آگاه: این روی سکه: چندثانیه‌ای بیشتر طول نکشید تا دختر دانش‌آموز از فرار ناامید شود. رویش را برگرداند که با کیف مدرسه‌اش از خود دفاع کند ولی سگ درحالی‌که پارس می‌کند به او فرصت نداد. معلوم نیست اگر کارگران ساختمان نیمه‌کاره را او بالای داربست نمی‌دیدند و به کمکش نمی‌آمدند چه بلایی سر او می‌آمد و چه مرگ دردناکی در انتظارش بود. بعد از چند ساعت از این بیمارستان به آن بیمارستان او را به جایی رساندند تا دندان‌شکسته سگ درنده را از جمجمه کودک ۹ساله خارج کنند. جان دختر نجات یافت ولی روحش نه! تا سال‌ها تنها به مدرسه نرفت و با هر صدای سگ که در محله آنها کم نبود، به وحشت می‌افتاد و انگار درد و رنج آن روز را با بندبند وجودش احساس می‌کرد.
آن روی سکه: حیوان زبان‌بسته طوری لاغر بود که دیگر شباهتی به سگ نداشت. با نگاه رقت‌آور خود به چشمان مرد جوان که از در فروشگاه بیرون می‌آید زل می‌زند. اگر زوزه‌هایش هم ترحم آن مرد را به خود جلب نکرد، چهار توله خیس و کثیف که دنبال مادرشان می‌دویدند تردیدی برای او باقی نگذاشت که در کیسه‌های خریدش را باز و تکه‌ای سوسیس به سمتشان پرت کند. طولی نکشید که دلسوزی مرد، یکی‌یکی همه سوسیس‌ها را خوراک سگ‌ها کرد. بعدازاین کار پشیمان شد؟ هرگز! پسماندهای غذا را برای آن سگ کنار می‌گذاشتند تا موقع خرید از فروشگاه آن حیوان را سیر کنند.
سگ‌کشی
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، در سراسر جهان سالانه ۵۹هزار مرگ ناشی از هاری تخمین زده می‌شود و کودکان ۵ تا ۱۴ساله عمده قربانیان ابتلا به هاری در سراسر جهان هستند.
هاری یک مشکل جدی بهداشت عمومی در بیش از ۱۵۰کشور به‌ویژه آسیا و آفریقاست. گزش سگ باعث ۹۹درصد موارد هاری انسان می‌شود و می‌توان از طریق واکسیناسیون سگ و پیشگیری از گازگرفتگی از آن جلوگیری کرد؛ اما هنگامی که ویروس سیستم عصبی مرکزی را آلوده می‌کند و علائم بالینی ظاهر می‌شود، هاری در ۱۰۰درصد موارد کشنده است.
طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، هزینه جهانی درمان هاری حدود ۸.۶میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود که البته سال‌های ازدست‌رفته زندگی، مشکلات معیشتی، مراقبت‌های پزشکی و هزینه‌های مرتبط با آن و همچنین آسیب‌های روانی ناشی از هاری در این آمار محاسبه نشده است.
دکتر محمدرضا شیرزادی، ریاست اداره بیماری‌های مشترک حیوان و انسان در وزارت را برعهده دارد. او اعلام می‌کند: ۱۸مورد ابتلا به هاری طی سال گذشته ثبت شده که تمام این افراد جان خود را ازدست‌داده‌اند. همچنین از ابتدای سال جاری تا به امروز، ۱۰نفر به هاری مبتلا شده‌اند. سگ‌های ولگرد جزو چالش‌های کشور در زمینه کنترل هاری به‌حساب می‌آیند؛ چراکه واکسن هاری باید سالانه برای حیوان تمدید شود و بر همین اساس هم سگ‌ها بیشترین انتقال هاری از حیوانات به انسان‌ها را ثبت کرده‌اند. او می‌گوید: سگ‌گزیدگی حدود ۸۰درصد موارد ابتلای هاری و حیوان گزیدگی را شامل می‌شود؛ پس از سگ‌گزیدگی، گربه‌گزیدگی با ۱۵درصد در جایگاه دوم قرار دارد و پنج درصد باقیمانده مربوط به دیگر حیوانات می‌شود. اگرچه حیوانات گوشت‌خوار و حتی گاو و گوسفند می‌توانند هاری را به انسان‌ها منتقل کنند، اما عمده موارد ابتلای انسانی به هاری به‌دلیل سگ‌گزیدگی است.به گفته او، استان‌های شمالی کشور به‌دلیل افزایش جمعیت سگ‌ها بیشترین آمار حیوان‌گزیدگی را به خود اختصاص داده‌اند. نکته مهم و اساسی این است که هر مورد حیوان‌گزیدگی در هر استان از کشور به هاری مشکوک است و احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد.
