روایت اول: بازماندگان تحصیلی یا فرار دانش‌آموز
در سال‌های اخیر، آموزش‌وپرورش توانسته به‌عنوان یار کمکی سازمان برنامه‌وبودجه، با پولی‌کردن تحصیل و خصوصی‌سازی مدارس، حتی دولتی‌های آن، از هزینه‌های دولت بکاهد و از طرفی بی‌محابا پنبه دانشگاه فرهنگیان را به نفع ماده۲۷ اساسنامه آن بزند، تا نقش بسزایی در کاهش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
ایفا کند. اما در همین اثنا که نظام تعلیم‌وتربیت به خاطر این موضوع به خود می‌بالد و به‌جای انجام وظایف قانونی‌اش در راستای آموزش‌وپرورش آینده‌سازان کشورمان و اجرای اصل۳۰ قانون اساسی، به عضو مطلوب کابینه‌ها تبدیل شده، در برابر افکار عمومی جامعه بی‌اعتبار شده و خانواده‌ها در هر سطح و طبقه اجتماعی سعی می‌کنند فصل مشترک خود را با آن به‌مرور کمتر کنند و جایگزین‌های کاراتری برای آموزش و تربیت فرزندان خود پیدا کنند.
یکی از این جایگزین‌ها مدارس خارجی با شهریه‌های دلاری هستند که بعد از همه‌گیری کرونا به‌صورت گسترده اقدام به جذب دانش‌آموزان سایر کشورها به‌صورت برخط می‌کنند. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد فرزندان این گروه از خانواده‌ها جزو آمار بازماندگان از تحصیل گزارش می‌شوند.
همه‌گیری ویروس کرونا را می‌توان نقطه عطف آموزش در دنیا دانست. به‌طوری‌که هر کشور در داخل مرزهای خود توانست توانایی برگزاری کلاس آنلاین را محک بزند تا برای سراسری کردن آن خیز بردارد. درحال‌حاضر مدارس متعددی از کشورهای آمریکا، کانادا، انگلستان و استرالیا پرمشتری‌ترین دوره‌های آموزشی برخط را برای دانش‌آموزان بین‌المللی از جمله دانش‌آموزان ایرانی برگزار می‌کنند.
روایت دوم: وقتی تحصیل پولی است؛ چه ایرانی، چه خارجی
«وقتی قرار باشد شهریه‌های چند ده‌میلیونی و حتی بالای صدمیلیونی بابت تحصیل فرزندم به مدارسی پرداخت کنم که هیچ دستاورد قابل‌ملاحظه‌ای نصیب او نمی‌کند و در بهترین حالت نقش کلاس کنکور را دارند و فرزندم را برای ورود به دانشگاه و نه ورود به زندگی و بازار کار آماده می‌کنند، همان هزینه را صرف مدارس خارجی می‌کنم که هم زبانش تقویت شود و هم با این کار فرصت انتخاب آینده شغلی و زندگی‌اش را در کشور دیگری هم فراهم کرده باشم.» این‌ها بخشی از گفت‌وگوی آگاه با نسرین فتحی، مادر یک دانش‌آموز
پایه پنجم دبستان است.
البته این مادر تنها فردی نیست که با این استدلال قید آموزش‌وپرورش رسمی کشور را می‌زند و دغدغه‌ای هم بابت کارایی مدرکی که فرزندش در ازای تحصیل در مدارس خارجی می‌گیرد، ندارد، زیرا در بازار کار داخلی هم اقبال به مدارک تحصیلی خارجی ولو صادرشده از کم‌کیفیت‌ترین مراکز آموزشی آنها بیشتر از مدارک داخلی است. همین‌طور اگر قرار باشد برای فارغ‌التحصیلان مقاطع مختلف تحصیلی کار نباشد، چه مدرک ایرانی باشد، چه خارجی فرقی نمی‌کند.
