آگاه: در منطقه وسیع شهر سوخته، جاذبه‌های تاریخی زیادی به چشم می‌خورند، گرچه باتوجه‌به ارزش بالای این شهر، می‌توان گفت که شهر سوخته در میان دیگر جاذبه‌های گردشگری ایران مهجور مانده است. آب و هوای گرم و خشک و شرایط اقلیمی سیستان‌وبلوچستان و کمبود امکانات رفاهی در این خطه از دلایل عدم توجه کافی گردشگران به شهر سوخته هستند. شهر سوخته از جاهای دیدنی زابل به شمار می‌رود و در استان سیستان‌وبلوچستان در منتهی‌الیه شرقی کشور قرار دارد. این منطقه باستانی در گذشته شاهراه ارتباطی شبه‌قاره هند و آسیای مرکزی با تمدن‌های حاشیه خلیج‌فارس بوده است. درحقیقت شهر سوخته بخش وسیعی از تمدن کهن ایران و ریشه‌های فرهنگی شرق فلات ایران را دربرمی‌گیرد و مرکز شهرنشینی در عهد باستان به شمار می‌رود.شهر سوخته یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران باستان و از مهم‌ترین تمدن‌های شرق فلات ایران نیز بوده است و اطلاعات جامعی در خصوص فرهنگ، اقتصاد و اجتماع ایران باستان در دشت سیستان ارائه می‌دهد. در بررسی‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته و مطالعات گسترده تاریخ‌شناسان در این خطه، سیر تحول چشمگیری در زمینه‌های بازرگانی داخلی، تجارت خارجی، شهرنشینی و معماری، پزشکی، هنر، کشاورزی، جانورشناسی، زمین‌شناسی و همه علوم وابسته به این موارد، در این منطقه به چشم می‌خورد.از شهر سوخته با نام‌های دیگری از قبیل «شهر هنر»، به‌دلیل کشف آثار برجسته هنری و صنایع دستی و «شهر علم»، به سبب کشف یافته‌های برجسته علمی به‌خصوص در زمینه علم پزشکی نیز یاد می‌شود. اما یکی از جالب‌توجه‌ترین نکات درباره شهر سوخته، نبود برج و باروهای جنگی در این شهر برخلاف شهرهای اطراف آن است. شهر سوخته دروازه هم نداشته است که نشان از تعامل ساکنان آن با شهرهای اطراف می‌دهد. نبود سلاح‌های جنگی در میان وسایل کشف‌شده از این منطقه نیز، بر این مطلب صحه می‌گذارد و به همین دلیل به شهر سوخته لقب «شهر صلح» را نیز داده‌اند.اشیای ارزشمند کشف‌شده در شهر سوخته، از تنوع هنرهای گوناگون مانند سفالگری، خراطی، جواهر سازی و بافندگی در شهر سوخته خبر می‌دهند. از سال ۱۹۶۷میلادی، یعنی در حدود ۵۳سال پیش، باستان‌شناسان انگلیسی و ایتالیایی کار حفاری و کاوش در محدوده شهر سوخته را آغاز کردند. بعد از انقلاب پس از وقفه‌ای طولانی، از سال۱۳۷۴ کاوش‌های باستان‌شناسی زیر نظر اساتید ایرانی و با سرپرستی دکتر سیدمنصور سیدسجادی ادامه پیدا کرد. درحال‌حاضر نیز شهر سوخته منبع مطالعاتی برجسته‌ای در میان پژوهشگران محسوب می‌شود و ظرفیت‌های گسترده پژوهشی آن پایان‌ناپذیر است.در طول سالیان اخیر در کنار باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی و تاریخشناسان برجسته کشور، گروهی از دانش‌آموختگان پزشکی نیز در محوطه شهر سوخته حضور پیدا کرده‌اند و در طول فصل‌های مختلف کاوش‌های باستانی، در زمینه بیماری‌های سیستان قدیم تحقیق می‌کنند.در لوحه‌های یافت‌شده از تمدن سومری، نام شهرهای محل اقامت این اقوام آمده است. در این فهرست شهری با نام «ارته» به چشم می‌خورد که از توصیف‌های موجود درباره این شهر، احتمال می‌رود که همان شهر سوخته باشد. برخی باستان‌شناسان نام اصلی شهر سوخته را ارته می‌دانند اما در این زمینه هنوز پاسخ قطعی وجود ندارد. نام شهر سوخته را از حدود ۱۵۰سال پیش به این منطقه داده‌اند و دلیل این نامگذاری کشف آثار سوختگی در بنایی مستطیل‌شکل، به وسعت تقریبی ۵۰۰متر بوده است. در این بنا راهروها، پلکان و دیوارهای ضخیم خشتی با ارتفاع سه متر با آثاری از تیرهای سوخته و اسکلت انسان کشف شده‌اند. نام شهر سوخته برای اولین‌بار ازسوی «اورل اشتاین»، باستان‌شناس انگلیسی به زبان آمد.
