آگاه: احمد نادری، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی درخصوص چگونگی مواجهه سیاستگذاران کشور در زمینه سالمندی و مراقبت از آنها گفت: می‌توان از دو بعد به این موضوع نگاه کرد؛ ابتدا اینکه در جامعه ما نسبت جمعیت سالمند در حال افزایش است و برای حل آن، در دوره پیشین مجلس شورای اسلامی قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» تصویب شد که همراه با سیاست‌های تشویقی برای ازدواج جوانان و فرزندآوری بود. بعد دیگر موضوع تاکیدش بر فراوانی و افزایش تعداد سالمندان در جامعه است که خود سالمندان و مراقبت از آنها مسئله است.
این عضو هیات‌رییسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه در سنوات گذشته سالمندان به‌عنوان یک سرمایه اجتماعی و معنوی در کنار اعضای خانواده زندگی می‌کردند و مراقبت از سالمند به‌عنوان یکی از ارزش‌های فرهنگی جوامع به شمار می‌رفت و مراقبت غیررسمی به‌طور قابل‌توجهی توسط خانواده‌ها تامین می‌شود، اضافه کرد: بااین‌حال با تغییرات جمعیتی سالمندان در نتیجه افزایش امید به زندگی، تغییرات در ارزش‌های اجتماعی و شکل‌گیری سبک‌های جدید زندگی، نقش‌پذیری زنان در بازار کار، تغییر الگوهای ازدواج و شکل‌گیری خانواده‌های هسته‌ای، افزایش سالمندان بالای ۸۰سال در نتیجه پیشرفت‌های پزشکی و هزینه بالای نگهداری سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن و... حمایت و مراقبت از سالمندان در منزل و کنار خانواده با چالش مواجه شده است.
نادری ادامه داد: اولین فکر و سیاستی که برای برون‌رفت از این چالش به ذهن می‌رسد، ایجاد و گسترش مراکز رسمی مراقبت از سالمندان است؛ یعنی به‌عبارتی مراقبت‌های رسمی جای مراقبت‌های غیررسمی را بگیرد. بااین‌حال بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته تاکید مجدد بر مراقبت غیررسمی یعنی زندگی سالمندان با خانواده یا زندگی سالمندان در منزل خودشان دارند. تقریبا در همه کشورهای اتحادیه اروپا، مراقبت خانگی در فصل مشترک میان نظام مراقبت بهداشتی و نظام مراقبت اجتماعی با خصایص مربوط به خود قرار دارد.
به گفته این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس از لحاظ اجتماعی و روان‌شناختی مراقبت‌های رسمی (خانه سالمندان) تجربه خوبی برای مدیریت سالمندان نبوده است و سیاست‌های اجتماعی جامعه ما نیز باید به‌سمت فمیلیسم (زندگی سالمندان با خانواده) و مراقبت سالمندان در منزل خودشان پیش برود.
نادری در ادامه و در پاسخ به این پرسش که آیا زیرساخت‌های مراقبت از سالمندان در خانواده یا در منزل در کشور ما فراهم است، عنوان کرد: میانگین هزینه مراقبت رسمی سالمندان در مراکز سالمندی بیش از ۱۵میلیون تومان است؛ بنابراین بسیاری از خانواده‌ها حتی امکان این کار را هم نخواهند داشت. باتوجه‌به افرایش تعداد سالمندان باید به‌سمت مراقبت‌های غیررسمی یعنی مراقبت در منزل برویم. در برخی کشورهای توسعه‌یافته اعضای خانواده که از سالمندان مراقبت می‌کنند از دولت حقوق دریافت می‌کنند، درواقع خانواده‌ها به‌عنوان واسط و میانجی بین دولت و سالمندان هستند و خانواده این مسئولیت دولت را برعهده می‌گیرد. همچنین موسسات مراقبت در منزل شکل گرفته است که صرفا وظیفه آنها ارائه خدمات بهداشتی، پزشکی، اجتماعی و... است؛ بنابراین یکی از زیرساخت‌ها میانجی و واسط میان دولت و سالمندان است که می‌تواند خانواده یا موسسات مراقبت در منزل باشد. که باید زمینه ایجاد و گسترش این موسسات فراهم شود. وی با بیان اینکه نیروی انسانی متخصص یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های در حوزه مراقبت از سالمندان است، اضافه کرد: در کشورهای توسعه‌یافته تعداد کارکنان و متخصصان مراقبت بلندمدت بالاست؛ به‌طوری به ازای ۱۰۰سالمند بالای ۶۵سال بیش از چهار مراقب بلندمدت وجود دارد. باوجوداین، در کشورهای درحال‌توسعه کمتر از یک مراقب بلندمدت وجود دارد که در کشور ما وضعیت بدتر از این است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تصریح کرد: همچنین پارادایم جدید مراقبت از سالمندان بر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی تاکید می‌کند که این فناوری‌ها شبکه ارتباطی و اطلاعاتی میان خانواده و خویشاوندان سالمندان، دولت، موسسات درمانی، اجتماعات درمانی و... را ایجاد می‌کند؛ تله‌ماتیکر یا ارائه خدمات از طریق وسایل ارتباطی جدید خدمتی رو به گسترش است که تابه‌حال نقش حاشیه‌ای در نظام ایفا کرده است. باید از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی برای مدیریت و مراقبت از سالمندان استفاده کرد.
