آگاه: سینما یکی از علایق جدی و اصلی گروه سنی نوجوان از قدیم بوده و حالا هم هست. شوقی که تماشای آثار سینمایی جذاب و شاخص در این گروه سنی ایجاد می‌شود، درنهایت موجب ایجاد علاقه‌مندی به این حوزه در بسیاری از نوجوانان می‌شود. به سراغ محمدجواد موحد، تهیه‌کننده فیلم سینمایی «باغ کیانوش»، که مخاطب آن هم نوجوانان و هم بزرگسالان هستند، رفته‌ایم تا درباره این موضوع با او گفت‌وگویی داشته باشیم.
محمدجواد موحد در پاسخ به این سوال که چه عناصری بیش از همه فیلم «باغ کیانوش» را در جشنواره و برای مخاطب شاخص و متمایز کرده است، به خبرنگار روزنامه «آگاه» گفت: فکر می‌کنم خیال‌انگیز بودن پروژه «باغ کیانوش» در اجرا و نیز در طراحی، عنصری است که کار را متفاوت کرده است. ضمن اینکه بعد از مدت‌ها شاید از معدود فیلم‌هایی باشد که علاوه‌بر آنکه درباره نوجوان است، برای نوجوان نیز هست و سعی کرده لحن نوجوانانه خودش را حفظ کند؛ یعنی نه به‌قدری ساده‌انگارانه با روایت جلو می‌رود که به کارهای کودک شبیه باشد و نه آنقدر پیچیده و غیرقابل وصف است که برای بزرگسال فرض شود، دقیقا برای نوجوان است و این از نظر من همان چیزی است که کار را متمایز کرده است.
وی در ادامه درباره تجربه تعامل با بازیگران گروه سنی نوجوان در خلال ساخت «باغ کیانوش» اظهار کرد: واقعیت این است که یکی از چالش‌های ما کار کردن با بازیگران نوجوان بود، گرچه شیرینی‌هایی جدی داشت؛ به عنوان مثال، آنها کوه انگیزه و تقریبا خستگی‌ناپذیر بودند. شرایط تولید فیلم ما بسیار سخت بود، در فصل سرما، در جای سردسیری مانند شهر همدان و آن هم در روستاها و ارتفاعات کار کردیم. زمانی هم که به تهران آمدیم، هوا سرد بود و باز هم در ارتفاعاتی مانند خجیر و چنین نقاطی کار کردیم؛ بنابراین شرایط تولیدی به‌خودی‌خود سخت بود و در ادامه چالش‌هایی هم در کار با نوجوان‌ها داشتیم؛ از انتخاب آنها تا تعامل و خوگرفتنشان با هم. برخی پیش از این در فیلم‌هایی ایفای نقش کرده بودند، برخی کار جدی نکرده بودند و برقراری تعادل میان این دو گروه، چالش‌برانگیز بود. گروه نوجوانان [پسر] مدتی با هم تعامل کردند و وقت گذراندند؛ مثلا با هم فوتبال بازی کردند یا با هم به استخر می‌رفتند تا یخ بینشان آب شود و رفاقتی واقعی شکل بگیرد.
او ادامه می‌دهد: چالش دیگر این بود که بدون حضور والدین نمی‌توانستند سر صحنه بیایند یا مثلا اتفاقاتی جدی در صحنه ممکن بود بیفتد و یکی از بچه‌ها هم در یک مورد این‌چنینی در برداشتی، آسیب جدی دید. ضمن اینکه بازیگر هم در این گروه سنی به‌طور معمول اساسا حرفه‌ای و باتجربه نیست و حتی اگر مقابل دوربین قرار گرفته باشد هم، بیش از یکی، دوبار نبوده است و بنابراین در این مورد هم چالش‌هایی داشتیم، از فراموش کردن دیالوگ‌ها تا افت انرژی بچه‌ها و از این دست چالش‌ها و در نهایت هم مسائلی مانند تعامل با مدارس بچه‌ها و مسئله تحصیل آنها که با همکاری خانواده‌ها باید تمهیداتی برای ارائه جایگزین انجام می‌شد؛ در نهایت اما، هم خروجی بسیار شیرین و دلچسب بود و هم کارکردن با آنها انگیزه و انرژی زیادی به ما می‌داد. شاید لفظ درست این باشد که آنها هنوز آنقدر آمیخته با سینما نشده بودند و خیلی خودشان بودند و این مورد تعامل با آنها را بسیار راحت می‌کرد؛ ناراحتی‌شان مشخص بود و خوشحالی‌شان هم مشخص و صادقانه بود. درنهایت هم خیلی دوست داشتند به شخصیتی که در ذهن کارگردان است نزدیک شوند و این، حال خوبی را سر صحنه با بچه‌ها برای ما رقم می‌زد.
