آگاه: زهرا بذرافکن – خبرنگار گروه فرهنگ: نخستین حضور سینمای ایران در اسکار به سال۱۳۵۶ و فیلم «دایره مینا» به کارگردانی مرحوم داریوش مهرجویی بازمی‌گردد. پس از آن مستندی به کارگردانی آلبر لاموریس به نام «باد صبا» که در سال۱۳۴۷ ساختش را آغاز کرده بود، سینمای ایران را در جایزه اسکار نمایندگی می‌کرد. این مستند تصاویری از ایران را از آسمان و با بالگرد ارائه می‌کند و موسیقی آن را زنده‌نامان حسین دهلوی و ابوالحسن صبا در سبک موسیقی سنتی ایرانی ساخته بودند. این اثر درنهایت در سال۱۳۵۶ منتشر شد و در جایزه اسکار دوره وقت، توانست نامزد جایزه بهترین مستند شود. بعد از آن با وقفه‌ای ۱۷ساله و غیبت سینمای ایران در اسکار، در سال۱۳۷۳، فیلم «درخت زیتون» به کارگردانی مرحوم عباس کیارستمی نماینده ایران در دوره شصت‌وهفتم این جایزه شد. این فیلم قسمت سوم از سه‌گانه کوکر یا زلزله است که دو اثر دیگر با نام‌های «خانه دوست کجاست؟» و «زندگی و دیگر هیچ» در سال‌های پیش از آن ساخته شده بودند. این فیلم با آنکه در جایزه اسکار موفقیتی نیافت اما در جشنواره‌های بین‌المللی دیگری موفقیت‌های خوبی از آن خود کرد که ازجمله آنها می‌توان به نامزدی نخل طلای کن ۱۹۹۴ اشاره کرد. به این ترتیب، در سال‌های پس از آن، سینمای ایران اگرچه گاه با وقفه‌هایی در این جایزه حضور یافت اما با آثار دیگری تا دوره‌های اخیر آن را همراهی کرده است. سال۱۳۷۴ و دوره شصت‌وهشتم این جایزه را فیلم سینمایی «بادکنک سفید» به کارگردانی جعفر پناهی و نویسندگی عباس کیارستمی که کاری از گروه کودک شبکه دو سیما بود، نمایندگی می‌کرد. سپس، فیلم «گبه» به کارگردانی و نویسندگی محسن مخملباف و با موسیقی‌ای از حسین علیزاده با یک سال وقفه به دوره هفتادم این جایزه رسید. در ادامه به برخی از شاخص‌ترین آثار سینمای ایران که به جایزه اسکار ارسال شده‌اند، می‌پردازیم.
بچه‌های آسمان | این فیلم به کارگردانی مجید مجیدی ساخته شده و اولین اثر اوست که به جایزه اسکار در دوره هفتادویکم ارسال شده است. اولین نمایش داخلی «بچه‌های آسمان» در پانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در بهمن ۱۳۷۵ بود. این فیلم با استقبال قابل‌توجه داوران جشنواره روبه‌رو شد و درنهایت چهار سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین تدوین و یک دیپلم افتخار در رشته بهترین چهره‌پردازی به دست آورد. همچنین یک دیپلم افتخار هم به رضا ناجی، بازیگر این اثر تعلق گرفت. علاوه‌برآن این اثر، در رشته‌های بهترین موسیقی متن، بهترین صداگذاری و بهترین فیلمبرداری هم نامزد دریافت سیمرغ بلورین بود.
اکران بچه‌های آسمان در جشنواره‌های جهانی هم موفقیت‌آمیز بود و به دریافت جوایزی از جمله جایزه تماشاگران جشنواره فیلم ورشو، جایزه بهترین فیلم آسیایی از جشنواره فیلم سنگاپور و چهار جایزه از جشنواره فیلم مونترال ازجمله جایزه فیپرشی و جایزه انتخاب مردم منتهی شد. با این حال و درنهایت، بزرگ‌ترین دستاورد بین‌المللی «بچه‌های آسمان» نامزدی اسکار در رشته بهترین فیلم خارجی‌زبان بود. این اتفاق موفقیتی بود که برای نخستین‌بار در سینمای ایران رخ می‌داد. «بچه‌های آسمان» در آن دوره اسکار، رقابت را به فیلم «زندگی زیباست» ساخته روبرتو بنینی، فیلمساز ایتالیایی واگذار کرد. این فیلم حالا بعد از سال‌ها از اکران اولیه، با میانگین امتیاز ۸.۲ از ۱۰ براساس ۷۵هزار رأی، در رتبه ۱۷۶بهترین فیلم‌های تاریخ سینما از دید کاربران وبسایت IMDB قرار دارد.
