آگاه: تحلیل منطقی ساختار کتاب، اولین نکته‌ای است که باید مدنظر قرار گیرد. بررسی چگونگی قرارگیری فصل‌ها و پاراگراف‌ها، به‌وضوح نشان می‌دهد که آیا کتاب به شکل منطقی و سازماندهی‌شده‌ای پیش می‌رود یا خیر. یک ساختار منسجم و هدفمند، می‌تواند به خواننده کمک کند که جریان داستان یا مباحث علمی را بهتر دنبال کند؛ برای مثال، قراردادن فصل‌های مرتبط در کنار هم می‌تواند به ایجاد یک پیوستگی طبیعی در متن کمک کند. بررسی این ارتباطات و انسجام کلی متن، به مخاطب این امکان را می‌دهد تا به‌راحتی به نکات کلیدی پی ببرد و از سردرگمی‌های احتمالی دور بماند.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم ویراستاری، ارزیابی محتوای کلی اثر است. در این مرحله، باید به درستی و صحت اطلاعات ارائه‌شده در متن توجه ویژه‌ای داشت. بررسی استدلال‌ها و مشاهدات برای تضمین اینکه محتوای کتاب از نظر علمی و منطقی صحیح است، ضروری است. اگر نویسنده به مباحثی پرداخته است که به شواهد و دلایل قوی نیاز دارند، ویراستار باید این مطالب را بادقت بررسی کند. این کار نه‌تنها به افزایش اعتبار اثر کمک می‌کند، بلکه اعتماد خواننده را نیز جلب خواهد کرد. از سوی دیگر، انسجام محتوایی نیز نباید نادیده گرفته شود. تداخل موضوعی یا بی‌نظمی در ارائه اطلاعات باعث ایجاد ابهام و سردرگمی می‌شود که ممکن است شمار زیادی از خوانندگان را فراری دهد.
پیشنهاد اصلاحات ساختاری نیز یکی از بخش‌های کلیدی در فرآیند ویرایش است. در این مرحله، ویراستار باید به نویسنده کمک کند تا ساختار و جریان منطقی متن را بهبود بخشد. این ممکن است شامل جابه‌جایی فصل‌ها، حذف یا افزودن بخش‌های مختلف یا تغییر در نحوه ارائه ایده‌ها باشد. این اصلاحات می‌تواند به نویسنده کمک کند تا پیام خود را به شکلی بهتر و جذاب‌تر منتقل کند؛ به‌عنوان مثال، اگر یک فصل از نظر اطلاعاتی غنی باشد ولی پراکنده و غیرمرتبط به نظر برسد، تجدیدنظر در ارائه آن لازم است. این نکته حائزاهمیت است که نویسنده در روند نگارش، معمولا از دیدگاه خود به اثر نگاه می‌کند اما یک ویراستار می‌تواند با چشم‌انداز جدیدی به متن نگاه کرده و نقاط ضعفی را که ممکن است نویسنده نتوانسته باشد شناسایی کند، به او گوشزد کند.
نکته دیگری که نمی‌تواند دست‌کم گرفته شود، تطبیق محتوای کتاب با مخاطب هدف است. شناخت دقیق از خواننده و نیازهای او می‌تواند به کیفیت نهایی اثر کمک شایانی کند. یک ویراستار باید به این نکته توجه کند که اطلاعات و لحن متن برای مخاطب چگونه مناسب خواهد بود. 
آیا زبان شکل‌گرفته در متن درک‌پذیر است؟ 
آیا محتوای کتاب به شکلی ارائه شده که جلب توجه کند و خواننده را با خود همراه سازد؟ 
درک مخاطب هدف می‌تواند به ویراستار کمک کند تصمیمات بهتری درخصوص ویرایش متن بگیرد و از این فرآیند به‌شکل کارآمدتری بهره‌برداری کند.
درعین‌حال، توجه به جذابیت بصری کتاب هم در روند ویراستاری باید در نظر گرفته شود. مخاطبان معمولا به ظواهر کتاب نیز توجه می‌کنند و یک طراحی بصری جذاب می‌تواند به فروش آن کمک کند. این موضوع به معنای همکاری نزدیک با طراحان گرافیک و صفحه‌آرا است تا اطمینان حاصل شود که محتوای متنی و بصری به زیبایی و کارآمدی یکدیگر تکمیل‌کننده هستند. انتخاب نوع و اندازه قلم، فاصله خطوط و طراحی صفحات می‌تواند تاثیر مستقیم بر راحتی خواندن داشته باشد.
یک اثر پایانی و موردقبول مخاطب زمانی به نمایش گذاشته می‌شود که تمام این جوانب به‌طور هماهنگ و متناسب با همدیگر کار کنند. ویراستاری ساختاری و محتوایی کتاب، اساسی است که نه‌تنها به بهبود کیفیت اثر، بلکه به موفقیت آن در بازار نیز کمک می‌کند. بهترین کتاب‌ها علاوه‌بر محتوا، پیوستگی و انسجام خاصی دارند که خواننده را به خود جذب می‌کند. 
دستیابی به این اهداف نیازمند تلاشی است که بر مبنای آگاهی از نیازها و انتظارات مخاطب صورت گیرد. فرآیند ویراستاری باید به شکلی هوشمندانه و بادقت انجام شود تا بتواند کمکی موثر به نویسنده در تحقق رویای نوشتن یک اثر ماندگار کند. با تلفیق این عناصر، می‌توان به خلق کتاب‌هایی با کیفیت بالا و ماندگار در خاطره خوانندگان دست یافت. این کتاب‌ها نه‌تنها به‌عنوان منابع اطلاعاتی به شمار می‌روند، بلکه به آثاری تبدیل می‌شوند که احساسات، تجربه‌ها و افکار خوانندگان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. 
ویراستاری ساختاری و محتوایی، بخشی از هنر و علم نوشتن است که با هدف ایجاد ارتباط موثر با خواننده، پیغام را به شیوه‌ای تاثیرگذار و قابل فهم منتقل می‌کند. باتوجه‌به پیچیدگی و تنوع دنیای امروزی، این مهارت می‌تواند به نویسندگان کمک کند تا آثار خود را به شکلی از نظر محتوا و ساختار جذاب‌تر و معنادارتر عرضه کنند. یک ویراستار می‌تواند به‌عنوان یک شریک استراتژیک در خلق اثر با نویسنده همکاری کند و به او در چارچوب‌بندی ایده‌ها و ساختاردهی به متن کمک کند؛ بنابراین، ملاحظه این جوانب در فرآیند ویراستاری بسیار حیاتی است و می‌تواند تاثیری عمیق بر کیفیت و موفقیت نهایی کتاب بگذارد.