موحد در پاسخ به این سوال که دانش‌آموزان بخشی از گروه سنی نوجوان هستند، با این نگاه چه پیش‌نیازهایی لازم است تا آثار نمایشی و سینمایی که ساخته می‌شود به لحاظ سرگرم‌کننده بودن و نیز آموزه‌های تربیتی، مطلوب گروه دانش‌آموزان نوجوان باشد، به «آگاه» گفت: من خودم را در این حوزه متخصص نمی‌دانم که بتوانم نظر حرفه‌ای و تخصصی بدهم و نیاز است متخصصان جامعه‌شناس و دیگر افرادی که در حوزه نوجوان فعال هستند به این سوال جواب دهند؛ چراکه فکر می‌کنم پاسخ پیچیده‌ای هم دارد و به این سادگی نیست اما آن چیزی که ما در عمل انجام دادیم، در ابتدا این بود که تلاش کردیم گونه‌شناسی دقیقی از مخاطب انجام دهیم؛ یعنی با رضا کشاورزحداد به‌عنوان نویسنده و کارگردان، درباره اینکه ذائقه مخاطب نوجوان امروز چیست، چندگونه مخاطب نوجوان داریم صحبت کردیم و نیز در بحث شخصیت، انسان‌نماها یا تیپ‌های شخصیتی که می‌شود از نوجوان‌ها ساخت را سعی کردیم پیدا کنیم و روی آنها مطالعه کوتاهی انجام دهیم تا وقتی که شخصیت‌ها را طرحی می‌کنیم، بتوانیم برای هر نوجوانی که وارد سینما می‌شود، نماینده‌ای در بین جمع نوجوان حاضر در فیلم داشته باشیم؛ بنابراین فکر می‌کنیم از اصلی‌ترین پیش‌نیازها، شناخت گونه‌ها و تیپ‌های اصلی شخصیتی در نوجوان‌هاست.
از تهیه‌کننده «باغ کیانوش» خواستیم توصیه‌ای برای نوجوانان زیادی که دوست دارند در آینده فیلمساز شوند و فیلم باغ کیانوش الهام‌بخش آنها خواهد شد، بدهد و او گفت: واقعیت این است که من وقتی اولین‌بار به سینما رفتم، در سنی بین کودکی و نوجوانی بودم و تجربه اولین بار نشستن بر صندلی‌های سینما را با فیلم «کلاه قرمزی» داشتم. بعد از آن، خیلی به فیلم دیدن در سینما علاقه‌مند شدم. شاید به شکل جدی به تولید در سینما فکر نمی‌کردم اما فیلم دیدن و درباره فیلم حرف زدن و شنیدن جزوی از سبد فرهنگی زندگی شخصی من شد. من هم خیلی امیدوارم که نوجوانان با دیدن فیلم باغ کیانوش همین احساس را داشته باشند و سینما رفتن و تجربه جمعی تماشای فیلم روی پرده برایشان در سبد فرهنگ مصرفی‌شان اهمیت پیدا کند. اولین چیزی که دوست دارم اتفاق بیفتد این است و بعد هم دلم می‌خواهد این اثر، انگیزه‌ای به بچه‌ها القا کند مبنی بر اینکه می‌شود، کارهای سالم، پیشرو و همراه با تخیل و رویا را در سینمایی جذاب انجام داد. امیدوارم بعد از باغ کیانوش این انگیزه برای نوجوانان زیادی ایجاد شود. راستش توصیه‌ای نمی‌توانم داشته باشم؛ در فیلمسازی اولین توصیه این است که نترسی و فیلمت را بسازی و من می‌توانم امید داشته باشم که این اتفاق برای مخاطبان نوجوان فیلم باغ کیانوش بیفتد.