رنگ خدا | این اثر نیز ساخته مجید مجیدی و ازجمله آثار ماندگار تاریخ سینمای ایران است. فیلمی که با پیوند زدن مضمونی لطیف و معنوی به فرم و ساختاری جذاب و بدیع و بیانی سهل و ممتنع در داخل و خارج از کشور بر مخاطبانی وسیع تاثیری عمیق گذاشته است. استیفان هلدن، نویسنده و منتقد فیلم آمریکایی در ۲۵سپتامبر ۱۹۹۹ در نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «این فیلم در حد بالاترین درجه وضوحی که یک فیلم ممکن است بدان برسد، نشان می‌دهد که دارای رسالتی دینی است اما تجربه‌ای ژرف از تامل در جهان طبیعی را در اختیار ما قرار می‌دهد [...] فیلم رنگ خدا گوهری دیگر است که از سرچشمه‌ای واحد، یعنی از یکی از پویاترین سینماهای ملی جهان به ما عرضه شده است.»
میم مثل مادر | این فیلم اثر رسول ملاقلی‌پور در سال۱۳۸۵ است که داستان زنی به نام سپیده را روایت می‌کند که در زمان جنگ ایران و عراق، از پرستاران شهر سردشت بود و در بمباران شیمیایی این شهر دچار تاثیرات شیمیایی شد. سال‌ها بعد درحالی‌که سهیل و سپیده در انتظار فرزند خود هستند، پس از سونوگرافی به تشخیص پزشکان متوجه می‌شوند، فرزندشان دچار مشکلات تنفسی و معلولیت است و این وضعیت ناشی از گازهای شیمیایی زمان جنگ است. سهیل اصرار دارد تا فرزندشان را سقط کنند اما سپیده مخالفت می‌کند و آنها از هم جدا می‌شوند. پس از زایمان، طی غربالگری‌های ماهانه، پزشک به سپیده می‌گوید که این وضعیت سعید، ناشی از مشکلات ژنتیکی است و گازهای عصبی روی سعید تاثیری نداشته و... .
درباره الی | این فیلم اولین اثر سینمایی اصغر فرهادی بود که به جایزه اسکار و به نمایندگی از سینمای ایران راه یافت و اگرچه در این جایزه به موفقیتی دست نیافت اما در عرصه جشنواره‌های بین‌المللی دیده شد و جوایزی ازجمله خرس نقره‌ای جشنواره برلین 2009 برای بهترین کارگردانی، جایزه ویژه هیات‌داوران، جایزه بهترین فیلمنامه و جایزه بهترین فیلم از جشنواره آسیاپاسیفیک و نیز، نامزد دریافت جوایز دیگری در جشنواره‌های مختلف شد.
جدایی نادر از سیمین | این فیلم که به کارگردانی و نویسندگی اصغر فرهادی و در سال1389 ساخته شده است، از موفق‌ترین آثار تاریخ سینمای ایران در جوایز و جشنواره‌های مختلف بین‌المللی و داخلی است. از اصلی‌ترین دستاوردهای این فیلم فرهادی می‌توان به سیمرغ بلورین در رشته‌های بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه، بهترین صدابرداری، بهترین فیلمبرداری و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره بیست‌ونهم فیلم فجر، نامزد جایزه بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش اول زن (لیلا حاتمی و ساره بیات)، بهترین بازیگر نقش دوم مرد، بهترین بازیگر نقش دوم زن، بهترین صداگذاری، بهترین چهره‌پردازی و بهترین تدوین در همین جشنواره و نیز مهم‌ترین موفقیت این اثر در سطح بین‌المللی که جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان و نامزد جایزه اسکار بهترین فیلمنامه غیراقتباسی است، اشاره کرد. علاوه‌بر آن این اثر برنده جایزه گلدن‌گلوب بهترین فیلم خارجی‌زبان، نامزد جایزه بفتای بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان، برنده جوایز بهترین بازیگر زن و خرس طلای بهترین فیلم از جشنواره فیلم برلین برنده و نیز چندین جایزه و نامزدی دریافت جایزه در جشنواره‌های دیگر از جایزه سزار تا دیوید دی دوناتلو شد. «جدایی نادر از سیمین» به‌عنوان یکی از آثار اکران نوروز ۱۳۹۰ از ۲۵اسفند ۱۳۸۹ روی پرده رفت و در همان چند روز باقی‌مانده از سال۱۳۸۹ توانست ۲۴هزار و ۸۰۰تماشاگر را به خود جذب کند. فرهادی بعد از این اثر و موفقیت حاصل از آن، در دوره هشتادونهم جایزه اسکار نیز توانست با فیلم «فروشنده» دوباره در همین بخش برنده جایزه شود.
