آگاه: حدود ۱۵۰سال پیش یعنی سال ۱۸۷۴ همزمان با تاسیس اتحادیه جهانی پست روز نهم اکتبر به عنوان «روز جهانی پست» نامگذاری شد. این اتحادیه نخستین انجمن در جهت همکاری بین کارکنان بخش پست و مؤسسات تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است.
سیر تشکیل آن هم از قول ویل دورانت در کتاب «تاریخ تمدن» اینگونه بوده که هخامنشیان دارای شبکه پستی منظم و کارآمدی بودند و دستورات و فرامین دولتی را منتقل می‌کردند. با حمله اسکندر و انقراض سلسله هخامنشیان و مشاهده اینچنین تشکیلات گسترده اطلاعاتی این سیستم وارد جامعه یونان آن دوران شد و تا اوایل قرن ۱۲میلادی از آن استفاده می‌شد. نخستین اداره غیررسمی پست عمومی در قرن ۱۲میلادی پس از تاسیس دانشگاه بلونیا در ایتالیا به‌وجود آمد. نیم‌قرن بعد دانشگاه پاریس با اقدام مشابه، این عمل را برای رساندن نامه‌های دانشجویان خود تکرار کرد و سپس توسط شاه فرانسه «پست دانشگاه» به رسمیت شناخته شد. در سال۱۶۳۶ لویی دوازدهم اداره پست عمومی را در پاریس تاسیس کرد و در سال ۱۵۹۱ در انگلستان الیزاابت اول پست را ملی اعلام کرد.
با توسعه پست در قرن‌های ۱۶ تا ۱۸ میلادی که مبادلات بین دول مختلف صورت می‌گرفت، نبود تعرفه واحد بزرگ‌ترین مشکل پست آن دوران بود تا اینکه در سال ۱۸۴۰رونالد هیل با پیشنهاد چاپ اوراق بهادار کوچک و الصاق آن روی نامه‌ها و مرسولات مبنای انتشار اولین تمبر دنیا را در انگلستان بنا نهاد. سپس در سال۱۸۷۴ به‌منظور تبادل سریع‌تر و راحت‌تر مرسولات پستی در ۲۲کشور اروپایی و آمریکایی در شهر برن سوئیس با توافق یکدیگر اتحادیه پست بین‌الملل تاسیس شد. امروزه این اتحادیه از نظر قدمت و سابقه دومین سازمان بین‌المللی جهانی به شمار می‌آید.
واژه پست از کجا آمد؟
واژه پست برگرفته از کلمه پوستاس از زبان سانسکریت به معنی ثابت است. این کلمه در زبان لاتین به‌صورت کلمه «پستا» به معنی به امانت‌گذاردن تغییرشکل یافته است و نام ایستگاه‌هایی بود که در آن اسب یدکی برای مسافرت نگهداری می‌شد. در زبان ایتالیایی کلمه پستا به معنی چاپار، چاپارخانه و اداره‌ای که در آن امور پستی را انجام می‌دهند آمده است. پست در سازمان چاپاری هخامنشی «آنکارا» نام داشته که به معنی بیگاری و کار اجباری است. زیرا مردم در آن زمان وظیفه داشتند وسایل موردنیاز چاپارخانه شامل اسب، طویله و... را تهیه کنند. در کشورهای باستانی مانند چین، ایران، مصر، یونان و امپراتوری روم، پست یک نوع سیستم ارتباط افکار یا فرستادن پیام‌های کتبی و شفاهی بوده است که اساس آن هم بر کار چاپار و چاپارخانه‌ها بوده است.
دوره اول: تاریخچه پست در ایران
ایرانیان نخستین ملتی بودند که از حدود سه‌هزار سال پیش در زمان سلسله هخامنشی اقدام به تاسیس تشکیلات منظم پست با عنوان «چاپار» کردند. ایرانیان این تشکیلات اداری را از روزگاران بسیار دور بنیانگذاری و سازماندهی کردند تا تمامی امور ارتباطی ایران زمین از آن طریق انجام شود. در واقع در ایران باستان، چاپارخانه مشهورترین و حساس‌ترین تشکیلات اداری هخامنشیان بودکه گروه چابک سواران آن با اسب‌های تندرو و طی مسافت‌های طولانی، ارتباط دائمی بین مرکز و ایالات را برقرار می‌کردند و در کوتاه‌ترین زمان اخبار و گزارش‌های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دورترین نقاط کشور می‌بردند. داریوش هخامنشی برای اداره بهتر کشور و سهولت در امر نظارت بر قلمرو وسیع و پهناور ایران نظام ارتباطی را سامان بخشید. به دستور وی برای آگاهی و اطلاع از جدیدترین رخدادها در سراسر قلمرو خود، جاده‌هایی ساخته شد که مهم‌ترین آنها به «راه شاهی» معروف بود که ۲۴۰۰کیلومتر مسافت داشت. به فاصله هر ۲۴کیلومتر چاپارخانه‌ای ساختند که در این چاپارخانه‌ها همیشه اسب‌های تازه‌نفس آماده بودند. پیک‌های دولتی با رسیدن به این چاپارخانه‌ها اسب‌های خود را عوض می‌کردند و با اسبی تازه‌نفس با سرعت به راه خود ادامه می‌دادند. انتقال پیام از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر به همین صورت ادامه می‌یافت تا به مقصد می‌رسید. داریوش در مورد چابک‌سواران دولتی خود می‌گوید: «نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاریکی شب نمی‌تواند پیک‌های تندرو را از حرکت بازدارد.» امروزه این جمله در بالای سردر ساختمان اداره پست نیویورک به چشم می‌خورد. چاپارخانه‌های ایران تا مدت‌ها یکی از وسیع‌ترین شبکه ارتباطی دنیای کهن محسوب می‌شد.