از محمدجواد موحد خواستیم باتوجه‌به اینکه هم در هفته نوجوان و هم در حوالی روز دانش‌آموز هستیم، از آثار سینمایی داخلی برای تماشا به این گروه پیشنهاد کند و پاسخ او این بود: طبیعتا اولین پیشنهادم برای نوجوانان دیدن باغ کیانوشم است و به نوجوان‌ها قول می‌دهم که اثری متفاوت و مخصوص به خودشان را خواهند دید.
او ادامه داد: متاسفانه مدت‌هاست که اثری برای نوجوانان نداریم. اتفاقی که افتاده این است که ما مدت‌هاست به سینمای این مخاطب، سینمای کودک و نوجوان گفته‌ایم و بیشتر سعی کرده‌ایم کار را کودکانه بسازیم؛ چه در انیمیشن و چه در آثار سینمایی؛ بنابراین گزینه‌های زیادی به ذهن من نمی‌رسد که به نوجوانان پیشنهاد کنم، شاید آخرین اثری که در این فضا ساخته شد، «۲۳نفر» بود که می‌توانم دیدنش را پیشنهاد کنم اما فعلا پیشنهادم دیدن باغ کیانوش است (با خنده).
این اثر از ۹ آبان اکران عمومی خود را آغاز کرده و تاکنون پای بیش از ۱۷ هزار مخاطب را به سینما باز کرده است و همچنین با گذشت پنج روز از اکران، فروشی نزدیک به یک میلیارد تومان را تجربه کرده است؛ بر این اساس می‌توان گفت «باغ کیانوش» به عنوان یک فیلم نوجوان پرفروش‌ترین فیلم غیرکمدی تازه سینماها محسوب می‌شود. بازیگران این اثر عبارتند از: شهرام حقیقت‌دوست، علیرضا آرا، مجید پتکی، مهدیه نساج، لادن ژافه‌وند، مهدی فریضه، علی دولتیاری، امیرحسین رضازاده، با حضور عباس جمشیدی‌فر و هنرمندان نوجوانی از جمله: امیرحسین بیات، ابوالفضل ایوانی، دانیال جعفری، ارغوان شعبانی، امیرعلی صحرایی، امیرمحمد صحرایی، اشکان اردستانی، رونیکا بهرام‌زاده، ابوالفضل حسن‌خانپور و گرشا نامورصدیق.
«باغ کیانوش»؛ یک ماجراجویی نوجوانانه
محمد جلیلوند، نویسنده سینمایی است که در یادداشت اخیر خود به فیلم سینمایی «باغ کیانوش» پرداخته است. متن این یادداشت را که در خبرگزاری مهر منتشر شده است در ادامه می‌خوانید:
ساخت فیلم سینمایی برای طیف سنی نوجوان با توجه به تنوع روحی و روانی آنها، کار سختی به حساب می‌آید. به همین دلیل هم این گروه سنی اغلب با رده‌های سنی پایین‌تر جمع زده و آثاری متکی بر عنصری به نام تخیل برایشان ساخته می‌شود. در سینمای ایران و به‌ویژه در دهه‌های شصت و هفتاد آثاری با قهرمان‌های نوجوان ساخته می‌شدند که در قصه آن کمتر از تخیل بهره گرفته شده و عناصر ژانر ملودرام پررنگ‌تر بودند. همین موضوع نیز سبب فاصله گرفتن نوجوان‌ها از بخش مهمی از این تولیدات می‌شد و تنها آنهایی مورد توجه قرار می‌گرفت که برخوردار از قصه‌هایی مماس با این قشر در آن ایام بودند.
در این بین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به سیاق همیشگی خود دست به تولید آثاری می‌زد که بسیاری از آنها کیفیت متقاعدکننده‌ای داشتند. در سه چهار سال اخیر، بار دیگر توجه تولیدکنندگان سینمای ایران به این طیف سنی پرتعداد جلب شده و آثاری را تولید و روانه اکران کرده‌اند. یکی از شاخص‌ترین آنها که به‌تازگی روی پرده رفته و در جشنواره فیلم فجر ۴۲ و جشنواره فیلم کودک و نوجوان سال جاری بسیار مورد توجه قرار گرفته، «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورز حداد است. (ناگفته نماند که باشگاه فیلم سوره دیگر سرمایه‌گذار این پروژه است.)