نگهبان شب | فیلمی است به کارگردانی و تهیه‌کنندگی رضا میرکریمی و نویسندگی مشترک رضا میرکریمی و محمد داوودی، محصول سال۱۴۰۰ و آخرین اثر ارسالی به اسکار پیش از «در آغوش درخت». این فیلم در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی شد و در نهایت نیز به‌عنوان نماینده سینمای ایران در جایزه اسکار دوره نودوششم در سال ۲۰۲۴ معرفی شد. «نگهبان شب» داستان کارگری روستایی به نام رسول با بازی تورج الوند است که برای امرارمعاش چاره‌ای جز کنار خیابان ایستادن و یافتن کار روزمزدی در خیابان‌های شهر ندارد.
«در آغوش درخت»، پویا و زنده
این اثر روایتی از زندگی ۱۲ساله کیمیا مارال بنی‌آدم و فرید جواد قامتی است. آنها دو فرزند به‌نام‌های طاها و علیسان دارند و با اینکه در ظاهر مشکلی در زندگی خود ندارند اما دچار چالش‌هایی شده و در آستانه جدایی‌اند. قصه مرکزی این فیلم در روستاهای آذربایجان است اما کیمیا در اصل اهل شمال ایران است و در آذربایجان زندگی می‌کند. کیمیا هم استخر پرورش ماهی و هم رستوران دارد، فرید هم کارگاه تولیدی دارد و بر این اساس می‌توان گفت که مشکل مالی نیست که باعث طلاقشان شده. تا بخشی از داستان هم مشخص نیست که علت اصلی اختلاف چیست. «در آغوش درخت» اولین فیلم بابک خواجه‌پاشاست. این کارگردان پس از آن نیز، «آبی روشن» را ساخت. «در آغوش درخت» در جشنواره فیلم فجر چهل‌ویکم نامزد دریافت هشت سیمرغ از جمله بهترین طراحی صحنه، بهترین صداگذاری و بهترین صدابرداری، بهترین فیلمنامه، بهترین نقش اول زن، بهترین نقش مکمل مرد، بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین فیلم اول شد و توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه فیلم اول را نیز از آن خود کند. این فیلم از هفدهم مرداد در ۱۰۱سالن اکران شده و در زمره پرفروش‌ترین فیلم‌های اجتماعی این روزهای سینما شده است. در کنار این موفقیت، مدتی قبل بود که خبری از این فیلم مبنی بر این منتشر شد که یک زوج گیلانی در آستانه طلاق به تماشای این فیلم نشستند و از تصمیمشان منصرف شدند. در توصیف این فیلم می‌توان گفت درحالی‌که اغلب فیلم‌های سینمای ایران در فضاهای شهری و نقاط تکراری ساخته می‌شود، بابک خواجه‌پاشا در این فیلم دوربین و عوامل را به استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه برده تا «در آغوش درخت» از لحاظ بصری فیلمی متفاوت و متمایز از دیگر آثار سینمای ایران باشد. گرچه فیلم در فضای غیرشهری است اما نقش‌ها از فضای شهری دور نیستند. در این فیلم، مخاطب با یک قصه پویا در قالب ملودرام مواجه است و همین فیلمنامه استاندارد باعث اجرای موفق شده است. از سویی، بخش عمده‌ای از موفقیت این فیلم مدیون بازیگران آن است، از مارال بنی‌آدم که نامی آشنا برای اهالی سینماست تا علیسان پسر کوچک خانواده. هرچند در بخش‌های مختلف تصاویری جذاب از طبیعت می‌بینیم اما نکته اصلی آن است که این لذت بردن مخاطب را از ماجرای اصلی فیلم نه فقط دور نمی‌کند که تا حد زیادی او را با خود همراه می‌کند و بر همین اساس، ماجرای فیلم در حوالی مفهومی است که ممکن است برای زندگی هر شخصی پیش بیاید و افراد می‌توانند خود را در موقعیت‌های ارائه‌شده، تصور کنند. علاوه‌بر آن، موسیقی این فیلم نیز همراه با فراز و فرود ماجرا مخاطب را همراه و درگیر می‌کند.
برندگان پیشین جایزه بهترین فیلم خارجی زبان
آکادمی علوم و هنرهای سینما هرساله در یکی از بخش‌های هیجان‌انگیز خود، جایزه بهترین فیلم خارجی زبان را به اثری اهدا می‌کند که خارج از مرزهای آمریکا و به زبانی غیر از زبان انگلیسی ساخته شده باشد. از سال‌های ابتدایی شروع به کار این آکادمی تا سال۱۹۵۵ که هنوز جایزه‌ای برای بهترین فیلم غیرآمریکایی تعریف نشده بود، اعضای آن، خارج از بخش اصلی مسابقه به فیلم‌های غیرانگلیسی زبان جایزه اسکار افتخاری را اهدا می‌کردند و فیلم‌ها بدون رقابت خاصی این جایزه را دریافت می‌کردند؛ چراکه اصلا نامزد دیگری در این مراسم وجود نداشت.