روایت سوم: از ایران دیپلم کانادایی بگیر
به‌طورکلی برنامه تحصیل آنلاین از پیش‌دبستانی تا پایه دوازدهم امکان‌پذیر است و دانش‌آموزان بر اساس پایه و سن در دسته‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. مثلا مهدکودک برای سنین ۵ و ۶سال، دوره ابتدایی برای پایه اول تا هشتم و دوره دبیرستان برای پایه نهم تا دوازدهم است. برای کسب دیپلم کانادایی دانش‌آموزان باید با شرایطی که در ادامه می‌خوانید، تطابق داشته باشند. ممکن است این شرایط برای هر کدام از مدارس در کانادا و آمریکا متفاوت باشد.
پاسخگوی تلفنی یکی از موسسات ثبت‌نام دانش‌آموز برای مدارس کانادا به «آگاه» می‌گوید: «دانش‌آموزان برای دریافت دیپلم باید ۱۸واحد دروس اجباری را با موفقیت گذرانده باشند. برای تکمیل دیپلم، ۱۲واحد از دروس اختیاری نیز باید با موفقیت گذرانده شود. دانش‌آموزان باید در آزمون دانش زبان انگلیسی نیز موفق باشند. برنامه تحصیلی شامل ۴۰ساعت فعالیت‌های اجتماعی نیز می‌شود.»
وی تاکید می‌کند: «این روش آموزشی به دانشجویان امکان می‌دهد تا با انعطاف بیشتری در مدت زمان و مکان تحصیل کنند و باتوجه‌به تنظیمات زمانی شخصی خود، برنامه‌ریزی کنند. ضمن اینکه تحصیل در کانادا و آمریکا برخی مزایا و فرصت‌های منحصربه‌فرد برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند ازجمله بازار کار گسترده، محیط زندگی چندفرهنگی که به نوبه خود می‌تواند فرصت‌های یادگیری و تجربه فرهنگی منحصربه‌فردی را برای دانش‌آموزان فراهم کند و امکان ادامه تحصیل در دانشگاه‌های معتبر کشورهای آمریکایی و حتی اروپایی.»
در مقایسه با هزینه‌های سالانه تحصیل در یک دبیرستان دولتی کانادا که بین ۱۵ تا ۲۰هزار دلار است، هزینه‌های تحصیل آنلاین به واحدهای انتخابی وابسته بوده و معمولا بین هفت تا هشت‌هزار دلار کانادا در سال است. این مدل تحصیل آنلاین دیگر نیازمندی‌هایی همچون هزینه ویزا، پرواز و اقامت در کانادا را نمی‌طلبد و دانش‌آموزان می‌توانند به‌صورت مستقیم از ایران دیپلم کانادایی خود را کسب کنند. درعین‌حال که از نظر اعتبار، دیپلم آنلاین با دیپلم مدارس روزانه هیچ تفاوتی ندارد.
این کاربر همچنین اضافه می‌کند: «در سیستم آموزشی کانادا، دیپلم دبیرستانی معادل مدرکHigh School Diploma یا Secondary School Diploma است. دوره دبیرستان در کانادا معمولا چهارساله است و شامل کلاس‌های مختلفی از جمله ریاضی، علوم، ادبیات، تاریخ و هنر می‌شود. چیزی که به‌عنوان دیپلم کانادایی شناخته می‌شود، یک مدرک تحصیلی است که به دانش‌آموزان پس از پایان دوره دوم میان‌مدت در مدارس دولتی کانادا اعطا می‌شود. تحصیل آنلاین در مدارس کانادا نه‌تنها هزینه کمتری نسبت‌به تحصیل حضوری دارد و به اقامت کانادا نیازی ندارد، بلکه گزینه‌ای مناسب برای ورود به بهترین دانشگاه‌های کانادا به شمار می‌آید.