دکتر محمدرضا شیرزادی می‌گوید: ۱۸۰هزار مورد به‌دلیل حیوان‌گزیدگی به مراکز پیشگیری از هاری مراجعه کرده‌اند که اقدامات تزریق واکسن و سرم و شست‌وشو برای آنها انجام شده است.
به گفته او، برخی کشورها توانسته‌اند با راهکارهایی مانند واکسیناسیون حیوانات وحشی و کنترل بیماری در میان حیوانات اهلی، بیماری هاری را کنترل کنند.
این چالش به‌قدری جدی به نظر می‌رسد که سمیه رفیعی، رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس هم به آن واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید: مسئله سگ‌های رهاشده همچنین نیازمند راهکارهایی حقوقی و قانونی است. درگذشته، طرح‌هایی در مجلس شورای اسلامی برای جرم‌انگاری رهاسازی حیوانات خانگی و مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد مطرح شده است. اگرچه این طرح‌ها به تصویب رسیده‌اند، اما به نظر می‌رسد که قاعده‌مند کردن این مسئله و تدوین چارچوب‌های دقیق و کارآمد از اهمیت بیشتری برخوردار است.
او اضافه می‌کند: در برنامه هفتم توسعه کشور، بندی درج شده که وزارت بهداشت، سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت کشور را مکلف می‌کند تا برای مدیریت و ساماندهی حیوانات پرسه‌زن، به‌ویژه سگ‌های ولگرد، آیین‌نامه‌ای تدوین کنند.
آیین‌نامه‌ای که به باور او باید چارچوب مشخصی برای برخورد با این موضوع تعیین کرده و به‌سرعت اجرایی شود. هدف این است که با اقدامات عملی و مناسب، از افزایش تعداد این حیوانات در سطح شهرها و مناطق طبیعی جلوگیری شود.
مخالفان بی‌رحم، موافقان مهربان
هرچند این حرف‌ها تاکنون با این جدیت عنوان نشده است؛ اما با تعریف و توصیف مشکل دردی دوا نشده و نمی‌شود؛ بنابراین راهکارهای عملی را از یکی از فعالان این حوزه جویا می‌شویم. از رضا باقری، کنشگر محیط‌زیست که سال‌ها درمورد افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد تحقیق می‌کند می‌پرسم چه باید کرد؟
او با بیان اینکه چرخ را نباید دوباره اختراع کرد و دیگر کشورهای دنیا این راه را سال‌هاست، پیموده‌اند به خبرنگار روزنامه «آگاه» می‌گوید: عقیم‌سازی، جمع‌آوری و نگهداری تنها مسیر درست و کارآمد در کنترل جمعیت سگ‌هاست.
او ادامه می‌دهد: طبیعی است که هر پناهگاه ظرفیتی برای نگهداری این حیوانات دارد. اگر ظرفیت مرکز ۱۰۰قلاده باشد، صدویکمین سگی را که وارد می‌شود باید بخوابانند (مرگ آسان). راهی هم جز این مسیر وجود ندارد و قبل از اینکه کنترل سگ‌های ولگرد از این دشوارتر شود باید اقدام کرد.
سراغ یکی از موافقان غذارسانی به حیوانات می‌رویم تا در مقابل، استدلال‌های آنها را هم بشنویم. پروانه سعادت یکی از حامیان حیوانات است که با ایجاد گروهی در فضای مجازی همسایه‌ها و اهالی محله را به غذارسانی به سگ‌ها و گربه‌ها را هماهنگ می‌کند. او باور دارد این حیوانات صاحبان اصلی کره زمین هستند و قبل از ما روی این کره زندگی می‌کردند و احتمالا بعد از ما هم خواهند بود. او می‌گوید: مهربانی با حیوانات از آموزه‌های دینی ماست و نمی‌توانیم حیوانات گرسنه‌ای را ببینیم ولی نسبت به درد و رنجی که تحمل می‌کنند، اعتنایی نکنیم. این ساکن شهرک اکباتان تهران به افرادی اشاره می‌کند که برای غذارسانی به حیوانات نذر و با میل و اشتیاق مبلغی را هر ماه در این زمینه هزینه می‌کنند. در مورد خطرات گزش و انتقال بیماری از او می‌پرسم و می‌گوید: انتقال بیماری به‌ندرت اتفاق می‌افتد و اگر چنین خطری وجود داشت تا حالا ما هار شده بودیم! او عقیده دارد بیشتر بیماری‌ها را خود ما انسان‌ها به یکدیگر منتقل می‌کنیم ولی حیوانات را مقصر می‌دانیم. با کنار هم قراردادن نظرات مخالفان غذارسانی و موافقان آن شاید بی‌رحمی اینها و مبانی آنها در ذهن تصویر شود. همین تصویری که مهم‌ترین سد در اجرای راهکار درست است.