ایجاد باغ‌شهرهای سالمندی
نادری با اعلام اینکه یکی دیگر از زیرساخت‌های مراقبت در منزل، خود منزل است، گفت: در این زمینه یکی از راهکارها ایجاد باغ‌شهر سالمندی با ارائه تمامی خدمات شهری، مراقبتی و اجتماعی است. در برخی کشورهای توسعه‌یافته فرد سالمند با ارائه بخشی از مستمری خود یا با اجاره دادن منزل خود در شهر، یک منزل در باغ‌شهر سالمندی اجاره و در آن زندگی می‌کند و از خدمات شهری، مراقبتی و اجتماعی آن برخوردار می‌شود. نادری با بیان اینکه درحال‌حاضر این زیرساخت‌ها در کشور فراهم نیست یا خیلی محدود است، تصریح کرد: سیاست‌گذاری اجتماعی باید به این سمت برود.
این نماینده مجلس با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مسائل ما در بحث زیرساخت‌های مراقبت از سالمندان، کمبود مراکز مراقبت در منزل و کمبود متخصصان توانبخشی سالمندان است، عنوان کرد: در کشور ما متولی خدمات و مراقبت‌های سالمندی، مراکز نگهداری سازمان بهزیستی است؛ به‌عبارت‌دیگر، سازمان بهزیستی کشور از مهم‌ترین نهادهای حمایتی دولتی است که از طریق بودجه عمومی به افراد معلول و محروم جامعه کمک می‌کند؛ اما درحال‌حاضر بسیاری از طرح‌های مراقبتی یا هنوز در کشور ما طراحی نشده یا تعداد آن بسیار اندک است، به‌طوری‌که حتی سالمندان متمکن نیز نمی‌توانند، خدمات موردنیاز خود را دریافت کنند.
نادری ادامه داد: سازمان بهزیستی باوجود ۲۵۰مرکز نگهداری شبانه‌روزی، روزانه، جامع و مراقبت در منزل سالمندان، توانسته ۲۰هزار سالمند را تحت پوشش مراکز خود قرار دهد؛ بنابراین ایجاد زمینه‌های بازار عرضه و تقاضای مراقبت بلندمدت ضرورت و اهمیت پیدا می‌کند. یکی از شیوه‌های تامین هزینه مراقبت بلندمدت، بیمه مراقبت بلندمدت سالمندان است. در همین راستا باید شرکت‌های بیمه خصوصی مراقبت بلندمدت سالمندان شکل بگیرد و به‌صورت تخصصی در این زمینه فعالیت کند. وی همچنین با اشاره به اینکه فقدان افراد متخصص، یکی از مسائل مراقبت از سالمندان در بسیاری از کشورهاست، اضافه کرد: در همین راستا، وزارت امور داخلی چین سیاست‌هایی در زمینه آموزش پرستاری، مراقبت از سالمندان، مدیریت ناتوانی و زوال عقلی در سالمندان ارائه می‌کند؛ یا دانشگاه‌های ترکیه آموزش برنامه‌های مراقبت از سالمندان بالای ۸۰سال را برای تقریبا سه‌هزار نفر فراهم ساخته است. در کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس نیز در مراقبت خانه‌محور و موسسه‌محور اصولا از پرستاران و مراقبان مهاجر استفاده می‌کنند که اتفاقا بخشی از آنها، پرستاران ایرانی مهاجرت کرده هستند اما ما به لحاظ نیروی انسانی نه‌تنها اقدامی در این حوزه انجام نمی‌دهیم، بلکه بخشی از نیروهای متخصص ما به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند که این چالش را برای ما دوچندان می‌کند؛ بنابراین ضرورت دارد در جمهوری اسلامی ایران سیاست‌های آموزشی در حوزه آموزش دانشگاهی و آموزش عمومی مراقبین و مددکاران اجتماعی صورت گیرد.
عضو هیات‌رییسه مجلس ادامه داد: در همین راستا باید آینده‌پژوهی در زمینه رشته‌های دانشگاهی مرتبط با خدمات‌رسانی به سالمندان -نظیر مدیریت خانواده، پرستاری تخصصی سالمندان، مددکاری اجتماعی، پزشک عمومی سالمندان، مراقبان تخصصی سالمندان، روانشناسی سالمندان- انجام شود و متخصصان در حوزه مراقبت بلندمدت مختص سالمندان و مددکاران اجتماعی به نسبت سالمندان افزایش یابد. نادری در پایان گفت: کشورهای درحال‌توسعه نظیر برزیل و ترکیه به آینده‌پژوهی سالمندی در کشور پرداخته و سناریوهایی برای دهه‌های آتی کشور تدوین کرده‌اند. این کشورها سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های رفاهی و سلامتی در حوزه سالمندان را در راستای سناریوها پیش می‌برند. جمهوری اسلامی ایران نیز می‌تواند سناریوهای ۱۰ساله برای تغییرات جمعیت سالمندان تدوین کند و نوع خدمت‌رسانی در سناریوها را مشخص کند تا با بحران انبوه تقاضا خدمات سالمندی و فقدان عرضه خدمات سالمندی در کشور مواجه نشود.