دوره دوم: ایجاد تشکیلات سازمانی پست در ایران و جهان
در این دوره پست دستخوش تحولات بسیاری شد. پست در ایران تا پیش از سال ۱۲۵۸ به صورت «اداره» بود و تمامی امور پستی در آن زمان توسط همین اداره صورت می‌گرفت. در پی موفقیت‌های پست در انجام امور کشور، «ناصرالدین شاه قاجار» دستور تاسیس وزارت پست را صادر کرد. کشور ایران در سال۱۲۶۴ دارای هفت خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بود. با تاسیس اتحادیه پستی جهانی در تاریخ ۹ اکتبر ۱۸۷۴(۱۷ مهر ۱۲۵۳)، ایران نیز به‌عنوان یکی از نخستین کشورهای دنیا سه سال بعد یعنی در ۱۸۷۷ (۱۲۵۶) به عضویت این اتحادیه درآمد. هم زمان با صدارت «میرزا تقی‌خان امیرکبیر» تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ داد و پست نوین بنیان شد. در این دوره سرویس‌های پستی منظم بین شهرها ایجاد، تعرفه‌های پستی تعیین و آیین نامه پستی به تصویب رسید. در سال ۱۲۸۸ وزارت پست، تشکیلاتی نو یافت و به دستور امیرکبیر مقرر شد علاوه بر ارائه خدمات به دستگاه‌های دولتی، خدمات خود را به مردم نیز ارائه کند و در همین دوره بود که تلگراف در ایران به بهره‌برداری رسید و وزارت پست و تلگراف تشکیل شد. در اواخر سال ۱۳۰۸ با خرید سهام شرکت تلفن، وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت. با تاسیس وزارتخانه جدید، نظام پستی کشور توسعه چشمگیری یافت.
دوره سوم: ورود به عرصه فناوری
این دوره را می‌توان دوره تغییر در صنعت پست ایران شمرد. تغییراتی که به‌خصوص با پیروزی انقلاب اسلامی سرعت گرفت و شیوه‌های نوین پستی روز به روز گسترش و کمیت و کیفیت خدمات ارتقا یافت. تغییر ساختار پست و فعالیت آن به‌عنوان یک شرکت مستقل دولتی در سال۱۳۶۷ را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین رویداد این دوره برشمرد.
حذف ساختار سنتی پست، ایجاد اتوماسیون شبکه پستی و راه‌اندازی سرویس‌هایی نظیر پست پیشتاز، پست مستقیم، پست رستانت، پست ویژه، پیک ویژه و ده‌ها خدمت دیگر را موجب شد.
پست همچنین توانست همکاری سایر نهادهای دولتی را جلب کند و ارائه برخی خدمات دولتی را از طریق پیشخوان خود سامان بخشد. در همین راستا، شرکت پست جمهوری اسلامی ایران در اجرای طرح‌های کلان ملی ازجمله توزیع کارت سوخت، توزیع کالابرگ‌های شهری، روستایی و عشایری، ثبت‌نام و توزیع کارت ملی، تعویض پلاک‌های خودرویی، توزیع فرم‌های اطلاعات اقتصادی، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، ثبت‌نام تلفن همراه و غیره مشارکتی گسترده داشت. در این دوره با توسعه روزافزون فناوری‌های نوین ارتباطی، دفاتر خدمات ارتباطی(ICT) در روستاها و دورافتاده‌ترین نقاط کشور ایجاد شد و ارائه خدمات پستی و نیابتی سایر سازمان‌ها به روستاییان روزبه‌روز گسترش یافت.
با وجود اینکه ممکن است خیلی‌ها فکر کنند دوره پست تمام شده هنوز هم بسیاری از مبادلات و نقل و انتقالات کلان در کشورها توسط پست انجام می‌شود و یکی از گلایه‌های کارمندان اداره پست در ایران این است که کار زیاد است اما نیروی جوان حاضر نیست در این اداره به‌خاطر حقوق پایین و سختی کار مشغول به کار شود. برای همین اغلب پستچی‌هایی که این روزها در ادارات پست مشغول هستند افرادی هستند که به این شغل عشق دارند و از روی علاقه به این کار هرروزشان را شب میکنند.