انسان و حیوانات در اسارت انسان
یکی از بی‌نهایت نتیجه دست‌کاری انسان در محیط‌زیست، افزایش جمعیت حیوانات اهلی هستند؛ حیواناتی که برخلاف باور بسیاری از حامیان حیوانات، قبل از انسان وجود نداشتند و اجداد من و شما برای راحت‌تر شدن زندگی‌شان آنها را رام و بعدها با افزایش دانش دست‌ورزی ژنتیکی کردند. بعید است کسی بپذیرد سگ‌های کوچک و گربه‌های بی‌مو در طبیعت زندگی می‌کردند! ما حیواناتی را ساختیم که با اجداد خود تفاوت‌های بسیار زیادی دارند؛ تفاوت به‌قدری‌که زندگی این حیوانات بدون حمایت انسان غیرممکن می‌شود. حالا همین حیوانات دور و اطراف ما را گرفته و می‌خواهند انسان را وادارند تا به ادامه زندگی و حتی ادامه نسل آنها کمک کنند.
آمارها نشان می‌دهد از سال۱۹۷۰ جمعیت حیات‌وحش نصف شده است؛ طوری که امروز بیش از ۹۵درصد جانداران بزرگ (که بیش از چند کیلو وزن دارند) یا انسان هستند یا حیوان اهلی! دنیا زیستگاه ۴۰هزار شیر است در مقابل ۶۰۰میلیون گربه خانگی. در مقابل ۹۰۰هزار بوفالو یک‌ونیم میلیارد گاو اهلی وجود دارد. ۵۰میلیون پنگوئن در مقابل یک و نیم میلیارد مرغ! و آماری ازاین‌دست ثابت می‌کند مشکل فقط سگ‌ها نیستند. انسان طوری بر کره زمین تاثیر گذاشته که پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه‌چندان دور شیر و خرس را باید در کتاب‌ها دید و سراسر دنیا را انسان و حیوانات در اسارت انسان فرامی‌گیرند. حیوانات در اسارتی که گاه کنترل آنها از دست بشر خارج شده و دردسرهایی را می‌آفریند که افزایش جمعیت سگ‌ها تنها یکی از آنهاست.
چطور به داد فرد حیوان گزیده برسیم؟
۱ - تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابه‌لای زخم را دستکم به مدت پنج تا ۱۰دقیقه با آب تمیز بشویید. این عمل مهم‌ترین قسمت پیشگیری از هاری به‌حساب می‌آید و می‌توان ادعا کرد که بیش از ۵۰درصد پیشگیری از بیماری مربوط به رعایت این مسئله است.
۲ - زخم را بعد از شستشو باید با الکل ۶۰ تا ۷۰درجه یا محلول بتادین یک درصد و یا دیگر مواد ضدعفونی کنید. زخم را هیچ‌وقت نباید پانسمان کرد، میکروب هاری بی‌هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد.
۳ - ارجاع فرد به مراکز بهداشتی درمانی برای واکسن و سرم
واکسن هاری از کشت سلولی تهیه می‌شود و آن را می‌بایست در پنج نوبت در روزهای: صفر - ۳ - ۷ - ۱۴ - ۳۰ به‌صورت عضلانی و حتما در عضله دلتوئید بازو تلقیح شود. در اطفال کمتر از دو سال واکسن در ناحیه فوقانی و جانبی ران تزریق می‌شود. هرگز نبایستی واکسن را در عضله سرین تلقیح کرد.
اگر فردی مورد گزش سگ قرار گیرد و سگ در دسترس باشد باید آن را به مدت ۱۰روز بسته و تحت مراقبت قرار داد و در این مدت اگر علی‌رغم تامین آب و غذای کافی حیوان تلف شد، به‌احتمال زیاد حیوان هار بوده و بایستی واکسیناسیون هاری تا نوبت آخر ادامه پیدا کند، ولی اگر بعد از ۱۰روز حیوان سالم ماند، نتیجه می‌گیریم سگ هار نیست و از ادامه واکسیناسیون یعنی نوبت‌های ۱۴ و ۳۰ خودداری می‌کنیم. البته بهترین و آسان‌ترین روش خودمراقبتی است؛ بنابراین از نزدیک‌شدن به سگ‌های ولگرد و بدون صاحب بپرهیزید.
ممکن است تصور کنید نزدیک‌شدن به سگ یا گربه نمی‌تواند خطری برای شما داشته باشد. در صورتی بیمار نبودن حیوان این حرف درست است؛ اما هرگز نمی‌توان به چنین نتیجه‌ای رسید.