آگاه: دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی، دفاع مقدس و مقاومت (جایزه سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی) یک رخداد پژوهشی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت است که علی‌رغم نوپا بودنش در همین مدت کوتاه توانسته موردتوجه بسیاری از نویسندگان و پژوهشگران قرار بگیرد. بهمن سال۱۳۹۹ بود که سردار علی‌محمد نائینی، رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و مشاور فرمانده کل سپاه، با اشاره به چهلمین سالگرد جنگ تحمیلی از برگزاری اولین دوره دوسالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی در حوزه دفاع مقدس و مقاومت با عنوان «جایزه سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی» خبر داد و گفت: این مراسم با هماهنگی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و در سطح ملی ازسوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس برگزار می‌شود.
از آن سال تاکنون هردو سال یکبار آثار برتر پژوهشی، دفاع مقدس و مقاومت در هفته پژوهش آن سال مورد تجلیل و تقدیر قرار می‌گیرند. امسال سومین دوره از برگزاری این جایزه بود.
هدف از برگزاری دوسالانه «جایزه سردار سپهبد پاسدار شهید حاج قاسم سلیمانی» تکریم پژوهشگران عرصه دفاع مقدس و جبهه مقاومت و توجه‌دادن به اهمیت و ضرورت قلمروهای پژوهش در این عرصه است. در فرآیند برگزاری این دوسالانه، آثاری که به‌شکل تخصصی به موضوعات دفاع مقدس و جبهه مقاومت از منظر پژوهش و تحقیق پرداخته‌اند در پنج گروه داوری بررسی و ارزیابی می‌شوند. علاوه‌براین، براساس شاخصه‌های کمی و کیفی بعضی از مراکز پژوهشی فعال داخل و خارج از کشور که موضوعات دفاع مقدس و جبهه مقاومت را موردپژوهش قرار داده‌اند، مورد تجلیل قرار می‌گیرند.
چرا پژوهش در حوزه دفاع مقدس مهم است؟
به موضوع دفاع مقدس از جنبه‌های مختلفی نگاه می‌شود یکی از وجوه آن، وجه علمی- فرهنگی آن است که رهبر انقلاب اسلامی هم روی این بخش بسیار تاکید دارند؛ چنانکه آثاری که ایشان اخیرا روی آن تقریظ نوشتند همگی در حوزه دفاع مقدس بودند. اما جدای از تالیف در این حوزه، پژوهش در حوزه دفاع مقدس نیز بسیار اهمیت دارد و اساس پایه‌گذاری دوسالانه «جایزه سردار سپهبد پاسدار شهید حاج قاسم سلیمانی»، هم به این دلیل است. یکی از اصلی‌ترین ضرورت‌های پژوهش علمی درباره موضوعات متنوع جنگ این است که مانع از تحریف تاریخ جنگ می‌شود. علاوه‌براین بسیاری از سرفصل‌های حوزه جنگ و دفاع مقدس، نیازمند بازخوانی و پژوهش مجدانه است؛ سرفصل‌هایی چون دلایل شروع و آغاز جنگ، مشارکت و حمایت مستقیم و غیرمستقیم بیش از ۳۰کشور از آغازگر جنگ، دلایل طولانی شدن جنگ و نقش قدرت‌ها در این میان، دلایل ادامه و پایان جنگ و...
با وجود گذشت چند دهه از شروع و پایان جنگ، علی‌رغم تاکیدات آیت‌الله خامنه‌ای، ما هنوز نتوانسته‌ایم دستاوردهای ارزشمند جنگ هشت‌ساله را به دنیا عرضه کنیم؛ یکی از دلایل ضعف در این حوزه، نبود پژوهش‌های حرفه‌ای برای ارائه در مجامع و مراکز علمی است.
ادبیات جنگ که نمایشگر روح حماسی یک ملت مقاوم در صحنه جنگ است و فرهنگ ایستادگی را به نسل‌های آتی منتقل خواهد کرد برای غنای خود نیازمند تحقیق و پژوهش است. هر چه پژوهش درباره موضوعات و ابعاد گوناگون جنگ متقن‌تر، واقعی‌تر و علمی‌تر باشد ادبیات جنگ به همان میزان رشدیافته‌تر و تاثیرگذارتر خواهد بود. امروزه فاصله زیاد و معناداری بین کارهای پژوهشی و غیرپژوهشی در حوزه دفاع مقدس ملاحظه می‌شود. این فاصله و خلأ با برنامه‌ریزی، ایجاد انگیزه در پژوهشگران و مراکز پژوهشی و با اهمیت دادن به امر پژوهش باید پر شود. ادبیات جنگ باید بر پایه تحقیق و پژوهش بناگذاری و از آورده‌های پژوهش سیراب شود. پژوهش و تحقیق یعنی برخورد معقول و منطقی با حوادث و رویدادهای تلخ و شیرین جنگ به‌منظور درس‌آموزی از آن است. بازتاب خاطرات برخورد احساسی و عاطفی با جنگ است که در جایگاه خود لازم و ضروری است اما برای بهره‌مندی حداکثری از معارف جنگ ناگزیر به پژوهش و تحقیق در ابعاد گوناگون جنگ هستیم.