فارغ‌التحصیلان با داشتن دیپلم کانادایی ازسوی وزارت آموزش استان اونتاریو (OSSD)، می‌توانند به سهمیه دیپلم ۱۰۱ دست یابند که در حدود ۷۰ تا ۸۰درصد از ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها در استان اونتاریو را شامل می‌شود؛ این یعنی فارغ‌التحصیلان با دیپلم کانادایی، فرصت خوبی برای ورود به دانشگاه‌های تورنتو و مناطق اطراف را دارند.»
روایت چهارم: دیپلم آمریکایی چند؟
در آمریکا، دیپلم دبیرستانی معادل مدرک High School Diploma است. برای دریافت این دیپلم، دانش‌آموزان باید تمامی واحدها و الزامات مربوط به دوره دبیرستان را با موفقیت پاس کنند.
دوره دبیرستان در آمریکا معمولا چهارساله است و شامل درس‌های متنوعی مانند ریاضی، علوم، ادبیات، تاریخ، هنر و ورزش می‌شود.
تحصیل آنلاین در مدارس کانادا و آمریکا یک روش آموزشی از طریق استفاده از پلتفرم‌های مجازی و ابزارهای دیجیتالی، ارائه درس‌ها، تمرینات و فعالیت‌های آموزشی را فراهم می‌کند. معمولا، دانش‌آموزان از طریق جلسات ویدئویی، پرونده‌های آموزشی و سیستم‌های مدیریت آموزشی به تدریس درس‌ها و ارتباط با معلمان و همکلاسی‌های‌شان مشغول می‌شوند. این روش تحصیلی در کانادا، در کنار تلاش برای حفظ ایمنی و سلامتی دانش‌آموزان، به آنها اجازه می‌دهد تا در محیطی امن و آسان به یادگیری خود ادامه دهند و از تسهیلات فناوری بهره‌مند شوند تا از دور از مرزها و مشکلات مربوط به حضور به تحصیل بپردازند.
دانش‌آموزانی که انتخاب می‌کنند در مدارس آنلاین شرکت کنند، می‌توانند مدارک تحصیلی را کسب کنند که در سراسر جهان شناخته‌شده و معتبر است. کلاس‌های آنلاین می‌توانند به دانش‌آموزان اجازه دهند تا با گروه‌های متنوع، جهانی و ارتباطات بینافرهنگی یا میان‌فرهنگی از دانشجویان تعامل داشته باشند و به دانشجویان بین‌المللی یک تجربه فرهنگی منحصربه‌فرد ارائه دهند. به‌این‌ترتیب، مطالعه آنلاین به یک مسیر قانونی در دانشگاه‌های بین‌المللی مشهور تبدیل شده است. پیدا کردن مدرسه آنلاین مناسب می‌تواند تجربیات یادگیری دانش‌آموزان را بسیار فراتر از آنچه ممکن است در سطح محلی با آن مواجه شود گسترش دهد.
با یکی از موسسات جذب دانش‌آموز برای مدارس برخط کانادا تماس می‌گیرم. کاربر در توضیح فرآیند ثبت‌نام در این مدارس می‌گوید: «اگر سطح زبان دانش‌آموزتان خیلی بالا نباشد اشکال ندارد، زیرا باتوجه‌به اینکه مدرسه برای دانش‌آموزان کشورهای مختلف دوره برگزار می‌کند، برای تفاوت زبان مادری آنها نیز برنامه‌ریزی می‌کند.»
وی در مورد شهریه این مدارس می‌افزاید: «شهریه در یکی از این مدارس برای یک سال تحصیلی بین ۱۰ تا ۱۴هزار دلار کاناداست که برای پایه‌های مقطع دبیرستان حدود هزار دلار افزایش مبلغ دارد.» فوری سراغ سایت‌های اعلام نرخ روز ارز می‌روم. باتوجه‌به اینکه قیمت دلار کانادا در روز تهیه این گزارش ۴۴هزار و ۸۰۰تومان بود، مبلغ شهریه به ۴۴۸میلیون تا ۶۲۷میلیون و ۲۰۰هزار تومان می‌شود.
