آگاه: تالاب پریشان که با مساحت ۴۳۰۰هکتار در شهرستان کازرون استان فارس قرار دارد، از سال۱۳۸۸ به‌دلیل کاهش بارندگی و برداشت‌های بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی وارد دوره خشکی شده است اما همین چند روز پیش در راستای حفاظت از محیط زیست و تالاب‌های کشور، این تالاب به جمع طرح حفاظت مشارکتی اضافه شدند. این اقدام در سی‌ویکمین جلسه کمیته راهبری طرح حفاظت از تالاب‌های ایران به ریاست شینا انصاری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست، اعلام شد.
اهمیت طرح حفاظت مشارکتی
انصاری با اشاره به قدمت و اهمیت این طرح گفت: طرح حفاظت از تالاب‌ها یکی از قدیمی‌ترین اقدامات محیط‌زیستی کشور است و اجرای موفق آن نیازمند همکاری بین‌بخشی است. او افزود: تالاب‌های ارومیه، شادگان و بختگان در مرحله قبلی طرح حضور داشتند و اکنون انزلی و پریشان نیز به این لیست افزوده شدند.رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین به چالش‌های مالی اجرای این طرح اشاره کرد و خواستار همکاری بیشتر سازمان برنامه و بودجه و وزارت امورخارجه برای تامین اعتبارات شد. وی تاکید کرد که تخصیص ۲.۵میلیارد تومان سالانه ضروری است و در کنار آن، کمک‌های خارجی مانند حمایت مالی دولت ژاپن نیز باید افزایش یابد.
دست عوامل طبیعی و انسانی در نابودی پریشان
محمدجواد سیاح‌پور، مدیر پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب بین‌المللی پریشان، به «آگاه» می‌گوید: خشکی تالاب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، معضلاتی چون فرسایش خاک، فرونشست زمین و افزایش ریزگردها را به دنبال داشته است. حتی با وجود بارش‌های نسبتا مناسب در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۲، میزان برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های اطراف باعث شده این بارش‌ها نیز تاثیر ملموسی بر احیای تالاب نداشته باشد.
مدیریت آب و کشاورزی
او تاکید می‌کند: یکی از معضلات اساسی در اطراف تالاب، فقدان الگوی صحیح کشت است. کشاورزان به‌دنبال کسب سود بیشتر، به کشت محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی روی آورده‌اند که نیاز آبی بالایی دارد. اما این انتخاب‌ها نه‌تنها منابع آبی منطقه را تحلیل برده، بلکه به‌دلیل قیمت پایین محصولات در زمان برداشت، کشاورزان را با ضررهای اقتصادی مواجه کرده است. سیاح‌پور با تاکید بر اهمیت اصلاح سیاست‌های کشاورزی می‌گوید: برای جلوگیری از خشکیدگی بیشتر، باید کشاورزی پایدار و کم‌آب‌بر را ترویج کنیم اما متاسفانه تاکنون اقدام موثری در این زمینه صورت نگرفته است.
فروش غیرقانونی آب؛ تهدیدی برای تالاب
این کارشناس محیط‌زیست بر این باور است که یکی از معضلات جدی، فروش غیرقانونی آب از چاه‌های اطراف تالاب است. سیاح‌پور تصریح می‌کند: درحالی‌که بسیاری از چاه‌های اطراف خشک یا شور شده‌اند، برخی زمین‌داران بزرگ با چاه‌های پرآب اقدام به فروش آب به مناطق دورتر می‌کنند. این رفتار نادرست نه‌تنها منابع آبی تالاب را تخریب می‌کند، بلکه تعادل زیست‌محیطی منطقه را نیز بر هم می‌زند.
به اعتقاد او تا زمانی که مدیریت آب و شورای تامین شهرستان نتوانند مقابل خروج آب زیرزمینی تالاب از کروکی چاه‌ها را بگیرند برخورد با چاه‌های غیرمجاز موثر نخواهد بود، چاه‌های غیرمجاز کوچک ازسوی خانوارها و کشاورزان کوچک حفر می‌شود اما عموما فروش آب و خروج آب از کروکی ازطریق چاه‌های بزرگ و زمین‌داران بزرگ و افراد ثروتمند منطقه صورت می‌گیرد که می‌طلبد از سوی نهادهای حاکمیتی و قضایی که هرچه سریع‌تر با این تخلف برخورد قاطع شود.