رهبر انقلاب با اعتقاد راسخی که به حقانیت دفاع مقدس و مقاومت دارند بارها و در مناسبت‌های مختلف فرموده‌اند که سالیان سال باید درباره دفاع مقدس نوشته شود و محصولات فرهنگی ازجمله فیلم و… تولید شود. لازمه استمرار در نوشتن درباره موضوعات دفاع مقدس و مقاومت و تولید محصولات فرهنگیِ تاثیرگذار که انعکاس بین‌المللی هم داشته باشد این است که پژوهشگران، محققان و مراکز پژوهشی با جدَیت تمام به میدان بیایند و با ارائه کارهای پژوهشی دستان نویسندگان و هنرمندان را پُر کنند. بی‌شک حمایت مادی و معنوی از پژوهشگران و مراکز پژوهشی شرط لازم و کافی تولید پژوهش‌های فاخر است.
در سومین دوره دوسالانه
«جایزه سردار سپهبد پاسدار شهید حاج قاسم سلیمانی» چه گذشت؟
به مناسبت برگزاری سومین دوره دوسالانه انتخاب آثار پژوهشی دفاع مقدس سردار سرلشکر پاسدار «محمد باقری» رییس ستاد کل نیروهای مسلح، پیامی برای مراسم اختتامیه این جایزه صادر کرد که ازسوی امیر سرتیپ «نبی سهرابی» جانشین رییس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس قرائت شد.
باقری در بخشی از این پیام آورده است: ادبیات دفاع مقدس که نمایانگر روحیه حماسی ملت مقاوم در صحنه جنگ نابرابر بوده و فرهنگ ناب مقاومت، پایداری، ایستادگی و شهادت را به نسل‌های آینده منتقل خواهد کرد، برای غنای خود نیازمند تحقیق و پژوهش است. هرچه پژوهش در ابعاد گوناگون دفاع مقدس واقعی‌تر و عالمانه‌تر باشد، ادبیات جنگ به همان میزان رشدیافته‌تر و تاثیرگذارتر خواهد بود. به یقین تحقیق و پژوهش متقن و دانشی درخصوص دفاع مقدس، مانع تحریف واقعیت‌های ارزشمند دفاع مقدس است.
سردار سرتیپ پاسدار «رمضان شریف» رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در ادامه این رویداد فرهنگی، طی سخنانی با تاکید به اهمیت مسئله پژوهش در دفاع مقدس و نقش و ضرورت آن به‌عنوان زیربنای فعالیت‌ها و اقدامات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اظهار کرد: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس باتوجه‌به پیشینه‌ای که در عرصه تحقیق و پژوهش دفاع مقدس داشته و دارد، با هماهنگی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس بر آن شد تا با برگزاری جشنواره انتخاب آثار برتر پژوهشی در حوزه دفاع مقدس، ضمن تبیین هر چه بیشتر جایگاه پژوهش، زمینه ایجاد انگیزه مضاعف در پژوهشگران، نویسندگان، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی در پرداختن به امر مهم پژوهش را به وجود آورد، همچنین موجبات توجه بیشتر مراکز دانشگاهی و پژوهشکده‌ها در ورود به این موضوع را فراهم سازد.
رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس افزود: متعاقب این تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، اولین نشست در سال۱۳۹۸ با جمعی از پژوهشگران برگزار و تبیین لازم درمورد ضرورت پژوهش و چرایی برگزاری جایزه انتخاب آثار برتر پژوهشی صورت گرفت. تصمیم‌گیری برای برگزاری این رخداد فرهنگی، چون در ایام شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بود؛ لذا به پیشنهاد مسئولان برگزاری، مراسم به نام شهید سلیمانی نام‌گذاری شد. وی افزود: درباره دوره زمانی برگزاری مراسم نیز، چون پیش‌بینی می‌شد از لحاظ کمی و کیفی آثار پژوهشیِ خیلی زیادی تولید نشده باشد؛ لذا بازه زمانی دوسالانه برای برگزاری مراسم تعریف شد. پس از تصمیمات مزبور، با تشکیل کارگروهی متشکل از اساتید دانشگاه، پژوهشگران شاخص و مسئولان مربوطه، اساسنامه و آیین‌نامه‌های لازم تهیه و سرفصل اصلی مراسم در چند زمینه تعیین شد.
