی‌کند، چرا بخواهند دنبال دردسر باشند و فیلم را به دست مترجم درجه یک و مدیر دوبلاژی بدهند که به‌زعم خودشان کار را معطل می‌کند. من فیلم «مرد ایرلندی» را در ۶روز دوبله کردم اما دو سه جای دیگری که کار را دوبله کرده‌اند، نهایتا یک روز و نیم برای دوبله آن وقت صرف کردند. این معما را باید حل کنند، اینکه ما بلد نبودیم ۶روز وقت برای دوبله این فیلم گذاشتیم یا آنها از مریخ آمدند با دور تند دوبله می‌کنند. برای اینکه الان دیگر مد نیست که فیلم‌ها را ببینند. با خودکار آبی یا قرمز دور همان ترجمه زیرنویس فارسی را خط می‌کشند و بدون اینکه فیلم را ببینند، شروع به دوبله می‌کنند. این حرف را از خودم نمی‌زنم، می‌توانید بروید یک آمار بگیرید و گویندگانی که جسارت دارند این حقیقت را به شما بگویند (که فکر هم می‌کنم جرات ندارند) چون می‌ترسند دیگر به آنها کار ندهند. چطور می‌شود یک فیلم با بیش از ۲۰۰دقیقه را در یک روز دوبله کرد؟ یکی از مهم‌ترین دلایلی که واکین فینیکس برای بازی در «جوکر» اسکار می‌برد، خنده‌های عصبی کاراکتر است؛ بنابراین باید در نسخه دوبله هم به این ویژگی مهم بازی توجه شود اما اینجا در یکی از نسخه‌های دوبله، خنده‌ها را از خود فیلم و از صدای اصلی بازیگر می‌گیرند و گوینده فقط دیالوگ‌ها را می‌گوید. این چه دوبله‌ای است؟ چه کسانی پول می‌دهند و این مزخرف را نگاه می‌کنند؟ یک موقعی بود که پاشنه در خانه گوینده را از جا درمی‌آوردند و اصرار داشتند او حتما به‌جای فلان هنرپیشه حرف بزند. همین سال گذشته در آلمان وقتی دوبلور فیلم «علاءالدین» را تغییر دادند، مردم فیلم را بایکوت کردند. طوری‌که فیلم را از اکران برداشتند و دوباره دوبله کردند. استودیوی والت‌دیزنی به‌عنوان تولیدکننده و پخش‌کننده فیلم هم از مردم عذرخواهی کرد. علت تغییر گوینده سر پول بود و آنجا هم مشکل ما را داشتند. اما اینجا دیگر خبری از این توجه و دل‌نگرانی نسبت‌به دوبله نیست و حتی رل‌ها و هنرپیشه‌هایی که قبلا گفته شده و با صدای یک گوینده خاص در ایران شناخته شده و مهر این صدا روی هنرپیشه خورده را هم عوض می‌کنند. قصد توهین ندارم اما آیا برخی از مردم و تماشاگران قرص فراموشی خورده‌اند یا دیگر برای‌شان فرقی نمی‌کند چه گوینده‌ای به جای چه هنرپیشه‌ای حرف بزند؟ ظاهرا آنها دیگر شناختی از گوینده‌ها ندارند و نمی‌دانند چه کسی به جای فلان هنرپیشه حرف می‌زند.
ورود به عرصه آموزش دوبله
خسرو خسروشاهی درباره خداحافظی از دوبله و حضور در عرصه آموزشی آن می‌گوید: بیشتر هنرجویانی که در کارگاه آموزشی دوبلاژ ما شرکت می‌کنند به درجاتی می‌رسند که می‌توانند در امتحان انجمن دوبلاژ، نمره قبولی به‌دست آورند. چند سالی که در رشت بودم، هنرجویان مستعدی در کلاس‌ها شرکت می‌کردند اما دیگر از آنها خبر ندارم. ما در همه کلاس‌های آموزشی، آنچه باید به هنرجویان یاد بدهیم، با نهایت صداقت به آنها منتقل می‌کنیم اما ازآنجاکه ضمانت اجرایی برای راهیابی آنها به عرصه حرفه‌ای وجود ندارد، نسبت‌به سرنوشت و ادامه مسیر این هنرجویان بی‌اطلاع هستم. مگر اینکه خودشان کار و استعداد و آموزش‌هایشان را جدی بگیرند یا از طریق انجمن یا از طریق پلتفرم‌ها قدم به این حرفه بگذارند. به عبارتی سرنوشت این افراد دست خودشان است.