فیلم سینمایی «باغ کیانوش» را می‌توان در رده فیلم‌های اقتباسی قرار داد که فیلمنامه‌اش براساس کتابی به همین نام نوشته علی اصغر عزتی پاک نوشته شده است و مهم‌ترین نقطه آن نیز به حساب می‌آید. چراکه در آثار اقتباسی، قصه سروشکل درستی داشته است و مصالح مورد نیاز را در اختیار فیلمنامه‌نویس قرار می‌دهد. رضا کشاورزحداد که خود فیلمنامه «باغ کیانوش» را نوشته تا حدود زیادی به کتاب وفادار بوده و تنها تعداد شخصیت‌های نوجوان کارش را بیشتر کرده تا درام قوت بیشتری گرفته و قصه در عرض گسترش پیدا کند.
داستانی که سرضرب شروع شده و به‌خوبی شخصیت‌های خود را معرفی می‌کند تا به نقطه عطف نخست برسد. جایی که «علی» و «سینا» شرط می‌بندند در شب عروسی یکی از اهالی روستا به باغ کیانوش رفته و از درخت موز داخل آن موز بردارند. باغی که در هاله‌ای از ابهام بوده و اغلب بچه‌های روستا جرات ورود به آن را ندارند. در این بین جعبه موزی که پشت وانت صاحب عروسی پنهان شده و علی و سینا آن را دیده‌اند، نقش مهمی در این شرط‌بندی دارد.
درعین‌حال یک کاشت اطلاعات هم صورت گرفته است تا در فصل پایانی به آن پرداخته شود. در این بین اشاراتی هم به هواپیمای جنگی دشمن که از بالای روستا عبور می‌کند، شده و تماشاگر را نسبت به آن کنجکاو می‌کند. ورود کیانوش به باغ و تنبیه یکی از بچه‌ها با فرود خلبان عراقی همراه شده و نقطه عطف بعدی شکل می‌گیرد که تاثیر فوق‌العاده‌ای روی الباقی داستان دارد. کشاورز از کلیشه آشنا و امتحان پس‌داده قرارگرفتن نوجوان‌ها در موقعیتی سخت و بغرنج به شکل مطلوبی بهره گرفته و هیجان خوبی هم به آن می‌بخشد.
نیمه میانی فیلم که زمان زیادی هم دارد، اختصاص به این موضوع داشته و کارگردان برای روایت آن از روایت غیرخطی نیز سود جسته و گاه یک اتفاق مهم را از دو زاویه دید به نمایش می‌گذارد. نقطه عطف پرده دوم هم غافلگیرکننده بوده و چرخش خوبی به داستان می‌بخشد. درعین‌حال مخاطب را در بیم و امید نسبت به سرنوشت شخصیت‌های خود قرار می‌دهد. در پرداخت شخصیت‌ها نیز نویسنده تلاش کرده تا با استفاده تیپ-شخصیت و تیپ، قصه‌اش را پیش برده و آن را به یک پایان‌بندی مناسب برساند. درعین‌حال برای پُرتر کردن فیلمنامه، داستانکی هم با محوریت «علی»، پدر شهیدش و «کیانوش» خلق کرده که خوب از کار درآمده و در انتها «علی» و «کیانوش» را به آدم‌های متفاوت‌تری تبدیل می‌کند که به نوعی بر ترس‌های خود غلبه کرده‌اند.
«باغ کیانوش» از آن دسته فیلم‌هایی است که کارگردانی خوبی داشته و اجزای مختلف آن از موسیقی و فیلمبرداری تا طراحی صحنه و جلوه‌های ویژه رایانه‌ای به شکل مطلوبی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. شهرام حقیقت‌دوست نیز در نقش «کیانوش» به‌خوبی توانسته از نقش‌های پیشین خود در قامت بازیگری حرفه‌ای خارج شده و به جهان نابازیگران اطرافش نزدیک شود.