سردار شریف در ادامه افزود: تعیین موضوعات نه گانه نظامی، امنیتی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، حقوقی، فرهنگی، بین‌الملل و اقتصادی به‌عنوان موضوعات پژوهشی. جمع‌آوری و ارزیابی کتاب‌های پژوهشی در زمینه دفاع مقدس، جمع‌آوری رساله‌های دکتری، جمع‌آوری فصلنامه‌های علمی و پژوهشی، جمع‌آوری اطلاعات لازم درباره مراکز پژوهشی که در زمینه دفاع مقدس فعالیت دارند و شناسایی پژوهشگران فعال از سرفصل‌های اصلی مراسم است.
مروری بر آنچه در این سه دوره گذشت
رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ادامه داد: متعاقب این اقدامات، اولین دوره دوسالانه جایزه شهید سلیمانی در سال۱۳۹۹ برگزار شد. در این مراسم، مهمان ویژه و سخنران اصلی سرلشکر «محمد باقری» رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بود و طی سخنان مبسوطی ضرورت پژوهش در حوزه دفاع مقدس و شاخصه‌های اصلی آن را ایراد و همچنین در بیانات خود آسیب‌های موجود در زمینه پژوهش را احصا و مطالباتی را مطرح کرد. وی گفت: در دوره اول دوسالانه، ۴۲۰عنوان کتاب منتشرشده طی سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ و ۳۵عنوان رساله دکتری دفاع‌شده در سال‌های مورداشاره جمع‌آوری و در پنج گروه داوری مورد ارزیابی قرار گرفت.
سردار شریف ادامه داد: دومین دوره دوسالانه در سال۱۴۰۱ با جمع‌آوری و ارزیابی ۴۳۵عنوان کتاب منتشرشده طی سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ و ۲۰عنوان رساله دکتری دفاع‌شده در بازه زمانی دو سال مزبور، جمع‌آوری شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. مهمان ویژه و سخنران دوسالانه دوم، سرلشکر پاسدار «حسین سلامی» فرمانده کل سپاه بود. وی افزود: سومین دوره دوسالانه با فراخوان ارسال آثار در اسفند سال۱۴۰۲ و پیگیری آن در نیمه اول سال جاری آغاز شد. ویژگی دوره سوم این است که در این دوره علاوه‌بر جمع‌آوری کتاب‌ها و رساله‌های دکتری، فراخوان مقاله پژوهشی در چهار محور نقش امام(ره) در دفاع مقدس، نقش مقام معظم رهبری(مدظله) در دفاع مقدس، نقش مردم در دفاع مقدس و سایر موضوعات مرتبط با دفاع مقدس داده شد تا پژوهشگران و نویسندگان علاقه‌مند به موضوع دفاع مقدس و مقاومت بتوانند آثار خود را ارسال کنند.
سردار شریف خاطرنشان کرد: پس از پایان مهلت دریافت آثار، در مجموع ۶۲۰عنوان کتاب (رشد ۴۳درصدی نسبت‌به دوره دوم)، ۳۵عنوان رساله دکتری، ۴۶عنوان مقاله پژوهشی، ۲۳عنوان فصلنامه و مجله تخصصی جمع‌آوری و در هفت گروه داوری نظامی، امنیتی، گروه تاریخی، سیاسی، گروه داوری اجتماعی، اقتصادی، داوری فرهنگی، ادبی، داوری بین‌الملل و مقاومت، مقالات و رساله‌های دکتری و فصلنامه‌ها مورد داوری و ارزیابی قرار گرفت و نتایج ارزیابی‌ها در مراسم اختتامیه، روز پژوهش، با حضور جمعی از پژوهشگران، نویسندگان، ناشران، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، اصحاب رسانه و... در سالن خلیج‌فارس موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس اعلام شد.
رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ادامه داد: در پایان جا دارد از حمایت‌ها و تلاش‌های بزرگوارانی که موجبات برگزاری هرچه باشکوه‌تر این رویداد فرهنگی را فراهم ساختند، تشکر و قدردانی شود؛ به‌ویژه سردار سرلشکر پاسدار «حسین سلامی» فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که همواره مشوق رویدادهای فرهنگی و علمی بوده است، سردار سرتیپ بسیجی «بهمن کارگر» رییس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، سردار سرتیپ پاسدار «رمضان شریف» رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و سردار سرتیپ دوم پاسدار «علی‌محمد نائینی» رییس وقت مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس که سنگ‌بنای این رخداد فرهنگی، مرهون تلاش‌ها و پیگیری‌های مجدانه ایشان است.