او امیدوار است که بارش‌های امسال بتواند حداقل سبب افزایش سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی شود که این امر به نفع چاه‌های کشاورزی است، چون تا حدودی از املاح پاک شده و در پی آن EC آب و شوری کمتر می‌شود ولی متاسفانه چون حجم برداشت آب‌های زیرزمینی بسیار زیاد است این وضعیت نمی‌تواند برای چاه‌های آب کشاورزان پایدار باشد و طی مدت کوتاهی مجددا سطح EC آب افزایش و چاه‌ها شور خواهند شد. طبق وضعیت جوی و خشکسالی کشور تالاب پریشان با بارش در دو فصل پاییز و زمستان طی چند سال احیا نمی‌شود و این بارندگی‌ها فقط می‌تواند حال سفره‌های زیرزمینی و چاه‌های کشاورزی حومه تالاب را بهبود بخشند و پوشش گیاهی بستر را تا حدودی حفظ کند.
خشکی تالاب پریشان و مشکلات زیست‌محیطی
سیاح‌پور به بحث ریزگردها و آلودگی هوا بر اثر خشک شدن این تالاب اشاره کرده و توضیح می‌دهد: فرسایش خاک بستر تالاب باعث ایجاد ریزگردها و کاهش کیفیت هوا در منطقه شده است. از سوی دیگر، این تالاب زیستگاه طبیعی بسیاری از گونه‌ها از بین رفته و پرندگان مهاجر دیگر این تالاب را ترک کرده‌اند. او معتقد است که خشکی تالاب پریشان تاثیر زیادی بر معیشت مردم منطقه داشته و کشاورزی وابسته به منابع آبی تالاب را با بحران جدی مواجه و زندگی صدها خانواده در منطقه را تحت‌تاثیر قرار داده است.
او به چند راهکار برای حل مشکل این تالاب اشاره کرده و می‌گوید: تخصیص منابع آبی کافی برای جلوگیری از خشکیدگی بیشتر، ترویج کشاورزی پایدار و کم‌آب‌بر در اطراف تالاب، برخورد قانونی با متخلفان و نظارت جدی بر برداشت‌های آبی و آگاه‌سازی مردم درمورد اهمیت حفظ تالاب و تاثیرات منفی رفتارهای مخرب ازجمله اقداماتی است که می‌تواند مانع نابودی پریشان شود. به اعتقاد او، تالاب پریشان نمادی از چالش‌های مدیریت منابع طبیعی در ایران است. احیای این تالاب نیازمند همکاری جامعه محلی، دولت و نهادهای بین‌المللی است. او ادامه می‌دهد: باید نه‌تنها مردم محلی، بلکه متولیان امر برای نجات تالاب دست‌به‌کار شوند. امید به زنده‌ماندن پریشان هنوز وجود دارد اما زمان زیادی برای اقدام باقی نمانده است.
امیدی به احیای تالاب نیست
تالاب پریشان در استان فارس کاملا خشک شده که مقصر اصلی آن برداشت بی‌رویه آب برای بخش کشاورزی است، اطراف تالاب ۹هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که برای این وسعت سالانه ۴۰میلیون مترمکعب آب از حوضه آبریز آن برداشت می‌شود، تا زمانی که این حجم آب استفاده شود، امیدی به احیای تالاب نیست و کاهش آن نیاز به افزایش آگاهی جوامع محلی دارد.
زمانی این دریاچه یکی از بهترین زیستگاه‌ها را داشت و سالانه پذیرای پرندگان مهاجر زیادی ازجمله درنا، فلامینگو، پلیکان و لک‌لک‌های خوش‌تراش بود. همچنین زمانی این دریاچه پر بود از کپور ماهیانی که غذای اصلی پرندگان مهاجر را تشکیل می‌دادند.
دریاچه یا همان تالاب پریشان در کنوانسیون رامسر به‌عنوان تالاب بین‌المللی ثبت شده و جزو مناطق حفاظت‌شده محسوب می‌شود اما این روزها حال و روز خوشی ندارد، دیگر نه صدای آواز پرنده‌ای در آسمان این تالاب شنیده می‌شود و نه کپورماهی در آب‌های آن جست‌وخیز می‌کند، هرچه به‌جامانده بستر خشک و رنج کشیده تالاب از بی‌آبی است که به اعتقاد کارشناسان، مقصر اصلی حال وخیم این روزهای تالاب، برداشت بی‌رویه آب از حوضه آبریز آن برای بخش کشاورزی است.