همچنان که من در حال مقایسه شهریه غیردولتی‌ها و دولتی‌های پولکی خودمان هستم، کاربر درحال ادامه توضیحات خود است: «برای کسانی که از میان‌پایه یا میان‌دوره وارد مدرسه می‌شوند، آزمون تعیین سطح برگزار می‌کنند و پس از آن دانش‌آموز از ادامه همان پایه یا درنهایت یک پایه بالاتر و پایین‌تر تحصیلش را ادامه می‌دهد؛ البته اولویت در تست زبان و ریاضی است که معمولا در ریاضی مشکلی پیش نمی‌آید، زیرا سطح دانش‌آموزان ایرانی در ریاضی بالاتر است.»
وی تاکید می‌کند: «دانش‌آموزان ایرانی برای اینکه با مشکل عدم تطبیق مدرک کانادایی با ایرانی در ادامه تحصیل در ایران مواجه نشوند، گاهی به آنها توصیه می‌شود درس‌های آموزش‌وپرورش ایران را هم متفرقه امتحان دهند که مدرک ایرانی هم داشته باشند. هر چند مدرک مدارس آنلاین کانادا در ایران هم موردتایید است ولی باید تطبیق بزنید و ممکن است دانش‌آموز ان مجبور شود واحدهای دیگری هم بگذرانند که تا مدرک معادل ایرانی هم بگیرند.»
هر سال تحصیلی در مدارس آنلاین کانادا ۹ماهه است و از پاییز آغاز می‌شود. دانش‌آموز دست‌کم سه ساعت در روز باید آنلاین باشد. در دوره‌های دبیرستان براساس علایقش واحد درسی انتخاب می‌کنند. یک سری واحد اجباری و یک سری واحد اختیاری دارند. این مدارس برای هدایت تحصیلی دانش‌آموزانشان مشاور هم دارند. از امتیازاتی که هر دانش‌آموز با تحصیل در مدارس آنلاین کانادا به دست می‌آورد از کاربر شرکت واسطه جذب دانش‌آموز می‌پرسم که می‌گوید: «یکی از امتیازات این مدارس راحت‌تر بودن امکان گرفتن پذیرش از دانشگاه‌های آن کشور بدون نیاز به تطبیق و ترجمه مدرک است. حتی یک سری از این مدارس آنلاین با دانشگاه‌های معتبر قرارداد می‌بندند و بچه‌ها اصلا در آن مدارس درس می‌خوانند که بتوانند وارد آن دانشگاه‌ها بشوند.» یکی از مدارسی که این موسسه واسطه‌گری ثبت‌نام آن را انجام می‌دهد مدرسه «کی‌استون» است. اما می‌گوید: «حتی خودتان می‌توانید براساس مولفه‌های مدنظرتان از جمله کیفیت، میزان شهریه یا مدرسه‌ای که با دانشگاهی خاص در رشته‌ای خاص قرارداد دارد، مدرسه‌ای را انتخاب کنید و ما می‌توانیم لینک شویم و شما را به آن مدرسه وصل کنیم.»
کلاس‌های آنلاین در پلتفرم خود مدرسه برگزار می‌شود و نمرات از سطح A تا E و F است و در نهایت هم یک GPA می‌دهند که از SCALE۴ است که بتوانند برای دانشگاه‌ها پذیرش بگیرند. او ادامه می‌دهد: «هزینه موسسه به ازای هر پذیرش هزار دلار است. این هزار دلار در قالب یک قرارداد پرداخت می‌شود. ۵۰۰دلار زمان عقد قرارداد و ۵۰۰دلار بعد از گرفتن پذیرش.»