بصیرت موجب پیروزی است
«محسن پرویز» دبیر این رویداد فرهنگی، ادبی با ارائه گزارشی از برگزاری سومین دوره دو سالانه انتخاب آثار برتر پژوهشی، دفاع مقدس و مقاومت، اظهار کرد: در دوره سوم جایزه شهید سلیمانی تعداد کتاب‌های واصله ۴۳درصد افزایش داشت و پیش‌بینی می‌کنیم این تعداد برای دوره بعد افزایش بیشتری داشته باشد.
دبیر جایزه سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در بخش دیگری از سخنان خود از رشد و استقبال نویسندگان از جایزه جهانی فلسطین خبر داد و تصریح کرد: رشد و استقبال تعداد کتاب‌ها از جایزه ادبی فلسطین که فردا در بغداد برگزار می‌شود نیز مشهود بود که نشان‌دهنده تغییر و تحول در رویکرد نویسندگان به مقاومت در سطح جهان است. وی از داوری ۶۰۰کتاب در پنج گروه داوری جایزه خبرداد و گفت: امسال در خلال جایزه فراخوان مقاله هم منتشر شد؛ این رویکرد نگاهمان را نسبت‌به موضوع دفاع‌مقدس و مقاومت وسعت می‌دهد. همچنین رساله دکتری و بررسی فصلنامه‌های پژوهشی مانند دوره قبل مورد داوری قرار گرفت.
پرویز به تحلیل وضعیت پژوهش دفاع مقدس در دانشگاه‌ها پرداخت و خاطرنشان کرد: ما همچنان در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و عمومی دچار خلأ و کمبودی‌های پژوهشی مرتبط با دفاع مقدس و مقاومت هستیم؛ چراکه این فعالیت‌ها صرفا نظامی و امنیتی نیست، بلکه باید ابعاد سیاسی، بین‌المللی، اجتماعی و فرهنگی آن در دانشگاه‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
دبیر جایزه سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در ادامه به ذکر خاطراتی از حضور در گردان مقداد در جریان عملیات کربلای۵ و شهادت حاج «علی جزمانی» فرمانده این گردان پرداخت و با طرح این پرسش که چه عناصر و عواملی باعث شد که افرادی مانند شهید جزمانی با وجود مشکلات خانوادگی و شخصی همچنان ایثارگری کردند، گفت: دانشگاه‌ها و اساتید آنها باید در رساله‌های دکتری به ریشه‌یایی و پیدایش ایجاد این شخصیت‌ها بپردازند تا نقاط مشترک رزمندگان و عوامل شکل‌گیری روحیه جوانان استخراج و این نسخه‌های نجات‌بخش مجدد به جامعه تجویز شود. وی بصیرت‌افزایی را لازمه برون‌رفت از شرایط کنونی دانست و گفت: اگر با شرایط کنونی با بصیرت برخورد کنیم، شاهد نتایج بسیار شیرینی خواهیم بود اما اگر ترس از تله جنگ داشته باشیم نتیجه چیزی می‌شود که سوریه تقدیم دشمن شد.
در بخش دیگری از این مراسم، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بیان اینکه تاریخ مجموعه منفصلی از نقاط ناپیوسته به یکدیگر نیست، بلکه یک تابع پیوستهٔ زمانی است، گفت: هیچ ملتی را نمی‌توان از گذشته خود منقطع کرد. ما هنوز کاملا با گذشته دور و نزدیک اسلام و ایران پیوند عمیقی داریم. فرمانده کل سپاه ادامه داد: عاشورا در تمام ارکان زندگی ما به‌شکل یک هویت زنده و به‌عنوان یک حقیقت جاری و سرچشمه‌ای از عناصر، فضائل، ارزش‌ها و آرمان‌ها که ما را با خود شکل می‌دهد، جریان دارد و ما با آن پیوند عمیقی داریم. وی عنوان کرد: هنوز وقتی داستان جنگ‌های سابق را می‌خوانیم که در آنها فتوحاتی نصیب ما شده است، خوشحال می‌شویم، روحیه می‌گیریم و تازه می‌شوم و وقتی به قطعاتی از تاریخ رجوع می‌کنیم که شکست‌خورده‌ایم، غمگین و پژمرده می‌شویم. ما هم در آینده، هم در حال و هم در گذشته زندگی می‌کنیم. در ادامه مراسم برگزیدگان سومین دوره دوسالانه جایزه شهیدحاج قاسم سلیمانی معرفی و تجلیل شدند.