شهر سوخته در سال۱۳۹۳ به‌عنوان اولین تپه باستانی ایران و هفدهمین اثر جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.قدمت شهر سوخته به بیش از پنج‌هزار سال می‌رسد و تمدن این منطقه هم ردیف با تمدن جیرفت و دوران برنز است. دوره‌های مختلف شهرنشینی در این شهر باستانی در فاصله زمانی ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰سال پیش از میلاد بررسی شده‌اند و براساس شواهد یافت شده، حیات شهر سوخته را به چهار دوره تقسیم کرده‌اند که شامل پایه‌گذاری شهر، رشد و شکوفایی، شروع زوال و دوره نابودی شهر می‌شود.مساحت شهر سوخته در گذشته در حدود ۲۸۰هکتار بوده و به پنج بخش اصلی تقسیم می‌شده است که این بخش‌ها شامل مناطق مسکونی در شمال شرقی و شرق، نواحی گسترده مرکزی، بخش صنعتی در شمال‌غربی و بناهای یادبود و گورستان در جنوب‌غربی این منطقه می‌شوند. بخش صنعتی خارج از شهر و با فاصله از نقاط مسکونی قرار داشته است.
عمر دوران شکوفایی شهر سوخته در حدود ۳۰۰سال و بین سال‌های ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ پیش از میلاد بوده است و مردم باستان در بازه‌ای حدود ۱۴۰۰سال در این منطقه زندگی می‌کردند. برخلاف اقلیم امروزی منطقه شهر سوخته، در گذشته این شهر بسیار سرسبز و پرآب و شغل اکثر مردم شهر سوخته کشاورزی و صنعتگری بوده است. ساخته شدن شهر در آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند، زمین‌های این منطقه را به مناطقی حاصلخیز برای کشاورزی تبدیل کرده بود و وجود عناصر طبیعی مانند رود هیرمند، دریاچه هیرمند و کوه خواجو در اطراف شهر سوخته، بر محبوبیت این منطقه می‌افزود.استفاده از شتر برای حمل‌ونقل و استفاده از محصولات آن، اولین‌بار در شهر سوخته اتفاق افتاده است. از مهم‌ترین قسمت‌های کشف‌شده شهر سوخته می‌توان به حیاط‌های متعدد، راهروها، انبارها، اتاق‌ها، کوره و اجاق‌ها، پلکان و دیگر فضاهای معماری اشاره کرد و در میان آثار یافت‌شده می‌توان هزاران قطعه سفال و اشیای زینتی را برشمرد. از میان دیگر صنایع رایج در شهر سوخته نیز می‌توان به ریسندگی، خراطی، معرق‌سازی، سفالگری و ساخت ابزار فلزی اشاره کرد. 
قلعه رستم زابل در ۲۲کیلومتری جنوب‌شرقی شهر سوخته، آسبادهای حوض‌دار در هفت‌کیلومتری جنوب این شهر، کوه خواجه و آرامگاه خواجه غلطان در ۵۷کیلومتری شمال‌غربی شهر سوخته و دهانه غلامان در ۵۷کیلومتری شمال‌شرقی شهر سوخته، از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی اطراف شهر سوخته هستند.