روایت پنجم: بریتانیایی‌ها گران‌ترند
با یکی دیگر از موسساتی که برای مدارس برخط انگلستان دانش‌آموز جذب می‌کند، تماس می‌گیرم. کاربر این موسسه پایه تحصیلی فرزندم را می‌پرسد تا به قول خودش دقیق‌تر راهنمایی‌ام کند: «پایه دوم ابتدایی برای مدارس بریتانیا پایه سوم محاسبه می‌شود. ما برای پذیرش و گرفتن شماره دانش‌آموزی از دپارتمان آموزش ۹۹۵پوند می‌گیریم. به‌جز این، مدرسه برای هر سال تحصیلی شامل سه ترم، ۱۰هزار پوند شهریه می‌گیرد.» این رقم باتوجه‌به قیمت روز پوند در ایران بالغ بر ۸۸۰میلیون تومان می‌شود. تعجب من را که حس می‌کند، می‌افزاید: «اختلاف واحد پولی باعث می‌شود شهریه اینقدر زیاد به نظر برسد وگرنه دانش‌آموزانی که از ترکیه یا امارات ثبت‌نام می‌کنند، آنچنان تحت‌فشار قرار نمی‌گیرند.» وی شرح می‌دهد: «کلاس‌ها هر روز از حدود ۹صبح به وقت ایران شروع می‌شود تا ۴ و ۵بعدازظهر است. بچه‌ها در هر روز چهار زنگ کلاسی دارند که بین هر دو کلاس یک زنگ‌تفریح دارند و بعد از ساعت ناهار کلاس‌های فوق‌برنامه برگزار می‌شود. دیپلمی که در نهایت مدرسه می‌دهد دیپلم رسمی سطح A مدارس کشور انگلستان است.» به گفته وی که خود را کارشناس ثبت‌نام مدرسه IBOS بریتانیا می‌داند، هر بچه یک پشتیبان دارد که هر روز قبل از شروع کلاس یک ربع ساعت با او جلسه می‌گذارد و روند پیشرفت آموزشی بچه را پیگیری می‌کنند. همچنین برای پایه‌های پایین‌تر تطبیق با محیط و زبان آموزشی مدرسه چندان سخت نیست و معلم‌ها هم برای کارکردن با بچه‌های بین‌المللی آموزش دیده‌اند و می‌دانند که با زبان مادری متفاوت چطور باید آموزش را پیش ببرند.»
کاربر تلفنی در مورد اعتبار مدرک این مدرسه در ایران نیز توضیح می‌دهد: «باید معادل‌سازی انجام دهیم.» نکته قابل‌توجه بین گفته‌های این مسئول پاسخگویی به تماس‌های تلفنی این است که مدیر مدرسه آنلاین انگلیسی، ایرانی است و این یعنی باتوجه‌به تفاوت قابل‌ملاحظه پول ایران و انگلستان و استقبال دانش‌آموزان ایرانی از این مدارس، چنین سرمایه‌گذاری چقدر می‌تواند سودآور باشد. تحصیل در این مدرسه تضمینی برای ادامه ثبت‌نام نمی‌دهد و در صورت کم‌کاری دانش‌آموز ممکن است از تحصیل در این مدرسه جا بماند. همچنین ثبت‌نام برای دانش‌آموزانی که زبان قوی‌تری دارند یا جزو نخبگان هستند یا کلاس‌هایی مثل رباتیک و... رفته باشند راحت‌تر است و حتی ممکن است تا ۵۰درصد شهریه دانش‌آموزان را بورسیه کند. علاوه بر این تحصیل در مدارس برخط انگلستان از جمله مدرسه یاد شده هیچ امتیاز اقامتی ندارد. اما برای گرفتن پذیرش از دانشگاه‌های این کشور امتیازات ویژه‌ای دارد.»
در این اثنا نظرات علیرضا کاظمی وزیر آموزش‌وپرورش در جمع کارکنان معاونت ابتدایی هم قابل‌توجه است. وی به جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل اشاره و بیان کرد: دانش‌آموزان بازمانده از تحصیلی در مقطع ابتدایی باید به صفر برسد و باید برای انجام این ماموریت مهم؛ برنامه عملیاتی و اجرایی دقیق داشته باشیم و همه ظرفیت‌های قانونی را پای کار خواهیم آورد.