آگاه: در جنوبشرقی شهر خواف جایی در استان خراسان رضوی، شهری به نام نشتیفان قرار دارد که قدمت آن به هزاران سال قبل و دوران پیش از اسلام باز میگردد. از صدها سال پیش این شهر را نشتیفان میخوانند. این واژه از دو بخش «نش» یا همان «نیش» و «تیفان» یا همان «توفان» تشکیل شده است است. این شهر آبوهوایی خشک دارد، در مناطقی با این آبوهوا، جانورانی مانند عقرب بسیار یافت میشود. نشتیفان هم مستثنا نیست و در آن بهوفور عقرب دیده میشود. طوفان نیز به بادهای موسمی که همواره در این منطقه جریان دارد، اشاره میکند.آثار تاریخی بسیاری در این شهر وجود دارد، قبرستان تاریخی زرتشتیان آن که به دوران ساسانیان بازمیگردد و گفته شده بسیاری از نوادگان پادشاهان ساسانی در آن آرامیدهاند، شهر زیرزمینی نشیفان که در گذشتههای دور مردمانی در آن سکونت داشتهاند و بنای مسجد جامع شهر که به سبب عنایت شیخ زینالدین تایبادی و به دستور پیر احمد خوافی در نشتیفان تاسیس شد. اما شاهکار معماری و ویترین تاریخ این شهر، آسیابهای بادی یا به عبارت درستتر، آسبادهای نشتیفان است.امروزه ابزار و سازههایی که بهوسیله آن گندم، جو یا غلات دیگر را به آرد تبدیل میکنند، آسیاب میخوانند اما شکل صحیحتر آن این است که این سازهها آسهایی هستند که بسته به قدرتی که آنها را به حرکت وامیداشته پسوند میگرفتند. آسهایی که با آب کار میکردند آسیاب و آنهایی را که با باد به حرکت میافتادند آسباد میخواندند. آسبادهای نشتیفان نیز از همین نوع هستند. این منطقه بهدلیل وزش بادهای معروف ۱۲۰روزه سیستان که از اردیبهشت آغاز و تا ابتدای پاییز ادامه دارد، محل مناسبی بوده تا بتوان از آن در جهت خدمت به بشر سود برد. این موضوع را مردمان این منطقه در هزاران سال قبل دریافتند و سازهای از خشت، گل و چوب بنا کردند که تا امروز پابرجاست. نمونه این سازه را میتوان در منطقه سیستان که منشأ بادهای ۱۲۰روزه است نیز یافت.ساختمان آسباد نشتیفان که با خشت و گل بنا شده از دو واحد تشکیل شده است. در طبقه همکف، سالن اصلی قرار دارد که تجهیزات آسباد از جمله سنگ بزرگ در آن جا گرفته و در طبقه بالا، چرخ و پرهها تعبیه شهاند. این آسباد که برخی قدمت آن را به ۱۷۰۰سال پیش از میلاد نسبت میدهند، از ۴۸بال و ۳۲پر و هشت درگاه تشکیل شده است و چرخ و پرههای آن از چوب ساخته شدهاند. با شروع وزش، باد از درگاههای هشتگانه آسباد عبور میکند و به چرخ و پرهها میرسد. چرخها به حرکت درمیآیند و با گردش تیر بر مدار سنگ بزرگ، سنگ متحرک به چرخش میافتد و گندم یا دیگر غلات بر اثر اصطکاک دو سنگ، سابیده شده و به این شکل آرد آماده میشود. بخش دیگر این سازه، انباری است که برای نگهداری گندم و غلات از آن استفاده میکردند.
به نظر میرسد این سازه ساده اما کارآمد، بهترین راه تعامل بشر با طبیعت را به ما یادآور میشود. این سازه توانسته هزاران سال با بهرهگیری از نیروی طبیعت، نیاز مردمان منطقه را تامین کند، بدون آنکه آسیبی به آن برساند. سازهای که نهتنها هزینهای برای بشر نداشته بلکه با طبیعت نیز همگام بوده است.
۸ بهمن ۱۴۰۳ - ۱۱:۰۷
کد خبر: ۱۰٬۴۷۹
نشتیفان را به بادهای موسمیاش و سازهای که همراستا با آن بنا شده، میشناسند. منطقهای که قدمت آسبادهای آن به هزاران سال پیش بازمیگردد. این سازه نماد تعامل سالم بشر با طبیعت است.
نظر شما