آینده سوریه پس از سقوط بشار

هادی رضائی ـ دبیر گروه سیاسی
۱۸ آذر ۱۴۰۳ - ۲۳:۱۹

سقوط دولت بشار اسد تنها و تنها ظرف ۱۱روز تعجب بسیاری از مردم منطقه و حتی جهان را در پی داشته است. شاید هنوز هم عده‌ای این سقوط را باور نکرده و باشند افرادی در سوریه که امید به بازگشت دولت اسد و بیرون راندن گروه‌های تروریستی و تکفیری ازسوی ارتش او داشته باشند.

آگاه: در این ۱۱روز بارها و بارها از عدم ایستادگی و مقاومت ارتش سوریه در رسانه‌ها شنیدیم و هنوز دقایقی از این ماجرا نگذشته بود که پیامی‌های کنایه‌آمیز و طنزآلودی هم در فضای مجازی منتشر شد که ارتش و دولت سوریه حتی به‌اندازه مقاومت نقی معمولی و خانواده‌اش در سریال پایتخت پنج هم مقاومت نداشتند، اگرچه این جمله از روی طنز بیان شده اما معنای عمیقی به همراه دارد؛ البته سقوط بی‌دردسر دمشق هم حکایت از توافقی نانوشته و شاید هم نوشته در پشت پرده دارد.
برخی کارشناسان معتقدند هماهنگی تروریست‌ها و معارضان مسلح از یک‌سو و از سوی دیگر، بخش‌هایی از حکومت بشار اسد با دولت‌های ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی موجب تحولات برق‌آسا و سقوط دولت خاندان اسد بعد از نیم قرن حکومت در دمشق شد و البته هستند کسانی که نشست روز گذشته روند آستانه در دوحه و تصمیمات اتخاذشده در آنجا را تیر خلاصی بر حکومت اسد در سوریه دانسته و معتقدند طرف‌های خارجی این ماجرا را باید گسترده‌تر و در پیوند با روسیه و ایران هم دید. جمله معروف و تاریخی وجود دارد که نمی‌توان و نباید به‌راحتی از کنار آن عبور کرد و آن جمله این است که می‌گویند ملتی که تاریخ خود را نخواند و نداند، محکوم به تکرار است. این حکایت معروف از جهات مختلف برای ملت‌های منطقه ما در حال تکرار است، زیرا حوادثی که امروز در غرب آسیا اتفاق می‌افتد و سبب ایجاد مشکلاتی برای مردم می‌شود بارها و بارها به وقوع پیوسته و متاسفانه اگر از آن درس نگیریم، در آینده نیز تکرار خواهند شد، زیرا آینده با گذشته و حال ارتباط دارد. هیچ آینده‌ای نیست که در گذشته و آنچه در حال رخ دادن است، ریشه نداشته باشد. آینده سوریه هم به همین شکل رقم خورده و رقم خواهد خورد. سقوط شتابان اسد ظرف ۱۱روز مشابهت‌هایی با روی‌کارآمدن طالبان در افغانستان داشت و دارد و تفاوت‌هایی نیز دارد. سوریه موردتوطئه و تهاجمی قوی ازسوی ائتلاف بین‌المللی آمریکا، رژیم صهیونیستی و ترکیه قرار گرفته است که راهبرد خطرناک آن، قطع رابطه جمهوری اسلامی ایران با جبهه مقاومت، شکاف در امت اسلامی، کوچک‌سازی قاعده قدرت جمهوری اسلامی و محدودسازی قدرت بازیگری و تاثیر نظام در مرزهای خود است.
سوریه در سال‌های اخیر به کانون بحران‌های سیاسی، نظامی و انسانی تبدیل شده است. باتوجه‌به تحولات میدانی و سیاسی، این سوال مطرح می‌شود که پس از سقوط دولت بشار اسد چه آینده‌ای در انتظار این کشور و منطقه خواهد بود؟
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ایران سقوط دولت بشار اسد می‌تواند به معنای تضعیف محور مقاومت باشد. ایران به‌عنوان یکی از حامیان اصلی بشار اسد، با سقوط او ممکن است با چالش‌های جدی در تامین منافع خود در منطقه مواجه شود. حزب‌الله نیز که از حمایت‌های نظامی و مالی ایران بهره‌مند است، احتمالا با کاهش قدرت و نفوذ خود روبه‌رو خواهد شد. در این میان نباید از نقش ترکیه غافل بود. ترکیه به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در بحران سوریه، در صورت سقوط اسد ممکن است تلاش کند تا نفوذ خود را در شمال سوریه افزایش دهد. آنکارا به‌دنبال ایجاد یک منطقه امن برای جلوگیری از نفوذ کردها و همچنین کنترل بر گروه‌های اسلامی است. ترکیه می‌تواند با حمایت از گروه‌های مخالف سوری، به دنبال تاسیس یک دولت جدید در سوریه باشد که همسو با منافع خود باشد.
البته در میان ملت‌های منطقه کمتر کسی را می‌توان یافت که به رژیم صهیونیستی در این تحولات نقش موثر و تعیین‌کننده ندهد. رژیم صهیونیستی نیز به‌دقت تحولات سوریه را زیر نظر دارد. سقوط بشار اسد می‌تواند موجب تغییرات عمده‌ای در معادلات امنیتی منطقه شود. تل‌آویو ممکن است به‌دنبال تقویت روابط خود با گروه‌های مخالف باشد تا از نفوذ ایران و حزب‌الله در مرزهای خود بکاهد. همچنین، رژیم صهیونیستی ممکن است به عملیات‌های نظامی علیه تهدیدهای جدید در سوریه ادامه دهد. همانگونه که سران این رژیم اعلام کردند که با معارضان مسلح در سوریه در ارتباط هستند.