نگاهی به زندگی حرفه‌ای ستاره فرانسوی
آلن دلون ۸نوامبر ۱۹۳۵ در یکی از شهرهای حومه پاریس به دنیا آمد. او از محبوب‌ترین و جذاب‌ترین بازیگران فرانسه است. دلون به‌علت زیبایی‌های ظاهری‌اش همیشه نقش پسری رمانتیک را داشت و قهرمان داستان‌های عاشقانه بود. اسطوره سینمای فرانسه آلن دلون پس از سال‌ها نبرد با بیماری در خانه‌اش در شهر دوچی، دارفانی را وداع گفت. دلون درحدود سال۲۰۰۰ فیلم را کنار گذاشت و پس از آن بیشتر در تلویزیون ظاهر شد، بااین‌حال او وسوسه شد که در سال۲۰۰۸ در فیلم آستریکس در بازی‌های المپیک به کارگردانی فردریک فورستیر نقش ژولیوس سزار را بازی کند.
اولین حضور سینمایی دلون در نقش یک گانگستر جوان در فیلم «وقتی زنی دخالت می‌کند» به کارگردانی ایو آلگره در سال۱۹۵۷ میلادی بود. او بعدها نیز دو بار نقش گانگستر را در فیلم‌های «سامورایی» در سال۱۹۶۷ و «قبیله سیسیلی» ۱۹۶۹ بازی کرد. اولین بازی او در ژانر عاشقانه به‌عنوان نقش اول، سال بعد در فیلم «کریستین» بود.
او به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین بازیگران اروپا و از نمادهای جذابیت در طول دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ شناخته می‌شد. دلون برای بازی در فیلم‌هایی مانند «ظهر بنفش» در ۱۹۶۰میلادی، «روکو و برادرانش» ۱۹۶۰، «کسوف» ۱۹۶۲، «یوزپلنگ» ۱۹۶۳، «سامورایی» ۱۹۶۷، «استخر» ۱۹۶۹، «دایره سرخ» ۱۹۷۰، «یک پلیس» ۱۹۷۲ و «آقای کلاین» ۱۹۷۶ تحسین شد. دلون در طول دوران فعالیت حرفه‌ای خود با بسیاری از کارگردانان مشهور در سطح بین‌المللی ازجمله لوکینو ویسکونتی، ژان-لوک گدار، ژان-پیر ملویل، میکل‌آنجلو آنتونیونی و لویی مال کار کرد. دلون در سال۱۹۸۵ جایزه سزار بهترین بازیگر مرد را برای بازی در فیلم «داستان ما» در ۱۹۸۴ گرفت، در سال۱۹۹۱ نشان لژیون دونور فرانسه و در چهل‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برنده خرس طلایی افتخاری شد. همچنین، آلن دلون ستاره سینمای فرانسه در ۸۳سالگی و در شصت‌ودومین سال از حرفه بازیگری‌اش جایزه نخل طلای افتخاری جشنواره کن هفتادودوم را در سال۲۰۱۹ میلادی به پاس حضور فوق‌العاده در تاریخ سینما دریافت کرد.
هنرنمایی تازه خسروشاهی
با اینکه خسرو خسروشاهی ترجیح می‌دهد در شرایط نامناسب حاکم بر دوبله، فعالیت نداشته باشد اما خوشبختانه مواردی چون فیلم سینمایی «دروغ‌های زیبا» به کارگردانی مرتضی آتش‌زمزم پیش می‌آید که خسروشاهی شوق کار پیدا می‌کند و لذتش را هم ما مخاطبان می‌بریم. این اثر ازجمله فیلم‌های حاضر دربخش سودای سیمرغ چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر بود و به‌عنوان اولین فیلم این رویداد در سانس اول به نمایش درآمد. خسروشاهی علاوه بر مدیریت دوبلاژ، به‌جای نقش اصلی مرد هم حرف زده است. کتایون اعظمی هم گوینده نقش اصلی زن دروغ‌های زیباست. خسروشاهی درباره دوبله این فیلم می‌گوید: مدتی قبل آقای مرتضی آتش‌زمزم، رفیق قدیمی من که جای پسرم است، پیشنهاد دوبله فیلم جدیدش دروغ‌های زیبا را به من داد. ایشان سال‌ها پیش هم در اولین فیلمی که در لبنان ساخت، پرسان‌پرسان من را پیدا کرد و با شرم و حیایی که همیشه در ایشان است، گفت: «این فیلم مرا دوبله می‌کنید؟» که گفتم بله، چراکه نه.
برخی از آثار شاخص خسروشاهی
• ظهر ارغوانی به جای آلن دلون
• یوزپلنگ به جای آلن دلون
• لاله سیاه به جای آلن دلون
• سامورایی به جای آلن دلون
• پدرخوانده به جای آل پاچینو
• بعد از ظهر نحس به جای آل پاچینو
• صورت زخمی به جای آل پاچینو
• عجیب‌تر از داستان به جای داستین هافمن
• همه مردان رییس جمهور به جای داستین هافمن
• کریمر علیه کریمر به جای داستین هافمن