در نهایت، در سال۱۹۵۶ و در بیست‌ونهمین دوره جوایز اسکار بود که آکادمی اعلام کرد از این به بعد فیلم‌های غیرانگلیسی زبان نیز می‌توانند در این رویداد سینمایی شرکت داشته باشند. اولین جایزه رسمی این رشته در همان سال به فیلم «جاده» ساخته فدریکو فلینی اهدا شد. فلینی در سال‌های بعد سه جایزه دیگر را نیز از اسکار برد و حالا رکورددار بیشترین دریافت اسکار بهترین فیلم خارجی زبان است. بیشترین سهم اسکارهای اهدایی نیز تاکنون متعلق به سینمای اروپا بوده است و بعد از آن به‌ترتیب سینمای آسیا، آفریقا و قاره آمریکا بیشترین اسکار اهدایی را دریافت کرده‌اند. دراین‌میان، کشور ایتالیا در بین کشورهای غیرانگلیسی زبان رکورددار دریافت بیشترین اسکار است. از آثار شاخص برنده جایزه بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان در جایزه اسکار در ادوار مختلف آن می‌توان آثاری مانند «دزد دوچرخه» اثر ویتوریو دسیکا در سال۱۹۴۸، «راشومون» اثر آکیرو کوروساوا در سال۱۹۵۰، «جنگ و صلح» اثر سرگئی بوندارچوک در سال۱۹۶۸، «شب آمریکایی» اثر فرانسوا تروفو در سال۱۹۷۳، «فانی و الکساندر» اثر اینگرید برگمان در سال۱۹۸۲، «سینما پارادیزو» اثر جوزپه تورناتوره در سال۱۹۸۸، «زندگی زیباست» اثر روبرتو بنینی در سال۱۹۹۷، «زیبایی بزرگ» ساخته پائولو سورنتینو در سال۲۰۱۳، «ایدا» اثر پاوول پاولیکوفسکی در سال۲۰۱۳ و در آخرین دوره از این جایزه، فیلم «منطقه تحت نظر» ساخته جاناتان گلیزر را نام برد.
نماینده‌های سینمای ایران در ادوار مختلف جایزه اسکار
۱۹۷۷ : دایره مینا اثر داریوش مهرجویی
۱۹۷۸: باد صبا اثر آلبر لاموریس
۱۹۹۴: زیر درختان زیتون اثر عباس کیارستمی
۱۹۹۵: بادکنک سفید اثر جعفر پناهی
۱۹۹۷: گبه اثر محسن مخملباف
۱۹۹۸: بچه‌های آسمان اثر مجید مجیدی
۱۹۹۹: رنگ خدا اثر مجید مجیدی
۲۰۰۰: زمانی برای مستی اسب‌ها اثر بهمن قبادی
۲۰۰۱: باران اثر مجید مجیدی
۲۰۰۲: من ترانه ۱۵ سال دارم اثر رسول صدرعاملی
۲۰۰۳: نفس عمیق اثر پرویز شهبازی
۲۰۰۴: لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند اثر بهمن قبادی
۲۰۰۵: خیلی دور، خیلی نزدیک اثر رضا میرکریمی
۲۰۰۶: کافه ترانزیت اثر کامبوزیا پرتوی
۲۰۰۷: میم مثل مادر اثر رسول ملاقلی‌پور
۲۰۰۸: آواز گنجشک‌ها اثر مجید مجیدی
۲۰۰۹: درباره الی اثر اصغر فرهادی
۲۰۱۰: بدرود بغداد اثر مهدی نادری
۲۰۱۲: جدایی نادر از سیمین اثر اصغر فرهادی
۲۰۱۴: گذشته اثر اصغر فرهادی
۲۰۱۵: امروز اثر رضا میرکریمی
۲۰۱۶: محمد رسول‌ا... (ص) اثر مجید مجیدی
۲۰۱۷: فروشنده اثر اصغر فرهادی
۲۰۱۸: نفس اثر نرگس آبیار
۲۰۱۹: بدون تاریخ، بدون امضا اثر وحید جلیل‌وند
۲۰۲۰: مستند در جست‌وجوی فریده اثر کوروش عطایی
۲۰۲۱: خورشید اثر مجید مجیدی
۲۰۲۲ : قهرمان اثر اصغر فرهادی
۲۰۲۳: جنگ جهانی سوم اثر هومن سیدی
۲۰۲۴: نگهبان شب اثر رضا میرکریمی
۲۰۲۵: در آغوش درخت اثر بابک خواجه‌پاشا